TÜRKİYE’DE 1980 SONRASI GENEL SEÇİMLERİN MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 13, 1 - 20, 11.02.2024

Songül Akyıldız , Mahmut İnan

Öz

Demokrasinin hâkim olduğu yönetim şekillerinde yöneticinin belirlenmesi, belirli şartları sağlayan seçmenlerin oy kullanma tercihleri ile mümkün olmaktadır. Böylece seçmenlerin oy kullanma davranışı ve bu doğrultudaki kararı, özellikle siyasi gelişmeler sonucunda belirlenebilmektedir. Aynı zamanda seçmenler oy kullanma sürecinde, siyasi gelişmeleri etkin takip ederek veya belli kişi/kişilerin siyasi tercihlerini dikkate alarak oylamaya katılabilmektedir. Bu çalışma ile Türkiye’de iktidarda bulunan partilerin seçim öncesi politik konjonktür teorilerine bağlı politikalar geliştirip geliştirmediği incelenmektedir. 1980 sonrasını kapsayan bu inceleme ile ekonomik koşullara, siyasi yapıya ve seçmen tercihlerine bağlı olarak seçim öncesi çalışmaların da değişebileceği ortaya çıkmaktadır. 1980 sonrası izlenen yeni ekonomik model ile beraber genel seçimlerde seçmen tercihlerini etkileyebilecek birçok vaat, seçimlerden kısa süre önce siyasi partiler tarafından ileri sürülmektedir. Genellikle iktidar parti tarafından uygulanan bu manipülatif hareketler, bazı dönemlerde muhalefette bulunan partiler tarafından da ileri sürülmekte ve muhalefetin seçimi kazanmasına neden olabilmektedir. Böylece Türkiye’nin 1980 sonrası genel seçim yapısı, ekonomide ve siyasette gerçekleşen düzenlemeler ve gelişmeler ile seçime bağlı gelişmelerin ekonomiye yansımaları irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Seçim Ekonomisi, Genel Seçimler, Kamusal Tercihler Teorisi

IN TURKEYTHE EFFECT OF THE POST 1980 GENERAL ELECTIONS ON MACROECONOMIC VARIABLES

Öz

In the forms of government dominated by democracy, the determination of the manager is possible with the voting preferences of the voters who meet certain conditions. Thus, the voting behavior of the voters and their decision in this direction can be determined especially as a result of political developments. At the same time, voters can participate in voting by following political developments effectively or taking into account the political preferences of certain person(s) during the voting process. This study examines whether the ruling parties in Turkey develop policies based on pre-election political conjuncture theories. With this review covering the post-1980 period, it is revealed that pre-election studies may also change depending on the economic conditions, political structure and voter preferences. With the new economic model followed after 1980, many promises that could affect voter preferences in the general elections were put forward by political parties shortly before the elections. These manipulative movements, which are generally applied by the ruling party, are also put forward by the opposition parties in some periods and may cause the opposition to win the election. Thus, Turkey's post-1980 general election structure, the regulations and developments in the economy and politics, and the reflections of electoral developments on the economy are examined.

