Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Yozgat Milletvekili “Süleyman Sırrı Bey (İçöz)”

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 19, 65 - 81, 15.04.2018

Gülin Öztürk

Öz

Birinci Büyük Millet Meclisi Türk Milletini temsilen Milli Mücadele’yi gerçekleştirmek üzere kurulmuştur. Meclis, milletin her kesimini temsil etmesi bakımından demokratik bir Meclis’tir. Birinci Meclis 23 Nisan 1920 tarihinde açılmış ve 16
Nisan 1923’te çalışmalarını sonlandırmıştır. Birinci Meclis, kahraman, çalışkan,
milli, idealist, demokratik, fedakâr ve olağanüstü şartlarda kurulan bir meclistir.
Milli mücadelenin kazanılmasında büyük bir rol oynamış, ülkeyi işgallerden kurtarmış ve Milli egemenlik kavramını bir siyasal irade olarak ortaya koymuştur.
Birinci Meclise yurdun dört bir tarafından katılan milletvekilleri vatanın kurtarılması; tam bağımsızlığın sağlanması için fikir ve amaç birliği yapmışlardır. Birinci
Meclisin yapısı, yasama görevi ve milletvekillerin faaliyetleri Türk Parlamento Tarihi açısından oldukça önemlidir.
Yozgat ve ilçelerinde yaşayan halk Milli Mücadeleye başından beri destek vermişler, birinci Meclise yedi milletvekili göndermek suretiyle de desteklerini açıkça ortaya koymuşlardır. Bu milletvekilleri Meclisin çalıştığı süre içerisinde yasama
faaliyetlerine aktif olarak katılmışlardır. Bu Mecliste alınan kararlarda milletin
menfaatlerini ve ülkenin kurtuluşunu hep ön planda tutmaya özen gösteren milletvekillerinden biri de mecliste dört dönem milletvekilliği yapmış Yozgat Milletvekili Süleyman Sırrı Bey’dir. Süleyman Sırrı Bey, hem ülkenin hem de bölgenin
sorunlarına yönelik yapmış olduğu çalışmaları ile Meclis faaliyetlerinde önemli
izler bırakmıştır. Süleyman Sırrı Bey verdiği kanun teklifleri, takrir ve Meclis kürsüsünden yapmış olduğu konuşmalar ile ülkenin içerisinde bulunduğu bu zor günlerde üzerine düşen görevi layıkıyla yerine getirmeye çalışmıştır.
Anahtar sözcükler: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yozgat, Yasama Faaliyetleri,
Milli Mücadele, Süleyman Sırrı.
Abstract:
First Grand National Assembly of Turkey was established to carry out War of
Independence on behalf of Turkish Nation. The Assembly is a democratic Assembly which represents every part of the nation. First Assembly opened on 23rd April
1920 and ended its work on 16th April 1923. First Assembly is an assembly which is
heroic, hard-working, national, idealist, democratic, self-sacrificing and established
in extraordinary conditions. It played a big role in winning of the war of independence, liberated country from invasions and presented the concept of National
sovereignty as a political will. The deputies of the First Assembly, who are participated from all over the country, unionized on ideas and purposes for providing total independence. The structure, legislative duty and deputies activities of the First
Assembly is highly important in terms of History of the Turkish Parliament.
The people living in Yozgat and its districts have supported the war of independence since the beginning, and they revealed their support clearly with sending
seven deputies to first Assembly. These deputies were actively participated in legislative activities during the Assembly’s service. One of the deputies who have always
kept the interests of the nation and the emancipation of the country prioritize in
this Assembly is the Yozgat deputy Süleyman Sırrı Bey, who has been a deputy
of parliament for four terms. Süleyman Sırrı Bey has left important traces in the
activities of the Assembly with his studies of the problems of both the country and
the region. Süleyman Sırrı Bey has tried to fulfill his duty on these difficult days in
the country with the proposals of the law, the motions and speeches made in the
Assembly’s seat.
Keywords: Grand National Assembly of Turkey, Yozgat, Legislative Activities,
War of Independence, Süleyman Sırrı

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yozgat, Yasama Faaliyetleri, Milli Mücadele, Süleyman Sırrı

