REPRESENTATIVES OF HACI BEKTÂŞ-I VELÎ CULT IN GERMİYANOĞULLARI LANDS

Yıl 2017, Sayı: 53, 179 - 193, 31.07.2017

İsmail Çiftçioğlu

Öz

During XIII^th
- XV^th centuries, considered as organisation period of Bektashism,
majority of dervishes most of whom had been trained in the zawiya of Hacı
Bektâş-ı Velî in Sulucakarahöyük (today’s district of Hacıbektaş) and who were
called “Abdâlân-ı Rûm” in certain references, settled and established zawiyas
in Western Anatolia lands- where the Turkmen lived and Christian population
also partly resided- especially in Germiyan area. These dervishes, sincerely
attached to Hacı Bektâş-ı Velî cult, not only laid the foundations of
Bektashism where they resided but also played roles in establishing new
dwelling units around the zawiyas they had founded. In this research,
historical identity of certain dervishes like Hacım Sultan, Burhan Abdal, Seyyid Cemal Sultan, Rasûl
Baba ve Karaca Ahmed- who were personally mentioned in Hacı Bektaş
Velâyetnâme- and their activities in Germiyanoğulları lands were studied and
accordingly, the role this land played in the organisation of Anatolian
Bektashism was emphasied.

Anahtar Kelimeler

Germiyanoğulları, Hacı Bektaş Velî, Bektashism, Hacı Bektaş Velî cult, Abdâlân-ı Rûm, Velâyetnâme

GERMİYANOĞULLARI TOPRAKLARINDA HACI BEKTAŞ VELÎ KÜLTÜNÜN TEMSİLCİLERİ

Öz

Öz

Bektaşîliğin
teşekkül devresi olarak kabul edilen XIII-XV. yüzyıllarda, çoğu Hacı Bektaş
Velî’nin Sulucakarahöyük (bugünkü Hacıbektaş ilçesi)’teki zaviyesinden yetişen
ve bazı kaynaklarda kendilerinden “Abdâlân-ı Rûm” olarak da söz edilen dervişlerin
bir kısmı, Türkmenlerin ve yer yer de Hristiyan nüfusun meskûn bulunduğu Batı
Anadolu topraklarına, özellikle de Germiyan bölgesine yerleşmişlerdir. Hacı Bektaş
Velî kültüne samimiyetle bağlı olan bu dervişler, yaşadıkları yörelerde bir
taraftan mensubu oldukları geleneğin tutunmasına zemin hazırlarken, diğer
taraftan da tesis ettikleri zâviyeler etrafında yeni yerleşim birimlerinin
oluşmasında rol oynamışlardır. Bu araştırmada, bahsi geçen zümreye dâhil olup, Hacı
Bektaş Velî Velâyetnâmesi’nde kendilerinden bizzat söz edilen Hacım Sultan,
Burhan Abdal, Seyyid Cemal Sultan, Rasûl Baba ve Karaca Ahmed gibi isimleri öne
çıkan dervişlerin, tarihî şahsiyetleri ve bunların Germiyanoğulları
topraklarındaki faaliyetleri üzerinde durulmaktadır. Bu sayede yörenin, Anadolu
Bektaşiliğinin teşekkül devresinde oynadığı rolün önemine dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Germiyanoğulları, Hacı Bektaş Velî, Bektaşîlik, Hacı Bektaş Velî kültü, Abdâlân-ı Rûm

Kaynakça

• Bayar, M. (1991). “Afyonkarahisar’da Yaşamış Büyük Velilerden Karaca Ahmet Sultan”. II. Afyon Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyon. ss. 65-74.
• Ersümer, S. (1979). “Hacım Sultan Türbesi”. Uşak Halk Eğitim Dergisi. 6, s.10.
• Faroghi, S. (2003). Anadolu’da Bektaşilik. Çev. N. Barın. Simurg Yayınları. İstanbul.
• Gökçe, T. (2004). “XVI. Yüzyılda Uşak Zâviyeleri”. CIEPO, Çeşme. ss. 211-235.
• Gölpınarlı, A. (1970). “Hacım Sultan”. Türk Ansiklopedisi. XVIII, s. 284.
• Gönçer, S. (1971). Afyon İli Tarihi. I. Karınca Matbaacılık. İzmir.
• Güler, M. (2002). “Ahi Resul Zaviyesi ve Hisarcık’a Ait Belgeler”. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. IV/1, ss. 109-122.
• Hasluck, F. R. (2000). Bektâşilik Tetkikleri. Çev. Râgıp Hulûsi; haz. K. Akansu. MEB Yayınları. Ankara.
• İnalcık, H. (2005). Doğu Batı Makaleler. I. Doğu Batı Yayınları. Ankara.
• Kılıç, Filiz ve diğ. (2008). Ana Hatlarıyla Horasan’dan Anadolu’ya Alevîlik ve Bektaşîlik. Grafiker Yayıncılık. Ankara.
• Köprülü, M. F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara.
• Ocak, A. Y. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). TTK Yayınları. Ankara.
• Ocak, A. Y. (1992). “Bektaşîlik”. DİA. V, ss. 373-379.
• Ocak, A. Y. (1996a). “Hacı Bektâş-ı Velî”. DİA. XIV, ss. 455-458.
• Ocak, A. Y. (1996b). “Hacım Sultan”. DİA. XIV, ss. 505-506.
• Öntuğ, M. M. (1998). “Uşak’ta Hacım Sultan Zâviyesi ve Vakfiyesi”. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. I, ss.107-122.
• Şahin, H. (2001). “Karaca Ahmed”. DİA. XXIV, ss. 374-375.
• Uluçay, M. Ç. (1940). Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Uysal, A. O. (2006). Germiyanoğulları Beyliği’nin Mimarî Eserleri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Ankara.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1932). Kütahya Şehri. Maarif Vekâleti Yayınları. İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. TTK Yayınları. Ankara.
• Varlık, M. Ç. (1974). Germiyanoğulları Tarihi (1300-1429). Sevinç Matbaası. Ankara.