Paul Feyerabend’in Anarşist Bilgi Kuramının Bilimkurgu Sinemasındaki İzdüşümleri: I Origins Filmi Üzerine Disiplinlerarası Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 68, 185 - 202, 29.04.2021

Emre Doğan

https://doi.org/10.51290/dpusbe.832023

Cited By: 1

Öz

20. yüzyılın ikinci yarısından beri süregelen postmodern bilim tartışmalarının en radikal isimlerinden biri olan Avusturyalı düşünür Paul Feyerabend, güncel anlamıyla inşa ettiği anarşist bilgi kuramıyla klasik bilim anlayışına sert eleştiriler getirmiştir. ‘Her şey uyar’ mottosuyla çoğulcu bir bilim ve bilgi anlayışına işaret eden ve batı biliminin başta nesnellik iddiası olmak üzere pek çok iddia ve vaadini yoğun bir şekilde tenkit eden Feyerabend’e göre emperyal bir kimliğe sahip olan batı bilimi, kendisi dışındaki tüm bilgi, yöntem ve dünya görüşünü yok saymaya çalışmakta ve değersizleştirmektedir. Bu çalışmanın amacı, disiplinlerarası bir mantıkla Paul Feyerabend’in temsil ettiği bilim felsefesi düşüncesinin ve fraksiyonunun izlerini Amerikan bilimkurgu sinemasının bağımsız yapımlarından olan Mike Cahill’in yönetmenliğini yaptığı 2014 yılı yapımlı I Origins (Kök) filmi üzerinde sürmek ve bilim felsefesi ile bilimkurgu sineması arasındaki çoğunlukla es geçilen ilişkiyi ortaya çıkarmaktır. Çalışmanın yöntemi, ideolojik film eleştirisi yaklaşımı ve içerik analizi olarak belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuç ise filmin organik bir bağ inşa etmediği (veya bunu belirtmediği) Paul Feyerabend’in düşünceleriyle açıklanabilir ve yorumlanabilir olduğudur.

Anahtar Kelimeler

bilim, bilim felsefesi, anarşist bilgi kuramı, bilimkurgu sineması

Teşekkür

Bu ve benzeri çalışmalarıma katkı ve desteklerinden ötürü tez danışmanım, değerli hocam Doç. Dr. Sabire Soytok'a teşekkürü bir borç bilirim.

Projections of Paul Feyerabend’s Anarchist Theory of Knowledge in Science Fiction Cinema: An Interdisciplinary Review of I Origins Movie

Öz

Austrian philosopher Paul Feyerabend, one of the most radical names of postmodern science debates since the second half of the 20th century, brought harsh criticism to the classical understanding of science with the anarchist theory of knowledge that he built in its current sense. According to Feyerabend, who pointed to a pluralistic understanding of science and knowledge with his motto 'anything goes' and criticized many claims and promises of Western science, especially the claim of objectivity, Western science, which has an imperial identity tries to ignore and devalue all knowledge, method and world view except itself. The aim of this study is to follow the traces of the philosophy of science and the faction represented by Paul Feyerabend on the I Origins (Mike Cahill, 2014), one of the independent productions of American science fiction, with an interdisciplinary logic and to reveal the often overlooked relationship between the philosophy of science and sci-fi cinema. The method of the study was determined as ideological film criticism approach and content analysis. The result obtained in the study is that the film does not constitute an organic bond (or does not indicate it) can be explained and interpreted with the thoughts of Paul Feyerabend.

