Lord Kelvin Compass’ Introduction To Ottomans

Yıl 2018, Sayı: 13, 153 - 164, 01.06.2018

Vural Başaran

Öz

The compass is one of the most important technological inventions. As a consequence of the improvements of sailing in the 19th century, some hardware improvements were made for compasses. Lord Kelvin , one of the most brilliant scientist and inventor, also worked on the sailors’ compass. He took out a patent for his compass and wrote manuals for it. Our study deal with Ottoman translations of those books. Commander Ismail Rahmi translated these manuals and published for sailors. These guide manuals were written to adjusting compass errors. Those manuals are presented to demonstrate Commander Ismail Rahmi’s attention to this subject

Anahtar Kelimeler

Compass in Ottomans, Ismail Rahmi, Lord Kelvin, Navigation

Lord Kelvin Pusulasının Osmanlılara Girişi

Öz

Pusula, tarihin en önemli teknolojik icatlarından birisidir. Gemilerin ahşap ve tahta yapılardan metal ağırlıklı yapılara dönmesi seyrüsefer konusunda denizcilere problem çıkarmaya başlamıştır. Çünkü demir aksamı çok olan gemiler pusulalarda ciddi sapmalar olmasına yol açmış ve bu gelişmeler sonucunda XIX. yüzyılda pusulalara donanımsal eklemeler yapılmıştır. Dönemin en önemli bilim insanı ve mucitlerinden birisi olan Lord Kelvin gemicilikte kullanılan pusulalar üzerine araştırmalar yapmıştır. Kelvin yeni denizcilik pusulaları geliştirmiş ve bunların patentini almış; üretime sunduğu bu pusulaların içlerine de talimatnameler koymuştur. Binbaşı İsmail Rahmi bu talimatnameleri Osmanlıcaya çevirerek denizcilerin hizmetine sunmuştur. Bu talimatnamelerin yazılma sebebi pusulada meydana gelebilecek hataların çözülmesidir. Binbaşı İsmail Rahmi’nin yazdığı önsözler bu işe verdiği önemi göstermesi açısından metin içinde okura sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Osmanlılarda Pusula, İsmail Rahmi, Lord Kelvin, Denizcilik

Kaynakça

• Barber, G. W, ve A. S. Arott. (1988). History and Magnetics of Compass Adjusting. IEEE Transactions on Magnetics. 24, 2883-85.
• Collet, Alfred Joseph. (1885). Compansation of Compasses Without Bearing. William Bottomley (Çev.). Portsmouth: Griffin & co.
• Collet, Alfred Joseph. (1905). Kerterize Müracaat Etmeksizin Thomson Pusulasının Tanzimi Hakkında Ameli Rehber. İsmail Rahmi (Çev.). İstanbul: Matbaayı Kütüphaneyi Cihan.
• Conner, Clifford D. (2012). Halkın Bilim Tarihi: Madenciler, Ebeler ve ‘Basit Tamirciler’. Zeynep Çiftçi Kanburoğlu (Çev.). Ankara: TÜBİTAK.
• Harold I. Sharlin. (2017). William Thomson, Baron Kelvin. Encyclopædia Britannica, Inc.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. (2006). Osmanlı Tabii ve Tatbiki Bilimler Literatürü Tarihi. 2 Cilt, İstanbul: IRCICA.
• Kelvin, Lord. (1911). Mathematical and Physical Papers. Cambridge: Cambridge.
• Kelvin, Lord. (1903). Tomson Pusulası Tanzimi Hakkında Talimat. İsmail Rahmi (Çev.). İstanbul: Kütüphane-i Cihan Matbaası.
• May, W. E. (1979). Lord Kelvin and His Compass. The Journal of Navigation. 32, 122-34.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2016). Denizcilik Pusula Hataları. <http://www.megep.meb.gov. tr/mte_program_modul/moduller/Pusula Hataları.pdf> [Erişim Tarihi 23 Ocak 2017]
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2016). Denizcilik Temel Seyir. <http://megep.meb.gov.tr/mte_ program_modul/moduller/Temel Seyir.pdf> [Erişim Tarihi 24 Ocak 2017]
• Young, A. P. (1948). Lord Kelvin Physicist Mathematician, Engineer, London, New York: Longmans, Green & co.