Türkiye’de Seçmen Davranışının Boyutları: Etki Alanları Eksenindeki Örüntüler ve İlişkisellikler

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 84, 54 - 87, 17.01.2025

Halil İbrahim Kılıç

Öz

1960’lı yıllardan günümüze dek farklı araştırmaların ortaya koyduğu gibi seçmen davranışı incelemeleri, seçmen davranışı üzerinde farklı toplumsal, psikolojik, ekonomik etmen ve süreçlerin etkisini tartışmıştır. Toplumsal boyutlarıyla girift bir yapıya sahip olan seçmen davranışı, tek bir etmenden çok zamana bağlı olarak farklı kaynakların bir arada etkisiyle inşa olmaktadır. Dini inanç, hayat tarzı, etnik kimlik, aile görüşleri, ekonomik durum ve siyasal değerlerin seçmen davranışı üzerindeki etkilerinin incelendiği bu çalışma da Türkiye’de seçmen davranışlarının farklı etki alanlarının kesişiminde belirlendiğini öne sürmektedir. Araştırma bulgularına göre, din, aile ve etnik kimliğin etki alanıyla, hayat tarzı, siyasal değerler ve ekonomik durumun etki alanı seçmen davranışının farklı boyutlarını oluşturmaktadır. Buna karşın, toplumsal uzamda farklı sosyo-demografik kümeler ile oy verme davranışları arasında ilişkisellik ve örüntüler de mevcuttur. Bu bağlamda, Türkiye yetişkin nüfusu temsiliyetine sahip olan bu araştırma, seçmen davranışının kolektif bir eylem olduğunu ve farklı toplumsal grupların etkisiyle inşa edildiğini öne sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Seçmen davranışı, siyasal katılma, Columbia ekolü, seçim, ilişkisellik, çoklu mütekabiliyet analizi

Kaynakça

• Abadan, N. (1965), “Ankara Şehir Nüfusunun Siyasi Eğilimlerinden Bazı Örnekler” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 26/1: 495-516.
• Abadan, N. ve Yücekök, A. (1966), “1961-1965 Seçimlerinde Büyük Şehirlerde Gelir Durumuna Göre Oy Verme Davranışları” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 21/4: 103-117.
• Almond, G. (1974), Comparative Politics Today: A World View (Boston: Little)
• Aydın, K. ve Özbek, V. (2004), “Ailenin Seçmen Davranışları Üzerindeki Etkisi” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8: 144-167.
• Başarır, M. (2016), “Seçmenlerin Oy Verme Davranışları ile Liderlerin Hitaplarında Aradıkları İkna Bileşenleri ve Üslup Çeşitleri Arasındaki İlişki” İnif E-Dergi 1(2): 218-233.
• Baykal, D. (1970), Siyasal Katılma: Bir Davranış İncelemesi (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları)
• Berelson; E.B., Lazarsfeld, P.F., McPhee, W.N. (1954), Voting: A Study of Opinion Formation in a Presidential Campaign (Chicago ve London: University of Chicago Press)
• Bourdieu, P. (2015), Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi (Ankara: Heretik Yayınları) (çev. D.F. Şannan ve A.G. Berkkurt)
• Burak Gürel, B., Küçük, B. ve Taş, S. (2019), “The rural roots of the rise of the Justice and Development Party in Turkey” The Journal of Peasant Studies 46(3): 457-479.
• Campbell, A., Converse, P.E., Miller, W.E., Stokes, D.E. (1980), The American Voter (Chicago ve London: University of Chicago Press)
• Çarkoğlu, A. (2012), “Economic Evaluations vs. Ideology: Diagnosing The Sources of Electoral Change in Turkey, 2002–2011” Electoral Studies 31(3): 513–521.
• Çarkoğlu, A. ve Avcı, G. (2002), “An Anaysis of the Electorate from a Geographical Perspective”, S. Sayarı and Y. Esmer (Ed.), Politics, Parties and Elections in Turkey (London: Lynne Rienner): 115-136.
• Downs, A. (1957), An Economic Theory of Democracy (New York: Harper and Row)
• Esmer, Y. (2002), “At the Ballot Box: Determinants of Voting Behavior”, S. Sayarı ve Y. Esmer (Ed.), Politics, Parties and Elections in Turkey (London: Lynne Rienner): 91-114.
• Evans, J. (2004), Voters and Voting: An Introduction (London: Sage Publications)
• Güllüpunar, H. vd. (2013), “Oy Verme Yaklaşımları Bağlamında Aday Merkezli Seçmen Tercihi Üzerine Deneysel Bir Araştırma” Akademik Bakış Dergisi 35: 1-21.
• Heywood, A. (2015), Siyaset (Ankara: Adres Yayınları) (Çev. B.B. Özipek vd.)
• Kalaycıoğlu, E. (1983), Karşılaştırmalı Siyasal Katılma: Siyasal Eylemin Kökenleri Üzerine Bir Araştırma (İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBF Yayınları)
• Kayaoğlu, A. (2017), “Voting Behavior of the Youth in Turkey: What Drives Involvement in or Causes Alienation from Conventional Political Participation?” Turkish Studies 18(1): 32-55. KONDA (2021), Kasım’21 Barometresi: Siyasal ve Toplumsal Araştırmalar Dizisi (125).
• Lazarsfeld, P.F., Berelson, B., Gaudet, H. (1948), The People’s Choice: How the Voter Makes Up His Mind in a Presidential Campaign, Legacy Edition (Columbia: Columbia University Press)
• Le Roux, B. & Rouanet, H. (2010), Multiple Correspondence Analysis (Thousand Oaks: Sage)
• Lipset, B. ve Lazarsfeld, L. (1944), “The Psychology of Voing: An Analysis of Political Behaviour”, Handbook of Social Psychology (Cambridge: Addison Wesley Publishing)
• Lipset, S. M. ve Rokkan, S. (1967), “Cleavage Structures, Party Systems and VoterAlignments: An Introduction”, S.M. Lipset ve S. Rokkan (Ed), Party Systems and Voter Alignments (New York: The Free Press)
• Löfgren, K. (2016), “Pierre Bourdieu, Mütekabiliyet Analizi ve İstatistik Eğitimi” G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan (Der), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi (İstanbul: İletişim Yayınları)
• Mardin, Ş. (1973), “Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics?” Daedalus 102/1: 169-190.
• Özbudun, E. (1975), Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma. (Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları)
• Sartori, G. (1996), Demokrasi Teorisine Geri Dönüş (Ankara: Yetkin Yayınları) (Çev. T. Karamustafaoğlu ve M. Turhan)
• Sencer, M. (1974), Türkiye’de Sınıfsal Yapı ve Seçmen Davranışları (İstanbul: May Yayınları)
• Silahtaroğlu, G. (2013), Veri Madenciliği: Kavram ve Algoritmaları (İstanbul: Papatya Yayıncılık)
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2001), Using Multivariate Statistics (Boston: Ally And Bacon)
• Temizel, M. (2012), Türkiye’de Seçmen Davranışlarında Sosyo-Psikolojik. Kültürel ve Dinsel Faktörlerin Rolü: Kuramsal ve Ampirik Bir Çalışma (Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• Yıldırım, K. (2020), “Clientelism and dominant incumbent parties: party competition in an urban Turkish neighbourhood” Democratization 27(1): 81-99.