Ergenlerin Problemli İnternet Kullanımında Kişilerarası İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmaların ve Sosyal Kaygının Rolü

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 2, 887 - 913, 29.12.2017

Mehmet Şahan , Bahtiyar Eraslan Çapan

https://doi.org/10.12984/egeefd.336391

Cited By: 13

Öz

Bu
çalışmanın amacı, ergenlerin kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları ve sosyal
kaygı düzeyleri ile problemli internet kullanımları arasındaki ilişkiyi
incelemektir. Araştırma grubu, Eskişehir’de farklı liselerde öğrenim
gören 174’ü kız ve 138’i erkek olmak üzere toplam 312 öğrenciden oluşmaktadır. Çalışmada Problemli İnternet
Kullanım Ölçeği-Ergen, Sosyal Kaygı Ölçeği ve Kişilerarası İlişkilerle
İlgili Bilişsel
Çarpıtmalar Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi korelasyon ve regresyon
analizi ile incelenmiştir. Ergenlerin problemli internet kullanımı,
sosyal kaygı ve ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalarının cinsiyete göre
farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla ilişkisiz grup t testi
kullanılmıştır. Bulgular,
sosyal kaygı düzeyinin ve kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaların problemli
internet kullanımıyla pozitif yönde ilişkili olduğu ve değişkenlerin problemli
internet kullanımını yordadığını ve de değişkenlerin problemli internet
kullanımını yaklaşık olarak %44 düzeyinde açıkladığını göstermiştir. Araştırmada
sonucunda cinsiyete göre sosyal kaygı farklılık göstermediği
belirlenmiştir. Araştırma sonucunda ergenlerin problemli internet kullanımları
ve kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları cinsiyet değişkenine
göre anlamlı düzeyde farklılaştığı, erkek ergenlerin problemli internet
kullanımı ve kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalarının kız
ergenlerden anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Sonuçlar Sosyal Telafi Yaklaşımı ve ilgili
literatür çerçevesinde tartışılmıştır. Bunlara dayalı olarak okul
psikolojik danışmanlarına ve araştırmacılara öneriler sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Problemli internet kullanımı, sosyal kaygı

