Ahenk Unsurlarının Hayâlî Bey Divanı’ndaki Yansımaları

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 15, 213 - 236, 01.12.2016

Orhan Kılıçarslan

Öz

Öz :
Klasik şiirin ahenk unsurları içerisindeki ögelerin divan metinlerinde nasıl bir
işlevi yerine getirdiğinin tespiti, şairin dili kullanma maharetinin derecesini gösteren ve onun şöhretinin somut delillerini ortaya koymaya yarayan temel unsurlardır.
Hayali Bey Divanı’nda ses ve ahengi meydana getiren ögelerin incelenmesi, şairin
şiirindeki anlam boyutunun da izah edilmesi anlamına gelecektir. Bu açıdan divan
üzerinde ahengi oluşturan temel ögeler olan vezin, kafye ve redif, söz tekrarları ile
edebî sanatlar üzerine bir inceleme yapılmıştır.Bu makalede nazım birimi ve şiirin
genelinde meydana getirilen ahenk, Hayali Bey Divanı’nın tamamı taranarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ses ve ahenge ait unsurların hemen tamamına yakını
şair tarafından kullanılmış, dilin imkânlarından olabildiğince yararlanılmaya çalışılmıştır. Divanda özellikle ses ve söz tekrarlarının kullanımı ile gerçekleştirilen
ahenk ve ritim, oran olarak diğer unsurların bir adım önündedir. Şairin bu tekrarları kullanması; atasözü ve deyim gibi kalıp sözlerin dahi bir süzgeçten geçirilmesini
ve bütünlüğü sağlayan bir biçimesokulması sonucunu doğurmuştur.Hayali Bey Divanı’nda ahengi oluşturan unsurlar üzerine yapılan bu incelemede şairin kimliğini
ortaya koyan temel hususlara dair somut bilgiler sunulmuştur.
Anahtar kelimeler: Hayali Bey, Ahenk, Ses, Vezin, Ritim.  

Anahtar Kelimeler

Hayali Bey, Ahenk, Ses, Vezin, Ritim

Kaynakça

• Aydemir, Y.-Çeltik, H. (2008). Redife Farklı Bir Bakış: Divan Şiirinde Ön Kafye ve Ön Redif. Bilig. Yaz 2008: 193-214. Bilgegil, M. K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belagat). İstanbul: Enderun Kitabevi. Canım, R. (2000). Latîfî-Tezkiretü’ş-Şuʿarā ve Tabsıratu’n-Nuẓamā (İnceleme-metin). Ankara. Çavuşoğlu, M. (1987). Hayali Bey ve Divanı’ndan Örnekler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Devellioğlu, F. (2013). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. İstanbul: Aydın Kitabevi. İpekten, H. (2003). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. (6. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.Ankara: TTK Basımevi. Macit, M. (1996). Divan Şiirinde Ahenk Unsurları.(1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları. Olgun, T. (1936). Edebiyat Lügati. İstanbul: Asar-ı İlmiye Tetkik Neşriyatı. Saraç, M. A. Y. (2007). Klasik Edebiyat Bilgisine Göre Divan Şiirindeki Ahenk Ögeleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. (C. 37). s. 105-136. Selçuk, B. (2013). Nef’î’nin Kasidelerindeki Farsça Yapılı İkilemelerin (Terkîb-i Tekerrürî) Ses ve Anlam Düzenine Etkisi, Ahmet Atilla Şentürk Armağanı, 577- 595. Selçuk, B. (2009). Divan Şiirindeki Ses ve Ahenkle İlgili Sanatlara Genel Bir Bakış. Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu. Steingass, F. (1998). A Comprehensive Persian-English Dictionary. Beirut. Şemsettin Sami. (2007). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları. Tarlan, A. N. (1992). Hayali Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları. Tarlan, A. N. (1945). Hayali Bey Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Vanlıoğlu, M. Atalay, M. (1994). Edebiyat Lügati. Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi. Yetiş, K. (1989). Akis. TDVİA, (c. 2). İstanbul: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.