An Undocumented Kitab-ı Ruzname Submitted to an Unidentified Turkmen Beg

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 88 - 102, 23.03.2025

Ayşe Yılmaz

https://doi.org/10.31465/eeder.1592120

Öz

Ruzname, which means a book, newspaper, diary, journal, or daybook in which some historical events are recorded, has also become the name of a literary genre. Examples of this genre describing the effects of the sun, moon, and planets on the days and times of the day are rare in classical Turkish literature. Ruznameler: in addition to informing the appropriate and inconvenient times of actions such as going on an expedition, making trade, marrying off a child, and having clothes sewn, it also informs about the fate of the child born according to the day and time of birth. The work analyzed in this study is located between the 94a-97a varays of the record with the inventory number 07999-005 in Süleymaniye Manuscript Library, Manuscript Donations Collection. Considering the word choice, the use of suffixes, and some spelling patterns, it was concluded that the work was presented to a Turkmen beg, thus revealing that it is a valuable example of this rare genre. The article consists of sections on the translation of this ruznam and the text’s form, style, and content.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, Ruzname, Moon, Sun, Planets, Stars, Auspicious Times

Bilinmeyen Bir Türkmen Beyine Sunulmuş Mütercimi Meçhul Bir Kitâb-ı Rûznâme

Öz

Tarihî bazı vakaların kayda düşüldüğü kitap, gazete, günce, yevmiye defteri gibi anlamlara gelen rûznâme; bir edebî türe de ad olmuştur. Güneş, ay, gezegenlerin; günler ve günün vakitlerine tesirini anlatan bu türün örneklerine; klasik Türk edebiyatında nadir rastlanmaktadır. Rûznâmeler; sefere çıkmak, ticaret yapmak, evladını evlendirmek, giysi diktirmek gibi eylemlerin uygun ve sakıncalı zamanlarını bildirmenin yanında dünyaya gelen çocuğun doğum günü ve saatine göre de akıbetinden haber verir. Bu çalışmada ele alınan eser; Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Koleksiyonu’nda bulunan 7999-5 envanter numaralı mecmuanın 94a-97a varakları arasında yer almaktadır. Kelime seçimi, eklerin kullanımı, bazı yazım şekilleri göz önünde bulundurularak eserin bir Türkmen beyine sunulduğu neticesine varılmış ve böylece bu nadir türün kıymetli bir örneği olduğu ortaya çıkmıştır. Makale bu rûznâmenin çeviri yazısı ile metnin şekil, üslup ve içerik özelliklerine dair bölümlerden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Rûznâme, Ay, Güneş, Gezegenler, Yıldızlar, Uğurlu Vakitler

Kaynakça

• Boyraz, Ş. (2000). Türk Halkbiliminin Yazılı Kaynakları Olarak Melhemeler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Çakın, M. B. (2021). “Klasik Edebiyatta Çok Bilinmeyen Bir Tür Olarak Rûz-Nâme ve Müellifi Bilinmeyen Bir Örneği”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(53), s. 207-229.
• Çelebioğlu, A. (1975). “Yazıcı Salih ve Şemsiyye’si”, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, C.1, s. 171-218.
• Çubukcu, A. (1995). “El-emîrü’l-kebîr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.11, s. 155.
• Derleme Sözlüğü (1982). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dizer, M. (1994). “Ebû Ma’şer el-Belhî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 10, s. 182-184.
• Ergin, M. (1985), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Hüseyin Remzȋ (1889). Lügat-i Remzȋ. İstanbul.
• Kaşgarlı Mahmut (2006). Dîvânu Lugâti’t-Türk Tercümesi (haz.: B. Atalay). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köprülü O. F. (1992). “Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 6, s. 11-12.
• Mehmed Salâhî (2023). Kâmûs-ı Osmânî (haz.: K. A. Yılmaz), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sarıcaoğlu, F. (2008). “Rûznâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 35, s. 278-281.
• Taneri, A. (1997). “Han”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 15, s. 517-518.
• Tarama Sözlüğü (1995). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2004). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldız, A. (2016). “Edebiyatımızda Çok Bilinmeyen Bir Tür: Rûznâme ve Bir Rûznâme Örneği”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 20(1), s. 429-44.
• Yılmaz, H. (2024). “Ahî Evrân Menâkıb’ının Yeni Nüshaları ve Ahîlik-Bâbâîlik Tartışmaları”, C. I, VII. Uluslararası Ahilik Sempozyumu / The VIIth International Symposium of Akhism (27-29 Eylül / September 2024), Kırşehir, s. 80-81.