TANZİMAT'A GEÇİŞ SÜRECİNDE URFA HAREMEYN VAKFI

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 6, 55 - 75, 28.08.2020

Tahir Öğüt

Öz

Osmanlı vakıfları sultanlardan ortalama insanlara kadar geniş katılımlı bir tabana sahip toplumsalcı kuruluşlardı. Vakıflar amaçlarına yönelik faaliyetleri yerine getirebilmek için “akar” isimli iktisadi birimlere sahiplerdir. Vakıfların oluşumu topluma yönelik hizmetlerin uygulama kapsamını arttırırken kuruldukları şehirlerin iktisadi hayatına da doğrudan katkılarda bulunmaktaydı. İktisadi yapıyı doğrudan etkileyen akar oluşumları, mülkiyet yapılarını da etkileyerek özel mülkiyetleri kamusal mülkiyetlere dönüştürmüştür. Çalışmamıza konu olan Urfa Haremeyn vakfı bir şehir ölçeği sınırlarını aşarak ülke genelinde yaygınlaşmış olan Haremeyn Vakfının bu şehirdeki işlevselliğini “Tanzimat” dönemi koşullarında değerlendirmektedir. Tanzimat dönemi Osmanlı devletinin merkezileşme eğilimlerini arttırdığı bir dönemdir. Haremeyn vakıfları da devletin merkezileşme eğilimi taşıdığı bu yeni dönemde de işlevsellik bağlamında olmasa da idari yapılanmada bir dönüşümü temsil etmişti. Tanzimat döneminde tesis edilen vakıfların yönetimleri denetimi merkeze alarak Evkaf Müdürlüklerine geçmiştir. Kısaca bu çalışma Haremeyn vakıflarının Urfa şubesine ait faaliyetleri Tanzimat dönemi uygulamaları bağlamında değerlendirmeye yöneliktir.

Anahtar Kelimeler

Urfa, Haremeyn Vakfı

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Kitap ve Makaleler;
• Barkan, Ö.(2000) , “İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar” Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Tetkikler- Makaleler, Cilt II., Yayına Hazırlayan Hüseyin Özdeğer, İstanbul,İstanbul Üniversitesi Faroqhı, S. (çeviren Gül; Çağalı Güven).(1995). Hacılar ve Sultanlar. İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları Tabakoğlu, A(1994).Türk İktisat Tarihi, II. Baskı.İstanbul. Dergah Yay. Faroqhı, S, (çeviren Neyyir Kalaycıoğlu),(2000). Osmanlıda Kent ve Kentliler, İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları Faroqhi,S(2005), Çeviri: Elif Kılıç. Osmanlı Kültürü ve Gündelik yaşamı, İstanbul. Tarih Vakfı Güzelbey, C,(1970). Gaziantep Şer’i Mahkeme Sicillerinden Örnekler, Fasikül 3. , Gaziantep Kültür Derneği Yayınları. Kenanoğlu, M(2008), Osmanlı Millet Sistemi İstanbul. Küre Yay. Öztürk;N(1995) Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesi. Ankara T.D.V Özkaya, Yücel(1985). XIII. YY’ da Osmanlı Kurumları ve Toplum Yaşantısı. Ankara, K.T.B. Yay. Kazıcı, Z(1993) “Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Urfa’daki Vakıf Hizmetleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İlahiyat Dergisi, Sayı: 5-6, İstanbul, 64-84
• Tabakoğlu, A(2005),“ XVII. ve XVIII. Yüzyıl Osmanlı Bütçeleri”, İktisat Tarihi Toplu Makaleler 1, İstanbul. Kitabevi Tabakoğlu, A (2005), “ Klasik Dönem Osmanlı Vakıf Sistemi”, İktisat Tarihi Toplu Makaleler 1, İstanbul, Kitabevi Öğüt, T(2013).18.-19.YY’da Birecik Sancağında İktisadi ve Sosyal Yapı. Ankara. TTK Öğüt, Tahir(1999).18.-19.YY’da Urfa Şehrinin İktisadi ve Sosyal Yapılanmasında Rızvaniye Vakfının Yeri. İstanbul. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Öğüt, T(2011), “Urfa’da Tanzimat’a Geçiş Sürecinde İdari ve Mali Yapı”, ZKU, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 142011, Zonguldak, 325-344 Pakalın, M. Z(1992), “Harameyn Vakfı” Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C; I, Ankara, M.E.B Yay. Urfa Salnamesi(1927). İlhami Matbaası. İstanbul.