Edebiyat Ne İşe Yarar: Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 45 - 56, 23.03.2025

M. Sami Türk

https://doi.org/10.31465/eeder.1583904

Öz

Edebiyat bir işe yarar mı, yaramalı mıdır ve ne işe yarar soruları edebiyat bilimcileri meşgul ederken edebiyat öğrencilerini ve genel edebiyat okurunu da düşündürür. Bu makale edebiyatın salt sanatsal bir uğraş olmaktan öte pratiğe dönük bir faydası bulunduğundan hareket ederek bu konuda son derece özgün yaklaşımlı bir eser kaleme alan edebiyat bilimci Felski’nin teorisine başvurmakta, teorinin ayrıntıları aktarıldıktan sonra gözlemi yapılmaktadır. Felski edebiyat yapıtına öncelik verdiği ve temelde okur odaklı bir yaklaşım benimsediği teorisini dört ayak üstüne yerleştirir: tanıma, büyülenme, bilgi ve şok. Edebiyatın faydası edebî yapıtın okur üstündeki bu etkileri üstünden ölçülür. Bu anlamda, bu makaleye de gözlem nesnesi olarak, yayınlandığı günden bu yana onlarca dilde, milyonlarca nüsha satan, üçüncü film uyarlamasının yakın zamanda pek çok ödül almasıyla konu olarak hâlâ güncel olduğunu gösteren Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok romanı seçilmiştir. Romandan Felski’nin teorisinin incelendiği pek çok örnek aktarıldıktan sonra edebiyatın yararlılığına ilişkin elde edilen çıkarımlar sonuç bölümünde derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

edebiyatın yararı, edebiyat bilimi, edebiyat teorisi, Felski, Remarque

What Is Literature Good For: All Quiet on the Western Front

Öz

The questions of whether literature is useful, whether it should be useful, and what it is useful for occupy literary scholars, but also literary students and general readers of literature. This article, starting from the fact that literature is not only an artistic endeavor but also has a practical utility, refers to the theory of the literary scholar Felski, who has written a highly original work on this subject, and makes observations after presenting the details of the theory. Felski places his theory, which prioritizes the literary work and adopts a reader-centered approach, on four pillars: recognition, enchantment, knowledge and shock. The usefulness of literature is measured in terms of these effects of the literary work on the reader. In this sense, the object of observation for this article is the novel All Quiet on the Western Front, which has sold millions of copies in dozens of languages since its publication, and whose third film adaptation has recently received many awards, showing that it is still topical. After citing many examples from the novel in which Felski's theory is analyzed, the conclusions on the usefulness of literature are compiled in the conclusion.

Anahtar Kelimeler

benefit of literature, literature science, literature theory, Felski, Remarque

Kaynakça

• Aristoteles (2009). “Rhetorik und Poetik”, Die Hauptwerke, ed. Höffe, O., Tübingen: Francke Verlag.
• Becker, S. (2007). “Neue Sachlichkeit”, Metzler Lexikon Literatur, ed. Burdorf, D. vd., Stuttgart, Weimar: Verlag J. B. Metzler.
• Cadeddu, A. (2020). “Von kunstvoller Literaturvermittlung und Filmpiraterie Ostasiatische Comic-Adaptionen der Werke Erich Maria Remarque von 1930 bis heute”, Remarque Revisited Beiträge zu Erich Maria Remarque und zur Kriegsliteratur, ed. Junk C.-Schneider, T. F., Götttingen: Vandenhoeck & Ruprecht Verlage.
• Felski, R. (2016). Edebiyat Ne İşe Yarar? çev. Ayhan, E., İstanbul: Metis Yayınları.
• Frankfurter Rundschau (2023). “Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok Romanına Talep Hayli Arttı”, https://www.fr.de/kultur/literatur/roman-im-westen-nichts-neues-nachfrage-stark-gestiegen-zr-92133695.html. Erişim tarihi: 16.8.2024
• Mayer, H. (1983). “Die deutsche Literatur und der Scheiterhaufen – Bücherverbrennung, nach 15 Jahren”, 10. Mai 1933 Bücherverbrennung in Deutschland und die Folgen, ed. Walberer, U., Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag.
• Mende, D. (2010). “Remarque, Erich Maria (d. i. Erich Paul Remark)”, Metzler Lexikon Autoren. Deutschsprachige Dichter und Schriftsteler vom Mittelalter bis zur Gegenwart, ed. Lutz, B.-Jeßing, B., Stuttgart, Weimar: Verlag J. B. Metzler.
• Remarque, E. M. (2003). Im Westen nichts Neues, Köln: Verlag Kiepenheuer & Witsch (KiWi). Uzar, E. (2017). “Rita Felski: Edebiyat Ne İşe Yarar”, Söylem Filoloji Dergisi, 2(1), 158-163.
• Schrader, B. (1992). “Vorbemerkung”, Der Fall Remarque – Im Westen nichts Neues Eine Dokumentation, Leipzig: Reclam Verlag.
• Späth, N. (2020). Das Thema hatte es in sich. Die Reaktion der deutschen und amerikanischen Presse auf Erich Maria Remarques Im Westen nichts Neues. Eine vergleichende Rezeptionsstudie über Fronterlebnis- und Weltkriegserinnerung in der Weimarer Republik und den USA in den Jahren 1929 und 1930, Göttingen: V&R unipress.
• Watt, I. (2007). Romanın Yükselişi – Defoe, Richardson ve Fielding Üzerine İncelemeler, çev. Aydar, F. B., İstanbul: Metis Yayınları.