Basit Makinelerden Kama Aletini İshak Hoca’nın Anlatımı

Yıl 2021, Sayı: 20, 1 - 6, 29.12.2021

Melek Dosay Gökdoğan

Öz

Tarihin başlamasıyla birlikte insanlığın, işleri kolaylaştırmak için icat ettiği “altı basit makine” vardır. Bu makinelerle ilgili ilk çalışmaları Arşimet (M.Ö. 3. yy) ve ondan sonra da İskenderiyeli Heron (M.S. 1. yy) yapmıştır. Burada incelenecek olan “kama” aleti, bu altı basit makineden bir tanesidir. “Kama”, eski çağlarda büyük taş kütlelerini parçalamak maksadıyla kullanılmıştır. Daha sonraları inşaat ve imalat sektöründe kullanılmıştır. Daha yakın dönemlerde bu aletin prensipleri (Leonardo da Vinci ve Simon Stevin gibi bilginler tarafından) kuramsal olarak ortaya konmuştur. Osmanlılarda bu kuramsal çalışmaları ilk yazanlardan birisi, Mühendishane’nin meşhur baş hocası İshak Efendi olup, Mecmuâ-i Ulûm-u Riyâziyye adlı dört ciltlik anıtsal eserinin üçüncü cildinde bu konuyu anlatmıştır. Bu anlatımdan, İshak Hoca’nın, kama aletinin kuramsal açıklamasını gayet iyi bildiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Basit makineler, kama, İshak Hoca

Kaynakça

• Melek Dosay Gökdoğan, “Mechanics (Machines) in Ishaq Efendi, the Chief Instructor of Military School in the Ottomans”, Proceedings of the 2018 HMM IFToMM Symposium on History of Machines and Mechanisms, Springer.
• Başhoca İshak Efendi, Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziye, cilt 3, Bulak Matbaası, Kahire, 1845.