Kaynakça

• a. TBMM Arşivi Birinci Dönem Encümenler Defteri, Esas No:10, Rumuz: II-2a/4. Birinci Dönem İstiklal Madalyası Defteri, Esas No: 3-C, Rumuz: IV-15. Birinci Dönem Milletvekilleri Muamelat Defterleri, Rumuz: II-2b, 2/2. Birinci Dönem Muvakkat Encümenleri Defteri, Rumuz: II-2/5. Birinci Dönem Şube ve Encümen Defteri, Esas No:9, Rumuz: II-2/3-4. Birinci Dönem Şube ve Komisyonlar, 2 Mart 1921, Rumuz: II-2a/3,4. Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri, TBMM Basımevi, Ankara. TBMM Arşivi, NSD 437, Tercüme-i Hal Kağıdı. b. Diğer Arşivler ATASE, İSH, Kutu No:1215, Gömlek No:4, Belge No:4-1. ATASE, İSH, Kutu No:1419, Gömlek No:16, Belge No:16-1. ATASE, İSH, Kutu No:1419, Gömlek No:17, Belge No:17-1. BCA, Fon Kodu:30. . 10. 0. 0, Dosya No:6124,Yer No. 6. 31. . 2. Emekli Sandığı Arşivi, Dosya No:660. Süleyman Sırrı İçöz, Nufus Kayıt Örneği. (Yozgat İl Nufus ve Vatandaşlık Müdürlüğü Arşivi) TİTE Arşivi, Kutu No:20, Gömlek No:60. 2. Gazeteler Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 10 Nisan 1920, No:4. 3. Diğer Eserler AĞAOĞLU, Samet, (1973), Kuva-yı Milliye Ruhu, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi. Ankara: Ağaoğlu Yayınevi. AKBULUT, Dursun Ali, (2005), ”Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılması”. Milli Mücadele Tarihi. C.I, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. s. 289- 302. ARSLAN, Mukaddes, (2003), “Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisinin Türkiye Cumhuriyeti Tarihinde Yeri ve Önemi”. AAMD. C.XIX. S.56. Temmuz. s.737-802. ATATÜRK, Gazi Mustafa Kemal, (1986), Nutuk-Söylev. Cilt I (1919-1920). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. BAYAR, Celal, (1989), “Türkiye Büyük Millet Meclisi Niçin ve Nasıl Kuruldu, Nasıl Çalıştı”. BTDD. S. 49-50-51. Özel Sayı. Mart-Nisan-Mayıs, s. 68-69. ÇAVDAR, Tevfik, (1971), Milli Mücadele Başlarken Sayılarla”...Vaziyet ve Manzara-i Umumiye. İstanbul: Milliyet Yayınları. ÇAYCI, Abdurrahman, (2002), Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Milli Bağımsızlık ve Çağdaşlaşma Önderi (Hayatı ve Eserleri). Atatürk’ün 120. Doğum Yıldönümüne Armağan. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. ÇOKER, Fahri, (1994), Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923. C.I. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları. EROĞLU, Hamza (1987), Atatürk ve Milli Egemenlik, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. GENYA, Veysel, (1945), Türkiye Büyük Millet Meclisinin 25. Yıl Dönümü Anış, 23 Nisan, Ankara. GİRİTLİ, İsmail, (1980), Kemalist Devrim ve İdeolojisi, İstanbul. GÜNEŞ, İhsan, (1998), “Birinci Büyük Millet Meclisinin Toplanması ve Nitelikleri”. Birinci Meclis. (Ed. Cemil Koçak). İstanbul: Sabancı Üniversitesi. s. 25-45. İlk Meclis Anketi, (2004), Birinci Dönem TBMM Milletvekillerinin Gelecekten Bekledikleri Anketi. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları. KÜÇÜK, Mustafa, (2002), “TBMM’nin Açılışı ve Anlamı” . Türkler. C.16. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s.15-27. ÖZBUDUN, Ergun, (1985), “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Hukuki Niteliği”. AAMD. C. I. S. 2. Mart Ankara: s.475-503. ÖZGER, Yunus, (2010), Sicil-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Yozgatlı Devlet Adamları. İstanbul: IQ Kültür ve Yayıncılık. SÜSLÜ, Azmi, (1994), “Mustafa Kemal’in Anadolu’ya Gelişi ve Ankara”. AAMD. C. X. S. 29. Temmuz. s.511-525. ŞAPOLYO, Enver Behnan, (1969), Mustafa Kemal ve Birinci Büyük Millet Meclisi Tarihçesi. Ankara: Ülkemiz Matbaası. TBMM Albümü 1920-1950. (2010). Ankara. TOSUN, Hüseyin, (2002), “Türkiye’de Demokrasinin Gelişim Sürecine Genel Bir Bakış”. AAMD. C. XVIII. S. 52. Mart. s.187-234. TÜRKEŞ, Mustafa, (1998), “Birinci Meclis Dönemi’nde Dış Politika”. (Ed. Cemil Koçak). Birinci Meclis. İstanbul: Sabancı Üniversitesi. s. 189-200. UNAT, Faik Reşit, (1957), “Atatürk’ün Toplamak İstediği Meclis-i Müessisan”. Belleten. C. XXI. S.83. Temmuz. Ankara: s.483-487. ÜNAL, Mehmet Ali- HALAÇOĞLU, Ahmet, (1996), Türk İnkılabı Tarih ve Atatürk İlkeleri. İzmir: Akademi Kitapevi