Kaynakça

• Akdemir, A. ve Cinemre, B. (1996). “Sosyal Fobi: Epidemiyoloji, Eşlik Eden Hastalıklar, Klinik Gidiş, Prognoz,” 3P Dergisi. 4 : (1), 11-17. Akın, A. (2010). Öz Duyarlık ve İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39:01-09. Atarbay S. (2017). Farklı bölümlerde öğrenim gören üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı düzeylerinin psikolojik dayanıklılıklarına etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Altıntaş, G., (2006). Liseli Ergenlerin Kişilerarası İletişim Becerileri ile Akılcı Olmayan İnançları Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Ayberk, A. (2011). Üniversite öğrencilerinin bağlanma stilleri ve sosyal kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi .(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Üniversitesi, Muğla. Aydın, B. ve Sarı, S.V. (2011). Internet Addiction Among Adolescents: The Role of Self-Esteem. Procedia Social and Behavioral Sciences. 15:3500-3505. Aydın, A., ve Tekinsav-Sütçü, S. (2007). Ergenler için sosyal kaygı ölçeğinin (ESKÖ) geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(2), 79–89. Batıgün, AD., Hasta, D. (2010) İnternet bağımlılığı: Yalnızlık ve kişilerarası ilişki tarzları açısından bir değerlendirme. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 11:213-219. Bayraktar, F., (2001). İnternet Kullanımının Ergen Gelişimindeki Rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir. Bayramkaya, E., Toros, F., Özge, C., (2005). Ergenlerde Sosyal Fobi İle Depresyon, Öz Kavram ve Sigara Alışkanlığı Arasındaki İlişki, Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 15(4):ss.165-173, Beck, J.S. (2001). Bilişsel Terapi : Temel İlkeler Ve Ötesi. (Çev: N.H Şahin.). Ankara : Türk Psikologlar Derneği Yayınları. Canoğulları, Ö. (2014). İnternet Bağımlılık Düzeyleri Farklı Ergenlerin Cinsiyetlerine Göre Psikolojik İhtiyaçları, Sosyal Kaygıları Ve Anne Baba Tutum Algılarının İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana. Caplan, SE.(2002). Problematic Internet use and psychosocial well-being: development of a theory-based cognitive-behavioral measurement instrument. Computers in Human Behavior; 18:553-75. Caplan, S. E. (2006). Relations among loneliness, social anxiety, and problematic internet use. CyberPsychology & Behavior, 10(2), 234 242. Caplan, S. E. (2007). Relations among loneliness, social anxiety, and problematic internet use. CyberPsychology & Behavior, 10(2), 234-242. Cengizhan, C.(2005). Öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımında yeni bir boyut: Bağımlılık. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İstanbul. Ceyhan, E. (2008). Ergen ruh sağlığı açısından bir risk faktörü: İnternet bağımlılığı. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 15 (2), 109-116. Ceyhan, A. A. (2011). Ergenlerin problemli internet kullanım düzeylerinin yordayıcıları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18 (2), 85-94. Ceyhan, A. A., ve Ceyhan, E. (2014). Problemli İnternet Kullanım Ölçeği’nin Ergenlerde Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Bağımlılık Dergisi, 15, (2), 56-64 Clark, D.M., and Wells, A., A Cognitivemodel Of Social Phobia. In: R. G. Heimberg,M. R. Liebowitz, D. A. Hope,& F. R. Schneier (Eds.), Social phobia: diagnosis, assessment, and treatment (pp. 69–93), Guilford Press. New York 1995. Cömert, I. T. ve Ziyalar, N. (2012). The Association Between Internet Addiction and Substance Use Among 18− 28-Year-Old University Students in Istanbul. Psychology Research, Ekim, 2, (10), 615 626. Çam H. H. (2014). Adölesanlarda internet bağımlılığı prevalansı ile psikopatolojik semptomlar ve obezite arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktara Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi. Sivas. Çelik, Ç.B. ve Odacı, H. (2013). The relationship between problematic internet use and interpersonal cognitive distortions and life satisfaction in university students. Children and Youth Services Review, 35, 505–508. Çevik, Ç. (2016). İnternet kullanım süresinin ergenler üzerindeki psikolojik etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Ankara. Çivan, İ. