Eğitim Antropolojisinde Kültürel Değişim ve Sosyalleşme Kavramlarının Yeri

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 9, 69 - 83, 30.10.2025

M. Fatih Demirdağ

Öz

Antropolojinin ele aldığı konu insan, toplum ve kültürdür. Eğitimin amacı ise mükemmel insan yetiştirmektir. Bu bağlamda ana unsurları insan olan eğitim ve antropoloji disiplinlerinin etkileşimi kaçınılmazdır. Dolayısıyla bu çalışmada, eğitim antropolojisinde bireylerin gelişiminde önemli ve etkin bir role sahip olan kültürel değişim ve sosyalleşme süreçleriyle ilgili kavramlar teorik olarak ele alınmıştır. Bu sebeple modern toplumda kültürel değişim ve sosyalleşmenin bünyesinde yeni anlam inşaları taşıması, kavramları irdelemenin gerekliliğini göstermiştir. Nitekim toplum üyeleri tarafından paylaşılan ve insan topluluklarında öğrenilen özellikleri dile getirmek için kullanılan kültür bir anlamlar düzenidir. Sosyalleşme ise bireyin içinde yetiştiği toplumsal sistemin bir mensubu olarak karşılaşabileceği birtakım vaziyetlerde o sosyal sisteme has meziyetleri, tutum, davranış ve değerleri öğrenip bu unsurlar açısından eylemlerini gerçekleştirmesidir. Bu bağlamda kültür insanın çevreye uyum sağlama sürecinde etkili olan bir öğrenme prosedürüdür. Zira ortak öğrenilmiş davranışlar bütünü olan kültür, içgüdüsel olmayan sosyal bir fenomendir. Bu çalışmanın amacı eğitim antropolojisi açısından kültürel değişim ve sosyalleşme kavramlarını teorik olarak ele alıp incelemektir. “Ahali ekmekten sonra tâlim ve terbiyeye muhtaçtır” denilerek önemine işaret edilen eğitim kavramı kültürle beraber toplumların vazgeçilmez bir fenomenidir. Ayrıca eğitim antropolojisinin bünyesindeki kültürel değişim, kültürlenme, kültürel şok ve sosyalleşme gibi kavramların irdelenmesi kaçınılmazdır. Dolayısıyla toplumu ve onun eğitim sistemini anlamak için antropolojik araştırmanın gerekliliği ve önemi, öğrenme ve didaktik sorunlarıyla ilgilenmeyi de beraberinde gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Eğitim Antropolojisi , Kültür , Kültürel Değişim , Kültürlenme , Sosyalleşme.

The Place of the Concepts of Cultural Change and Socialization in Educational Anthropology

Öz

The subject that anthropology deals with is human, society and culture. The aim of education is to raise perfect human beings. In this context, the interaction of education and anthropology disciplines, whose main elements are humans, is inevitable. Therefore, in this study, concepts related to cultural change and socialization processes, which have an important and effective role in the development of individuals in educational anthropology, have been theoretically addressed. For this reason, the fact that cultural change and socialization in modern society carry new meaning constructions within themselves has shown the necessity of examining the concepts. Indeed, culture, which is shared by members of a society and used to express the characteristics learned in human communities, is a system of meanings. Socialization, on the other hand, is the individual learning the virtues, attitudes, behaviors and values specific to that social system in which he or she is raised, in certain situations that he or she may encounter, and carrying out his or her actions in terms of these elements. In this context, culture is a learning procedure that is effective in the process of human adaptation to the environment. Because culture, which is a set of common learned behaviors, is a social phenomenon that is not instinctive. The purpose of this study is to theoretically address and examine the concepts of cultural change and socialization in terms of educational anthropology. The concept of education, the importance of which is indicated by the saying, “People need education and training after bread,” is an indispensable phenomenon of societies along with culture. In addition, it is inevitable to examine concepts such as cultural change, acculturation, cultural shock and socialization within the anthropology of education. Therefore, the necessity and importance of anthropological research to understand society and its educational system also necessitates dealing with learning and didactic problems.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Educational Anthropology , Culture , Cultural Change , Acculturation , Socialization.

