Özel Gereksinimli Çocuklarını Özel Okullara Gönderen Ebeveynlerin Deneyimleri

Yıl 2022, Sayı: 47, 118 - 127, 03.01.2023

Ali KAYA Tansel YAZICIOĞLU

Öz

Ülkemizde, özel eğitime ihtiyacı olan bireyler, yetersizlik türlerine göre özel özel eğitim okul ve
kurumlarına devam edebilmekte ya da kayna ştırm a/büt ünleş tirme eğitimi yoluyla özel ilkokul,
ortaokul ve liselerde eğitimlerini sürdü rebil mekte dirle r. Türkiye’deki eğitim sistemi örgün eğitim
ve yaygın eğitim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Giderleri devlet bütçesinden karşılanan okullar
resmî okullar olarak kabul edilirken, gerçek veya tüzel kişilere ait, ücret karşılığı eğitim hizmeti
sunan, giderleri gerçek kişilerden alınan ücretler ile vakıf, dernek gibi kurumlar tarafından bağış
yolu ile karşılanan okullar ise özel okullar olarak kabul edilmektedir. Özel okulların aileler tarafından
tercih edilmesi, özellikle bazı özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin çocuklarının eğitiminde
bu okulları tercih ediyor olmaları bu okullardaki bütünleştirme uygulamalarının değerlendirilmesi
açısından önem arz etmektedir. Bu araştırmada özel okullarda kayna ştırm a/büt ünleş tirme yoluyla
eğitimlerini sürdüren özel gereksinimli öğrencilerin ebeveynlerinin deneyimlerinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Araştırmada sekiz ebeveyn ile yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak
görüşmeler gerçe kleşt irilm iştir . Katılımcıların belirlenmesi adına amaçlı örneklem yöntemi
tercih edilmiştir. Araştırmada veriler 17.05.2021 ve 27.05.2021 tarihleri arasında toplanmıştır.
Araştırmanın yapıldığı dönemde tüm dünyada Covid-19 pandemisi nedeniyle uygulanan karantina
ve seyahat kısıtlamaları nedeniyle ilgili görüşmeler sesli (GSM ve WhatsApp) ve görüntülü
aramalar (WhatsApp ve Zoom) yoluyla gerçe kleşt irilm iştir . Araştırma bulgularında özellikle
olumsuz öğretmen tutumları, yetersiz rehberlik hizmetleri ve özel gereksinimli çocuğu okulda
istememe gibi durumların ebeveynlerin tamamı tarafından vurgulandığı görülmüştür. Özel okullardaki
bütünleştirme uygulamalarından beklenen yararın sağlanabilmesi bu okulların kendilerini
bütünleştirmeye hazır hale getirmeleri gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli çocuk, özel okul, akran tutumu, pişmanlık, rehberlik servisi

