ULUS DEVLETLERDE BÜTÇE HAKKININ DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ ANLAŞMALARI KAPSAMINDA KISITLANMASI

Yıl 2024, Sayı: 14, 81 - 90, 31.12.2024

Göksel Karaş , Nur Akdemir

https://doi.org/10.58627/dpuiibf.1539629

Öz

Kamusal ihtiyaçların karşılanabilmesi amacıyla devlet tarafından yapılacak harcamalar ile bu harcamaların finansmanında kullanılacak gelirlerin gelecek dönem için tahmin edilip gerçekleştirilmesi yetkisinin verilmesi bütçe olarak ifade edilebilmektedir. Geçmişten günümüze yaşanan gelişmeler nedeniyle halkın gerek vergi yetkisinin gerekse de kamu harcamalarının gerçekleştirilmesi konularındaki yetkinin kullanılmasında söz sahibi olması ya da kamu bütçesinin kullanımının belirli ilkeler çerçevesinde gerçekleştirilmesi yolunda adımlar atılmıştır. Devletin bütçe konusunda elde etmiş olduğu vergi toplama, harcama yapma ve onay verme yetkilerinin tümü bütçe hakkı olarak ifade edilmektedir. Bütçe hakkı temelde vatandaşa ait olmakla birlikte vatandaşlar bu hakkı temsilciler aracılığıyla parlamentoda kullanmaktadır. Dolayısıyla bütçe hakkı devletlerin egemenlik güçlerinden kaynaklanan bir haktır. Bu hak bazen anayasal haklar bazen de ulusal ve uluslararası gelişmelere bağlı olarak sınırlandırılabilmektedir. Buradan hareketle çalışmada DTÖ’nün temel ilkeleri ve anlaşmalarının ulus devletlerin bütçe hakkı üzerinde yaratmış olduğu sınırlandırıcı etkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. DTÖ, sahip olduğu anlaşma ve mekanizmalar yoluyla üye ülkelerin gerek vergilendirme gerekse de kamu harcaması yetkilerinde birtakım sınırlandırmalar meydana getirerek, ulus devletlerin bütçe haklarının kullanımını kısıtlandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Hakkı, Ulus Devlet, DTÖ

Restriction Of The Power Of Purse In Nation States In The Context Of The World Trade Organization Agreements

Öz

The expenditures to be made by the state to meet public needs and the authority to estimate and realise the revenues to finance these expenditures for the next period can be expressed as a budget. Due to the developments from past to present, steps have been taken to ensure that the public has a say in the use of both the tax authority and the authority to realise public expenditures or to ensure that the use of the public budget is carried out within the framework of certain principles. The state's powers to collect taxes, spend and approve the budget are referred to as the power of the purse. Although the power of purse belongs to the citizens, citizens exercise this right through representatives in the parliament. Therefore, the power of purse is a right arising from the sovereign powers of states. This right may be limited sometimes due to constitutional rights and sometimes to national and international developments. From this point of view, the study aims to examine the limiting effect of the basic principles and agreements of the WTO on the power of purse of nation states. WTO restricts the use of power of purse of nation states by creating several limitations on both taxation and public expenditure powers of member countries through its agreements and mechanisms.