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Kişilerarası İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmaları ve Başkalarını Bağışlama Davranışlarının İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. Çuhadar, C. (2012) Exploration of problematic Internet use and social ınteraction anxiety among turkish pre-service teachers. Computers&Education, 59(2), 173-181. Davis, R.A. (2001). A cognitive-behavioral model of pathological internet use. Computers in Human Behavior, 17(2), 187-195. Doğan, H., Işıklar, A. ve Eroğlu, E. (2008). Ergenlerin problemli internet kullanımının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 106-124. Durak Batıgün, A. ve Kılıç, N., (2011). İnternet Bağımlılığı: Kişilik Özellikleri, Psikolojik Belirtiler, Sosyal Destek ve İlişkili Bazı Sosyo-demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler, Türk Psikoloji Dergisi, 26 (67): 1-10. Eldeleklioğlu, J. ve Vural, M. (2013). Predictive Effects of Academic Achievement, Internet Use Duration, Loneliness and Shyness on Internet Addiction. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28-1). Ellison, N., Steinfield, C. & Lampe, C. (2007). The benefits of Facebook friends: social capital and college students’ use of online social network sites. Journal of Computer Mediated Communication, 12, 1143–1168. Eraslan-Capan, B. (2015). Interpersonal Sensitivity and Problematic Facebook Use in Turkish University Students. Anthropologist, 21(3): 395-403. Eraslan Çapan, B. ve Sarıçalı, M. (2016). Problemli Facebook Kullanımında Sosyal ve Duygusal Yalnızlığın Rolü. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 53-66. DOI: 10.17679/iuefd.17306122 Erözkan, A. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Kişilerarası Duyarlılık Ve Depresyon Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi. Bahar 2005 Sayı 14. Griffiths, M. D. (2008). Videogame Addiction: Fact or Fiction? In T. Willoughby & E. Wood (Eds.), Children’s Learning in A Digital World (pp. 85–103). Oxford: Blackwell Publishing Gültekin, B. K. ve Dereboy, İ. F.(2011), Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Fobinin Yaygınlığı ve Sosyal Fobinin Yaşam Kalitesi, Akademik Başarı ve Kimlik Oluşumu Üzerine Etkileri, Türk Psikiyatri Dergisi, 22(3), ss. 150-58, 2011 Hamamcı, Z. ve Büyüköztürk, Ş. (2003). İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği: Ölçeğin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25):107-111. Huan, V.S., Ang, R.P. ve Chye, S. (2014). Loneliness and shyness in adolescent problematic internet users: The role of social Anxiety. Child Youth Care Forum, 43, 539-551. Johnson, H.S., Inderbitzen-Nolan,H.,M.& Anderson, E.R. (2006). The Social Phobia: Validity and Reliability in an Adolescent Community Sample. PsychologicalAssesment, 18(3), 269-277 Kalecik, S. (2016). Emotion regulation, self-control, novelty seeking, depression and social anxiety symptoms in relation to problematic internet and smartphone use. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi,İstanbul Kalkan, N. (2008). Ergenlerde Bilişsel Yapılar ve Sosyal Kaygı Arasındaki İlişkinin Bilişsel Davranışçı Yaklaşım Açısından Yorumlanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi,İstanbul. Karasar, N. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi (11. bs.). Ankara: Nobel Yayınevi. Kelleci, M., Güler, N., Sezer, H., & Gölbaşı, Z. (2009). Relationships gender and psychiatric symptoms with duration of internet use among high school students.Türk Silahlı Kuvvetleri, Koruyucu Hekimlik Bülteni 8(3), 223-230. Keser Özcan, N. ve Buzlu, S. (2005). Problemli İnternet Kullanımını belirlemede yardımcı bir araç: internette bilişsel durum ölçeği”nin üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliği. Bağımlılık Dergisi, 6(1), 19-26. Kurtoğlu, E., (2009.) Lise Öğrencilerinde Gözlenen Saldırganlık Düzeylerinin Otomatik Düşünceler, Cinsiyet ve Sınıf Düzeyi Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuzmayıs Üniversitesi, Samsun. Madell, D. & Muncer, S. (2006). Internet communication: An activity that appeals to shy and socially phobic people. CyberPsychology & Behavior, 9 (5), 618-622. Mai Y, Hu J, Yan Z, Zhen S, Wang S, Zhang W. (2012); Structure and function of maladaptive cognitions in pathological internet use among Chinese adolescents. Computers in Human Behavior 28(6):2376-2386. McKenna, K.Y.A., & Bargh, J.A. (2000). Plan 9 from Cyberspace: The implications of the Internet for personality and social psychology. Personality and Social Psychology Review 4:57–75 Morahan-Martina, J. ve Schumacher, P. (2003). Loneliness and social uses of the internet. Computers in Human Behavior, 19: 659–671. Muhtaroğlu, G. (2016). İHKİB Kağıthane mesleki teknik anadolu lisesinde öğrenim gören ergenlerin bilişsel çarpıtma düzeyleri ile stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Nişantaşı Üniversitesi. İstanbul. Muslu, G. K.. Bolışık Z. B, (2009). Çocuk ve Gençlerde İnternet Kullanımı, TAF Preventive Medicine Bulletin, , 8(5), s. 445-450. Noyan, N.,ve Sertel Berk, Ö., S.,( 2007). Ergenlerde Sosyal Fobi, İçe Ve Dışa