Kaynakça

• Ainscow, M., Slee, R., & Best, M. (2019). Editorial: The Salamanca statement: 25 years on. International Journal of Inclusive Education, 23(7–8), 671–676. [CrossRef]
• Akay, E., Uzuner, Y., & Girgin, Ü. (2014). Kaynaştırmadaki işitme engelli öğrencilerle gerçekleştirilen destek eğitim odası uygulamasındaki sorunlar ve çözüm gayretleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 2(2), 43–68. [CrossRef]
• Altun Aslan, E. (2019). Türkiye’de özel okullaşma. BEÜ SBE Dergisi, 8(1), 263–276.
• Aslan, M., & Ağiroğlu Bakir, A. (2014). Resmi ve özel okul öğretmenlerinin paylaşılan liderliğe ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 121–142. [CrossRef]
• Avramidis, E., & Kalyva, E. (2007). The influence of teaching experience and Professional development on Greek teachers’ attitudes towards inclusion. European Journal of Special Needs Education, 22(4), 367–389. [CrossRef]
• Bakkaloğlu, H., Özbek, A. B., & Sucuoğlu, B. N. (2020). Okul öncesi bütünleştirme uygulamalarında özel gereksinimli ve tipik gelişen çocukların sosyal kabulleri: Boylamsal bir çalışma. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 369–391.
• Balıdede, F. (2012). Türkiye, İrlanda ve Kanada eğitim sistemlerinde okul yönetim yapılarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Tez No. 317758) [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Batık, M. V., & Kodaz, A. F. (2018). Kurum deneyiminin psikolojik danışman adaylarının özel eğitim öz yeterlik algılarına etkisi. Üniversitesi Eğitim Bilimleri dergisi, 37(1), 902–929.
• Baydık, B., & Bakkaloğlu, H. (2009). Predictors of sociometric status for low socioeconomic status elementary mainstreamed students with and without special needs. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilim leri/ Educa tiona l Sciences:Theory and Practice, 9(2), 435–447.
• Booth, T. (2011). The name of the rose: ınclusive values ınto action in teacher education. Prospects, 41(3), 303–318. [CrossRef]
• Çankaya, İ., & Gün, C. (2016). Okul merkezli yönetime ilişkin özel okul yöneticilerinin görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5, 38–43.
• Caspersen, J. T., Buland, I. H., Hermstad, & Røe, M. (2020). På vei mot Inkludering? Sluttrapport fra evalueringen av modellutprøvingen Inkludering på alvor. NTNU Samfunnsforskning Mangfold og inkludering.
• Çimen, B., & Karadağ, E. (2019). Özel okul müdürlerinin etik davranışları üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Business Ethics, 12(1), 171–201. [CrossRef]
• Costello, S., & Boyle, C. (2013). Pre-service secondary teachers' attitudes towards inclusive education. Australian Journal of Teacher Education, 38(4), 129–143. [CrossRef]
• Day Ashley, L., Mcloughlin, C., Aslam, M., Engel, J., Wales, J., Rawal, S., Batley, R., Kingdon, G., Nicolai, S., & Rose, P. (2014). The role and impact of private schools in developing countries: A rigorous review of the evidence [final report]. Education rigorous literature review. Department for International Development.
• de Boer, A., Pijl, S. J., Post, W., & Minnaert, A. (2013). Peer acceptance and friendships of students with disabilities in general education: The role of child, peer, and classroom variables. Social Development, 22(4), 831–844.
• Diken, İ. H., & Sucuoğlu, B. (1999). Sınıfında engelli çocuk bulunan ve bulunmayan sınıf öğretmenlerinin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasına yönelik tutumlarının karşılaştırılması. Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 25–39.
• Erakkuş, O., Başören, M. T., & Abimbola, O. (2016). Özel okul yöneticilerinin öğretmen eğitiminden beklentileri üzerine nitel bir araştırma. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 104–115.
• Ferreira, M., Aguiar, C., Correia, N., Fialho, M., & Pimentel, J. S. (2017). Social experiences of children with disabilities in inclusive Portuguese preschool settings. Journal of Early Intervention, 39(1), 33–50. [CrossRef]
• Forlin, C., & Chambers, D. (2011). Teacher preparation for inclusive education: Increasing knowledge but raising concerns. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 39(1), 17–32. [CrossRef]
• Gözün, Ö., & Yıkmış, A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda bilgi lendi rilme lerin in kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Özel Eğitim Dergisi, 5, 65–77.
• Gündüz, A. (2015). Özel ve devlet ilkokullarındaki birinci sınıf kaynaştırma öğrencilerinin akademik başarılarına ilişkin öğretmen görüşleri (Tez No.421953) [Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Guralnick, M. J., Connor, R. T., Neville, B., & Hammond, M. A. (2006). Promoting the peer-related social development of young children with mild developmental delays: Effectiveness of a comprehensive intervention. American Journal of Mental Retardation, 111(5), 336–356. [CrossRef]
• Gürgür, H., Kış, A., & Akçamete, G. (2012). Kaynaştırma öğrencilerine sunulan bireysel destek hizmetlere ilişkin öğretmen adaylarının görüşlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 11(3), 689–701.
• Halinen, I., & Järvinen, R. (2008). Towards inclusive education: The case of Finland. Prospects, 38(1), 77–97. [CrossRef]
• Hall, J. C., & Nattinger, M. C. (2012). Determinants of private school attendance: Evidence from Wisconsin school districts. International Advances in Economic Research, 18(2), 245–246. [CrossRef]
• Hernandez-Torrano, D., Somerton, M., & Helmer, J. (2020). Mapping research on inclusive education since Salamanca statement: A bibliometric review of the literature over 25 years. International Journal of Inclusive Education, 1–20. [CrossRef]
• İlgar, L. (2014). Özel okul ve devlet okulunda görev yapmış sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimindeki farklılıklara ilişkin görüşleri: Nitel bir çalışma, İstanbul. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 259–285.