Anahtar Kelimeler

Election Economics, General Elections, Public Choice Theory

Kaynakça

• Akalın, G. (2010). Cumhuriyet dönemi ekonomi politik tarihinin liberal yorumu. Ankara: Orion Kitabevi.
• Alesina, A. (1988). Macroeconomics and politics. NBER Macroeconomics Annual, 3, 13-62.
• Alesina, A., Roubini, N. and Cohen, G. D. (1997). Political cycles and the macroeconomy. Cambridge: The MIT Press.
• Alkan, M. Ö. (1999). Osmanlıdan günümüze Türkiye’de seçimlerin kısa tarihi. Görüş Dergisi, 48-61.
• Armağan, R. (2007). Türkiye’de gelir ve kurumlar vergisi oranlarında indirimin vergi gelirleri üzerine etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 227-252.
• Bahçeci, A. S. (1997). Ortodoks ve heterodoks istikrar programları: Seçilmiş ülke deneyimleri ve Türkiye örneği. (Uzmanlık tezi). Devlet Planlama Teşkilatı: Ankara.
• Bakırtaş, İ. (1998). Politik-ekonomik dalgalanmalar kuramı kapsamında Türkiye’deki politik yapının ekonomi üzerindeki etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 47-63.
• Buchanan, J. M. (1975). PUBLIC fınance and publıc choıce. National Tax Journal, 28(4), 383- 394.
• Buchanan, J. M. (1984). Politics without romance: a sketch of positive public choice theory and ıts normative implications. J. M. Buchanan and R. D. Tollison (Ed.), The theory of public choice-II (ss. 11-22). Ann Arbor: The University of Michigan Press.
• Demirli Y. (2011). Gelişmekte olan ülkelerde vergi reformları ve Türkiye’de gelir üzerinden alınan vergiler açısından değerlendirme. Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (1996). 1996 Yılı Programı, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/1996_Y%C4%B1l%C4%B1_Program%C4%B1.pdf, Erişim Tarihi: 10.10.2022.
• Dinler, Z. (1994). Mikro ekonomi. Bursa: Ekin Yayınları.
• Eren, E. ve Bildirici, M. (2001). Türkiye’de siyasal ve iktisadi istikrarsızlık: 1980-2001. İktisat İşletme ve Finans, 16(187), 27-33.
• Eroğlu, N. (2003). Türkiye'de iktisat politikalarının gelişimi 1923-2003. 80. Yılında Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Ghosh, J. (2005). Michal Kalecki and the economics of development. The Pioneers of Development Economics: Great Economists on Development, London: Zed Books.
• Gözler, K. (2007). Hukukun siyasetle imtihanı kim sınıfta kaldı? Türkiye Günlüğü, (89), 5-15.
• Güngör, G. ve Aydın, A. (2011). Küreselleşmenin Türk vergi politikalarına etkisinin 1980 sonrası analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 69-78.
• Hatiboğlu, Z. ve Aysan, M. (1994). Türkiye ekonomisinde 1994 bunalımı. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Karagöl, E. T. (2013). AK parti dönemi Türkiye ekonomisi. Ankara: SETA Yayınları.
• Kargı, V. (2007). Enflasyon ve 1980–2005 döneminde Türkiye'de fiyat artışları. Maliye Dergisi, (152), 60-80.
• Karluk, R. (1999). Türkiye ekonomisi (tarihsel gelişim yapısal ve sosyal değişim). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Kılıçbay, A. (1992). Türkiye ekonomisi (modeller, politikalar, stratejiler). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kongar, E. (1999). 21. Yüzyılda Türkiye. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Lemieux, P. (2004). The public choice revolution. https://ssrn.com/abstract=604046. 22-29.
• Mueller, D. C. (1976). Public choice: a survey. Journal of Economic Literatüre, 14(2), 395-433.
• Nordhaus, W. D. (1975). The political business cycle. Review of Economic Studies, 42(2), 169-190.
• Oktayer, A. (2010). Türkiye’de bütçe açığı, para arzı ve enflasyon ilişkisi. Maliye Dergisi, 158(1), 431-447.
• Onur, S. (2002). Politik bütçe döngüleri ve Türkiye ekonomisi (1975-2000). Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 85-126.
• Osıatynski, J. (1977). Collected works of Michal Kalecki, capitalism: Business cycles and full employment. Oxford: Clarendon Press.
• Özkan, F. (2010). Politik konjonktür dalgalanmaları (Türkiye analizi). (Yayınlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kocaeli.
• Parasız, İ. (2003). Türkiye ekonomisi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/10/20061017-1.htm, Erişim Tarihi: 01.12.2022.
• Resmî Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3065.pdf, Erişim Tarihi: 03.04.2023.
• Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21155.pdf, Erişim Tarihi: 06.04.2023.
• Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/04/20070421-1.htm, Erişim Tarihi: 16.04.2023.
• Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/10/20091030-1.htm, Erişim Tarihi: 25.04.2023.
• Resmî Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/01/20120126-5.htm, Erişim Tarihi: 30.04.2023.
• Şahin, A. (2002). 1980 sonrası harcama politikaları. 16. Türkiye Maliye Sempozyumu içinde (s.25-32). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
• Şimşek, H. A. (2007). Türkiye’de 2000 sonrasında uygulanan istikrar programlarının kamu maliyesine etkileri. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 44(512), 52-68.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı, Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 1950-2014, Ankara, 2015.
• T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. 2007 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/Bakanl%C4%B1k_Faaliyet_Raporlar%C4%B1/2007_Yili.pdf. Erişim Tarihi: 10.05.2023.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, Erişim Tarihi: 02.05.2023. https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/#1540021349004-1497d2c6-7edf.
• TCMB, (2002). Yıllık rapor 2001. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• TÜİK, İstatistik Göstergeler, Erişim Tarihi: 02.03.2023. https://www.tuik.gov.tr/.
• Tecer, M. (2003). Türkiye ekonomisi. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Uygur, E. (2001). Krizden krize Türkiye: 2000 Kasım ve 2001 Şubat krizleri. Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni, (2001/1).
• Varım, S. (1997). 2000'li yıllara doğru Türkiye'nin önde gelen sorunlarına yaklaşımlar: Seçim ekonomisi. İstanbul: Türkiye Genç İş Adamları Derneği Yayınları.
• Yeldan, E. (2001). On the IMF-directed disinflation program in Turkey: A program for stabilization and austerity or a recipe for impoverishment and financial chaos? Erişim Tarihi: 10.03.2022. http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/51909/On_the_IMF_directed_disinflation_program_in_Turkey.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
• Yeni, R. ve Dölekoğlu, C. Ö. (2003). Tarımsal destekleme politikalarında süreçler ve üretici transferleri. Ankara: Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü.
• Yıldırım, E. ve Yıldırım, R. (2001). 1980 sonrası uygulanan maliye politikaları ve Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri. XVI. Türkiye Maliye Sempozyumu içinde (s. 7-24). Antalya.