Anahtar Kelimeler

Power of Purse, Nation-State, WTO

Kaynakça

• Akıl, A. (2021). Dünya Ticaret Örgütünün Denetim Sistemi ve Kararlarına Uyulmasının Müeyyideleri, ERÜHFD, C.XVI, 2.
• Aliefendioğlu, Y. (1984). Vergileme Yetkisi ve 1980 Sonrası Türk Vergi Politikası, Vergi Dünyası Dergisi, sayı: 33, İstanbul.
• Anderson R. D. & Arrowsmith, S. (2011), “The WTO Regime on Government Procurement: Past, Present, and Future”, The WTO Regime on Government Procurement: Challenge and Reform, ed. Sue Arrowsmith, Robert D. Anderson, Cambridge: Cambridge University Press, pp.3-59.
• Arıkan, Z. (1997). Vergilendirme Yetkisi ve Kullanımı, İ. Ü Fakültesi Maliye Araştırmaları Dergisi Konferansları, seri: 37.
• Arslan, Z. (2005). Anayasa Teorisi, Seçkin Yayınları.
• Ateş, D. (2021). Uluslararası Örgütler Devletlerin Örgütlenme Mantığı, 6.b., Dora Basım Yayın, Bursa.
• Avci, M. A. (2015). “Yasamanın birincil güçlü silahı bütçe hakkı: teorik bir yaklaşım”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 69-80.
• Bağlı, M. S. (2012). Teorik ve Tarihsel Açıdan Bütçe Hakkı. Yasama Dergisi, sayı: 20, 39-76, Ankara.
• Biçer, M., & Yılmaz, H. H. (2009). Parlamentonun Kamu Politikası Oluşturma ve Planlama Sürecindeki Konumunun Yeni Kamu Mali Yönetim Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Yasama Dergisi, 13, 45-84.
• Bulutoğlu, K. (1981) Türk Vergi Sistemi, Son Vergi Kanunları, Fakülteler Matbaası, İstanbul.
• Çağan, N. (1982). Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, Ankara.
• Dünya Ticaret Örgütü, https://www.wto.org/
• Edizdoğan, N., (2008). Kamu Bütçesi, 7.b., Ekin Basım Yayın, Bursa.
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö., & Gümüş, E. (2016). Kamu maliyesi. Ekin Basım Yayın, Bursa.
• Ergen, Z., & Durak Oldaç, B. (2020), Osmanlı İmparatorluğundan Günümüze Bütçe Hakkının Gelişim Süreci, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 29, sayı 3, 239-253.
• Gerçek, A., Çetin Gerger, G., Taşkın, Ç., Bakar, F., & Güzel, S. (2015), Mükellef Hakları: Türkiye Perspektifi ve Geliştirilmesi, Seçkin Yayınevi.
• Güneş, G. (1998) Verginin Yasallığı İlkesi, Yayın ve Dağıtım, İstanbul.
• Hatipoğlu, İ. İ. (2012). Saydamlık ve Hesap Verebilirlik Bağlamında Kamu Mali Yönetimi Reformu. İçinde Y. Urhan & K. Kılınç (Editör.), Şeffaf ve Hesap Verebilir Kamu Yönetimi Sempozyumu, 69–76. Ankara: TBMM Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• Hoekman B. M., & Kostecki, M. M. (2009). The Political Economy of The World Trading System The WTO and Beyond, 3.e., New York: Oxford University Press.
• Hoekman B. M., & Mavroidis, P. C. (2007). The World Trade Organization Law, Economics and Politics, London: Routledge Taylor and Francis Group.
• İdikut Özpençe, A., & Özpençe, Ö. (2007). “Küreselleşme Ve Uluslararası Kuruluşların Ulus-Devletin Vergilendirme Yetkisine Etkileri”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-21.
• Kaya, T. (2015). Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)Anlaşmalarının İç Hukukta Uygulanması: ABD, AB ve Türkiye Örnekleri, Legal Yayıncılık, Ankara.
• Killion, V. L. (2021). Funding Conditions: Constitutional Limits on Congress’s Spending Power, Congressional Research Service, R46827, 1-33.
• Koçak, L. (2012). Yeni Kamu Mali Yönetimi Sisteminde Bütçe Hakkı. İçinde Y. Urhan & K. Kılınç (Editör.), Şeffaf ve Hesap Verebilir Kamu Yönetimi Sempozyumu, 93–108, Ankara: TBMM Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• Konukman, A. (2015). Türkiye’de Bütçe Hakkının Kullanımı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 23- 65.
• Ludema, R. D., & Mayda, A. M. (2006). The Free-Riding Effect of the MFN Clause: Evidence Across Countries, CEPR Discussion Paper, 1-2.
• Menendez, A. J. (2005). The Purse of the Polity Tax power in the European Union, Centre of European Studies, Working Paper, No:7, 1-36.
• Morrison, F.L. (2016). Fiscal Rules: Legal Limits on Government Deficit and Debt. İçinde Morrison, F. (Editör) Fiscal Rules - Limits on Governmental Deficits and Debt. Ius Comparatum - Global Studies in Comparative Law, vol 20. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-41205-4_1.
• Narter, R. (2012). Anayasal Açıdan Bütçe Hakkı. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(1-2), 35-52. Öncel, M., Kumrulu, A., & Çağan, N. (2000) Vergi Hukuku, 8.b, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Parasız, İ. (2012). Uluslararası Mali ve Ekonomik Kuruluşlar, Genişletilmiş 3.b, Ezgi Kitabevi, Bursa. Selen, U, & Leba, R. (2021), İktisadi Gelişme ve Vergileme, Ekin Basın Yayın, Bursa.
• Selen, U. (2004). Kürselleşme Sürecinde Devletin Dış Ticaret Politikaları Üzerindeki Rolü (Türkiye Örneği), (Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Bursa.
• Selen, U., & Tarhan, A. B. (2014). Türkiye’de Bütçe Hakkı Algısı, Ekin Basın Yayın, Bursa.
• Süt, Ç. (2011). Dünya Ticaret Örgütü Sistemi Çerçevesinde Vergi Kolaylıkları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• Uluatam, Ö. & Methibay, Y. (2001). Vergi Hukuku, 5.b, İmaj Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, H. H. & M. Y. Biçer (2010). “Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Ocak-Haziran 2010, Sayı 158, 203-204.