Kaynakça

• Alpay, Ahmed. Hamza, “Georg Sımmel: Toplumsal Paradigmaya Katkıları Açısından Bir Değerlendirme”. Felsefe Dünyası, 2(76), 264-280. 2022.
• Berktaş, Mehmet - Öztürk, Emine, “Erol Güngör Perspektifinden Ahlâk ve Ahlâkın Toplumsal Önemi”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/19, 165-184. 2023.
• Berry, John. W., Acculturation as varieties of adaptation. In Acculturation: Theory, Models and Some New Findings, (Ed AM Padilla): 9-25. Boulder, CO, Westview Press. 1980.
• Berry, John. W., “Intercultural Relations in Plural Societies”. Canadian Psychology, 40, No:1, 12- 21. 1998.
• Berry, John. W., Contexts of acculturation. D. Sam ve J. W. Berry (Ed.). The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology, (s. 43-57), Cambridge: Cambridge University Press. 2006.
• Bilgin, Nuri, Sosyal Psikoloji Sözlüğü. Bağlam Yayıncılık. 2003.
• Comitas, Lambros - Dolgin, Janet, “Anthropology and Education: Retrospect and Prospect”. Anthropology and Education Quarterly, Vol. 9, No, 3. 2010.
• Coşkun, Hasan. “Toplumsal Değişme ve Din”, Din Sosyolojisi, (Edt. Özcan Güngör ve Rıdvan Şimşek), Lisans Yayıncılık, ss. 171-197. 2020.
• Coşkun, Ali, Din Antropolojisi. Dönem Yayıncılık. 2021.
• Coşgun, Melek, “Gençlerin Kimlik Gelişimi Ve Sosyalleşme Sürecine Televizyon Dizilerinin Etkisi (Sakarya İli Kocaali İlçesi Örneği)”. Akademik Bakış Dergisi, (28), 1-21. 2012.
• Çapcıoğlu, İhsan, “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Yakın Sosyal Çevre ile İlişkilerinde Etkili Bir Faktör Olarak Dindarlık”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 0(3), 49-64. 2008.
• Çoştu, Yakup, “Toplumsallaşma Kavramı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX, sayı: 3, 119. 2009.
• Doğan, İsmail, Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar. Pegem Akademi Yayınları. 2008.
• Doğan, İsmail, Eğitim Sosyolojisi. Nobel Yayınları. 2011.
• Dönmezer, Sulhi, Toplumbilim. Beta Yayıncılık. 1994.
• Durkheim Emile, Terbiye ve Sosyoloji. (Çev: Memduh Seydol). Sinan Matbaası. 1950.
• Eddy, Elizabeth. M, “Theory, Research, and Application Educational Anthropology”. Anthropology & Education Quarterly, Vol. 16, No. 2, Summer, 83-104. 1985.
• Ergün, Mustafa, Eğitim Sosyolojisi. http://mustafaergun.com.tr/wordpress/wp-content/uploads/2015/11/egsos.pdf, (Erişim Tarihi: 22.09.2023). 2015.
• Geertz, Clifford, “Religion as a cultural system”. Michael Banton (Ed.), Anthropological approaches to the study of religion (pp. 1-46). London. 1966.
• Geertz, Clifford, The Interpretation of Cultures. Basic Books. 1973.
• Gibson, Margarat. A., “Immigrant adaptation and patterns of acculturation”. Humandevelopment. 44(1), 19-23. 2001.
• Gordon, Marshall, Assimilation in American Life. New York, Oxford. 1964.
• Gülnar, Birol - Balcı, Şükrü, “Televizyon İzleme Motivasyonları ve Kültürleşme: Yabancı Uyruklu Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt: 28, 447-484. 2010.
• Güney, Salih, Davranış Bilimleri, Nobel Yayın Dağıtım. 2011.
• Güvenç, Bozkurt, İnsan ve Kültür. Remzi Kitabevi. 1979.
• Harrıngton, Charles, “Anthropology and Education”. Anthropology & Education Quarterly, Vol. 13, No. 4, Winter, 323-335. 1982.
• Harry, Terry. Yandis, “Kültür ve Sosyal Davranış”. Ulusal Çalışmalar Dergisi, 2 (5), Nisan, 74-77. 2001.
• Işık, S. Yetkin, “Türkiye’de Antropolojik Bilginin Yetersizliği Sorunu ve Öğretmenler”. Folklor/Edebiyat, 22 (87), 9-30. 2016.
• Karaca, Yasemin - Bozyiğit, Sezen, “Tüketime Etki Eden Sosyalleşme Faktörleri: Adolesanlara Yönelik Bir Uygulama”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6(1), 051-072. 2014.
• Kartal, Bilal, “Sosyal Çevre ve Davranış Bağlamında Halo ve Horn Etkisi ve Ters Yönlü Bir Algı Yönetimi Denemesi” Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12/23, 115-129. 2023.
• Kenevir, Fatma, “Salahaddin Asım’ın Penceresinden Kadın, Din ve Toplum”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 306-314. 2019.
• Kösoğlu, Nevzat, Milli Kültür ve Kimlik. Ötüken Neşriyat. 1997.
• Milli Eğitim Bakanlığı, “Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi Sosyal Gelişim”, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. 2007.
• Nazimi Ardakani, Mehdi ve Keshavarz, Sosan, Kültürel Dönüşüm Yönetiminin Teorik Temelleri, s. 2-15. Makale https://elmnet.ir/ adresinde mevcuttur, 2006.
• Oberg, Kalervo, “Culture shock: Adjustment to new cultural environments”. Practical Anthropology, 7, 177-182. 1960.
• Ovey, N. Muhammed, “Çokkültürcülük ve Din Eğitimi”. (Çev. İhsan Çapcıoğlu), Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, 0-0, 281-290. 2003.
• Spındler, George, Education and Anthropology. Stanford University Press. Stanford, CA. 1955.
• Spındler, George, Education and Cultural Process: Anthropological Approaches. Waveland Press, Illinois. 1997.
• Şahin, Mehmet. Cem, “Osmanlı Reform Çağında Gelenekçilikle Karşı Gelenekçiliğin Düşünsel Boyutu ve Eğitim Düşüncesindeki Paradigma Değişimi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.9, no.1, 101-119. 2005.
• Şahin, Mehmet. Cem, “Ziya Gökalp in Düşünce Sisteminde Din Eğitim ve Kültür”. EKEV Akademi Dergisi, C.15, no.48, 363-378. 2011.
• Şentürk, Nesrin, “Üniversite Öğrencilerinin Sosyalleşme Süreçlerinde Aile Kurumunun Etkisi” (Yayımlanmamış yüksek Lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2009.
• Tezcan, Mahmut, Sosyolojiye Giriş Temel Kavramlar. 4. Baskı, Feryal Matbaası. 1995.
• Tavistock. Narouz, L, “Challenges and Culture Shock Symptoms among International Nursing Students at Cairo University”. IOSR Journal of Nursing and Health Science (IOSRJNHS), 7(4), 58-66. 2018.
• Yavuzer, Haluk, Çocuk Psikolojisi. 38. Basım, Remzi Kitabevi. 2015.