• Karakülah, Y. (2019). Özel sektöre ait okulların tercih edilme nedenleri [Eğitim Yönetimi Bilim Dalı Tezsiz Yüksek Lisans Projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Kaya, A. (2016). Psikolojik danışma ve rehberlik (11. Baskı). Anı Yayıncılık. Keskin, H. D., & Turna, G. B. (2010). Ailelerin devlet ya da özel okul tercihlerini etkileyen faktörler Rize örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 411–426.
• Kolbaşı, E. (2019). Duygusal emek ve iş tatmini arasındaki ilişki: Denizli’deki özel okul öğretmenleri üzerinde bir araştırma (Tez No.566891) [Yüksek Lisans Tezi]. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology (2nd ed). Sage Publications.
• Lisdiana, A., Hufad, A., Tarsidi, D., & Aprilia, I. D. (2019). Differentiated instruction: An alternative learning approach for all learners in inclusive setting [Konferans sunumu]. In 2nd International Conference on Educational Sciences (ICES 2018). Atlantis Press. [CrossRef]
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Özel eğitim hizmetleri Yönetmeliği. T. C. Resmi gazete.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2020). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. National Statistics Formal Education 2019/2020. Retrieved from http: //sgb .meb. gov.t r/meb iys_ dosya lar/2 020_0 9/041 44812 meb_ istat istik leri_ orgun egit im_20 19_20 20.pd f
• Moody, S. W., Vaughn, S., Hughes, M. T., & Fischer, M. (2000). Reading instruction in the resource room: Set up for failure. Exceptional Children, 66(3), 305–316. [CrossRef]
• Nevøy, A., & Ohna, S. E. (2014). Spesialundervisning bilder fra skole-Norge: En studie av spesialundervisnings dynamikk i grunnopplæringen. Universitetet i Stavanger.
• Nilholm, C., & Göransson, K. (2017). What is meant by inclusion? An analysis of European and North American journal articles with high impact. European Journal of Special Needs Education, 32(3), 437–451. [CrossRef]
• Odongo, G., & Davidson, R. (2016). Examining the attitudes and concerns of the Kenyan teachers toward the inclusion of children with disabilities in the general education classroom: A mixed methods study. International Journal of Special Education, 31(2), 209–227.
• Onaran, M. A. (2018). Özel okullarda çalışan tarih öğretmenlerinin özel okul yönetimi ile ilgili yasadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(10), 49–67.
• Öz Güneş, A. (2016). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunlara ilişkin görüşleri (Tez No.402786) [Yüksek Lisans Tezi]. Girne Amerikan Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Sage Publications.
• Priyadarshini, S., & Thangarajathi, S. (2016). Effect of selected variables on regular school teachers attitude towards inclusive education. Journal on Educational Psychology, 10(3), 28–38.
• Pulat, A. (2019). İlkokul velilerinin özel okul tercihlerine etki eden faktörlerin incelenmesi Tez No. 544841) [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Rakap, S., Parlak-Rakap, A., & Aydın, B. (2016). Investigation and comparison of Turkish and American preschool teacher candidates’ attitudes towards inclusion of young children with disabilities. International Journal of Inclusive Education, 20(11), 1223–1237. [CrossRef]
• Rapp, A. C., & Corral-Granados, A. C. (2021). Understanding inclusive education – A theoretical contribution from system theory and the constructionist perspective. International Journal of Inclusive Education, 1–17. [CrossRef]
• Rizvi, F., & Lingard, B. (2010). Globalizing education policy. Routledge.
• Şahbaz, Ü., & Kalay, G. (2010). Okulöncesi eğitimi öğretmen adaylarının kaynaştırmaya ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 116–135.
• Sakellariou, C. (2017). Private or public school advantage? Evidence from 40 countries using PISA 2012-Mathematics. Applied Economics, 49(29), 2875–2892. [CrossRef]
• Satherley, D., & Norwich, B. (2021). Parents’ experiences of choosing a special school for their children. European Journal of Special Needs Education, 1–15. [CrossRef]
• Şimşek, C., & İvrendi, A. (2014). Ebeveynlerin okul öncesi eğitim kurumlarından beklentileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 240–254.
• Tarnoto, N. (2016). Perma salah an-pe rmasa lahan yang dihadapi sekolah penyelenggara pendidikan inklusi pada tingkat SD. HUMANITAS, 13(1), 50–56. [CrossRef].
• Ünay, E. (2015). Destek oda eğitiminin kaynaştırma öğrencilerinin matematik başarıları üzerine etkisi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 38–49.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation [UNESCO] (1994). The Salamanca statement and framework for action on special needs education. UNESCO.
• Uygun, S. (2003). Türkiye’de dünden bugüne özel okullara bir bakış (Gelişim ve Etkileri). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1), 2, 107–120.
• Uysal, B. S. (2017). Velilerin özel okul tercih nedenlerinin incelenmesi (Tez No.469660) [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Van der Wilt, F., Van der Veen, C., Van Kruistum, C., & Van Oers, B. (2019). Why do children become rejected by their peers? A review of studies into the relationship between oral communicative competence and sociometric status in childhood. Educational Psychology Review, 31(3), 699–724. [CrossRef]
• Vaz, S., Wilson, N., Falkmer, M., Sim, A., Scott, M., Cordier, R., & Falkmer, T. (2015). Factors associated with primary school teachers’ attitudes towards the inclusion of students with disabilities. PLOS ONE, 10(8), e0137002. [CrossRef]
• Vuran, S. (2005). The Sociometric status of student with disabilities in elementary level ıntegration classes in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 18, 217–235.
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik Alanının geleceği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 3–18.