Anahtar Kelimeler

science, philosophy of science, anarchist theory of knowledge, sci-fi cinema

Kaynakça

• Anlı, Ö. F. (2016). Bilim savaşları: modern bilim imgesinin dönüşümü. Ankara: Phoneix Yayınevi.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi: teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Corrigan, T. (2013). Film eleştirisi el kitabı. Ankara: Dipnot Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 2007).
• Çelikcan, P. (2011). Metinlerarası metinler ve güldürü: G.O.R.A. filmi üzerine bir çözülme. Gülmenin arkeolojisi ve medyada mizah olgusu (13-15 Mayıs 2010) içinde (ss. 761-766). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Dawkins, R. (2009). Tanrı yanılgısı. (T. T. Bilgin, Çev.). İstanbul: Kuzey Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 2006).
• Demir, Ö. (1992). Bilim felsefesi. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Dennett, D. (2013). Darwin’in tehlikeli fikri. (A. Eper & B. Kılıç, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım (Orijinal eserin yayın tarihi 1996).
• Doğan, E. (2016). Amerikan ve ingiliz sinemasında karşılaştırmalı olarak darwin ve darwinizm. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Eagleton, T. (2011). Postmodernizmin yanılsamaları. (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1996).
• Feyerabend, P. (1991). Bilim kilisesi: özgür bir toplumda bilim. (C. Cerit, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1978).
• Feyerabend, P. (1999). Yönteme karşı. (E. Başer, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1975).
• Feyerabend, P. (2012). Akla veda. (E. Başer, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1987).
• Feyerabend, P. (2017). Bilimin tiranlığı. (B. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 2011).
• Gross, P. R. & Levitt, N. (1998). Higher superstition: the academic left and its quarrels with science. Baltimore: The Johns Hopkins University.
• Harris, S. (2014). İnancın sonu: inanç ve mantığın kafa kafaya çarpışması, (T. T. Bilgin, Çev.). İstanbul: Kuzey Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 2004).
• Kabadayı, L. (2013). Film eleştirisi: kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kracauer, S. (2011). Kitle süsü. (O. Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık (Orijinal eserin yayın tarihi 1977).
• Kuhn, T. S. (2008). Bilimsel devrimlerin yapısı. (N. Kuyaş, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1962).
• Lakatos, I. (2014). Bilimsel araştırma programlarının metodolojisi. (D. Uygun, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım (Orijinal eserin yayın tarihi 1978).
• Lyotard, F. (1997). Postmodern durum. (A. Çiğdem, Çev.). Ankara: Vadi Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1979).
• Monaco, J. (2002). Bir film nasıl okunur?. (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Oğlak Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1977).
• Nandy, A. (2012). Ah! ne hoş bir bilim. S. Altınçekiç & T. Doğan (Ed.), Bilim ve postmodernizm tartışmaları: postmodernizm ve rasyonalite içinde (ss. 13-18). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Onur, N. (2012). Kitle kültürü sineması ve b filmi. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Özkan, C. İ. (2020). Bilim felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Popper, K. (2005). Unended quest: an intellectual autobiography. Londra: Routledge.
• Popper, K. (2006). Hayat problem çözmektir: bilgi, tarih ve politika üzerine. (A. Nalbant, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1994).
• Popper, K. (2016). Daha iyi bir dünya arayışı. (İ. Aka, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1984).
• Popper, K. (2019). Bilimsel araştırmanın mantığı. (İ. Aka & İ. Turan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1935).
• Saygılı, S. (2011). Paul k. feyerabend’in bilim anlayışı: çoğulcu bilim kuramı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 83-94.
• Saygın, A. U. (2016). Paul karl feyerabend’in bilim anlayışı. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 16-24. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akader.
• Sobchack, V. (2003). Fantastik filmler. G. Nowell-Smith (Ed.), Dünya sinema tarihi içinde (ss. 362-371). İstanbul: Kabalcı Yayınevi (Orijinal eserin yayın tarihi 1996).
• Sokal, A. (2011). Şakanın ardından: postmodernizmin bilimsel, felsefi ve kültürel eleştirisi. (G. Eryılmaz, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayın (Orijinal eserin yayın tarihi 2008).
• Sontag, S. (1966). Against interpretation and other essays. New York: Farrar, Straus & Giroux.
• Şaylan, G. (2006). Postmodernizm. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şen, A. (2020). Bilim kurgu sinemasında gösteri, isyan ve adalet: açlık oyunları. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 32, 137-162.
• Şentürk, R. (2013). Postmodern kaos ve sinema. İstanbul: Avrupa Yakası Yayınları.
• Yalçın, Ş. (2001). Kuhn ve bilimsel relativizm. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 1-11. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobbiad.
• Zekâ, N. (1994). Yolları çatallanan bahçe. N. Zekâ (Ed.), Postmodernizm içinde (ss. 7-30). İstanbul: Kıyı Yayınları.