Dönük Kişilik Özellik Ve Okul Başarı Durumu. İstanbul Üniversitesi Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 27 (1). ss.31-50 Liu, C. Y. ve Kuo, F. Y. (2007). A study of internet addiction through the lens of the interpersonal theory. Cyber Psychology & Behavior, 10, (6), 799– 804. Pirinççi, N. L. (2009). Lise Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Düzeyleri ile Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. Ögel, K. (2012). İnternet Bağımlılığı: İnternetin Psikolojisini Anlamak ve Bağımlılıkla Başa Çıkmak, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Öncü, B. ve Sakarya, A. (2013). Ergen Özkıyımlarında Bilişsel Etmenler ve Çarpıtmaların Rolü, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), ss: 232-245. Özolgun Kurt, N. (2014). Meslek lisesi öğrencilerinde problemli internet kullanımı, bilişsel yetenek ve dikkat becerilerinin incelenmesi . (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir. Öztürk, Ö., Odabaşıoğlu, G., Eraslan, D., Genç, Y. ve Kalyoncu, Ö.A. (2007). İnternet bağımlılığı: Kliniği ve tedavisi. Bağımlılık Dergisi, 8 (1). 36-41. Santrock, J. W. (2012). Yaşam boyu gelişim: Gelişim psikolojisi (13. baskı). (G. Yüksel, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık. Siyez, D. M. ve Baş A. U. (2013) İnternet Bağımlılığı ve Psikososyal Faktörler, Melek Kalkan ve Canani Kaygusuz (Ed.), İnternet Bağımlılığı: Sorunlar ve Çözümler, Ankara:.Anı Yayıncılık, Şahin, M, ve Sarı, S.,V.,(2010). Ergenlerde Görülen Zorbalık Eğiliminin Bilişsel Çarpıtmalar Ve Fonksiyonel Olmayan Tutumlarla İlişkisi. Akademik Bakış Dergisi, 20,1-14. Şahin, S., Özdemir, K. ve Ünsal, A., (2013), Evaluation of The Relationship Between Internet Addiction and Depression in University Students, Medicinski Glasnik, 18: 14-27. Şendağ S. ve H. Ferhan Odabaşı (2009). Effects of an online problem based learning course on content knowledge acquisition and critical thinking skills. Computers & Education 53 132–141. Taylan, H.H. ve Işık, M. (2015). Sakarya’da ortaokul ve lise öğrencilerinde internet bağımlılığı. İnternational Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 10(6), 855-874. Temizel, S., (2014). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Kaygıyı Yordayan Ailesel ve Bilişsel Faktörler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir. Tuncer, B., Voltan, A. N. (2006). Kaygı düzeyleri farklı üniversite hazırlık sınıfı öğrencilerinin mükemmeliyetçilik özelliklerinin incelenmesi. Kriz Dergisi,14(2),1-15. Tunalıoğlu, Z. (2013). Problematıc Internet Use: a Study ın Turkey. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Turan, A., F,. (2010). Üniversite Öğrencilerinin İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalarını Yordamada Yalnızlık, Benlik Saygısı, Yaş, Cinsiyet Ve Romantik İlişki Yaşama Durumunun Rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2016). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanımı araştırması. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028 adresinden 5 Mayıs 2017 tarihinde edinilmiştir. Valkenburg, P. M., Schouten, A. P., & Peter, J. (2005). Developing a model of adolescent friendship formation on the Internet. CyberPsychology & Behavior, 8, 423–430. Vatansever-Bulut, Ç. (2016). 12-14 yaş aralığındaki öğrencilerin bilişsel çarpıtmaları ile sosyal fobi belirti düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi -Adana ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi. Mersin. Yen, Y. Y., Yen, C. F., Chen, C. S., Wang, P. W., Chang, Y. H. ve Ko, C. H. (2012). Social anxiety in online and real-life interaction and their associated factors. CyberPsychology, Behavior, and Social Networking, 15(1), 7–12. Yen, J.Y, Ko, C.H, Yen, C.F, Wu, H.Y. ve Yang, M.J. (2007). The comorbid psychiatric symptoms of Internet addiction: Attention deficit and hyperactivity disorder depression, social phobia, and hostility. Journal of Adolescent Health, 41(1), 93-98 Yellowlees, P. M., & Marks, S. (2007). Problematic internet use or internet addiction? Computers in Human Behavior 23, 1447–1453. doi: 10.1016/j.chb.2005.05.004. Young, C. M. Y. & Lo, B. C. Y. (2012). Cognitive appraisal mediating relationship between social anxiety and internet communication in adolescents. Personality and Individual Differences, 52, 78-83. Young, K. and Rodgers, C., (1998).The Relationship Between Depression and Internet Addiction, CyberPsychology and Behavior, 1(1): 25-28. Zorbaz, O. ve Tuzgöl Dost, M. (2014). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının cinsiyet, sosyal kaygı ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 298-310.