Aliasgar Kemal’in Kelime Dünyası

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 10, 181 - 220, 25.05.2015

Serap Karakılıç Akı

Öz

Aliasgar Kemal, Tatar edebiyat ve kültür tarihinde önemli bir yere sahip yazar
ve aydınlardandır. Kendisi modern Tatar tiyatrosunun kurucusu olarak kabul edilir.
“Bankrot”, “Biznin Şehernin Sirleri”, “Birinçi Teatr” gibi meşhur oyunları, Tatar
tiyatro edebiyatına damgasını vurmuştur.
Bu çalışmada, yazarın tiyatro metinleri esas alınmıştır. Bu doğrultuda, eserlerde
kullanılan kelimelerin tür ve sıklığa bağlı hususiyetleri değerlendirilmiştir. Böylece
yazarın sahip olduğu kelime dünyasının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca
yazarın kullandığı atasözleri, deyimler ve özel isimler tespit edilerek bunların yazarın
duygu ve düşünce dünyasındaki yeri tahlil edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Aliasgar Kemal, Kazan Tatar tiyatrosu, üslûp, kelime dünyası,
kelime sıklığı

Anahtar Kelimeler

Aliasgar Kemal, Kazan Tatar tiyatrosu, üslûp, kelime dünyası, kelime sıklığı

Kaynakça

• AKSOY, Ömer Âsım, (1988a), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, Atasözleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• AKSOY, Ömer Âsım, (1988b), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• BALCI, Mustafa, (2004), Osman Türkay’ın Şiirlerinde Dil ve Üslûp, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ERGİN, Muharrem, (1999), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak.
• Galiesgar Kamal, Eserler, (1978-1982), 3 Cilt, Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı,
• GIYZZET, Beyan, (1978), “Galiesgar Kamalnıñ Revolyutsiyege Kadergi İcatı”, Galiesgar Kamal, Eserler 1, Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı, 383-397.
• GÖZ, İlyas, (2003), Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, (1992), Türk Dilinde Edatlar, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KARA, Mehmet, (1997), Ata Atacanov’un Şiirleri I (Giriş-Metin-Aktarma), II (İnceleme-Gramer Dizini), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARAKILIÇ, AKI, Serap, (2013), Aliasgar Kemal”in Tiyatro Eserlerinde Dil ve Üslup, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KASAPOĞLU, ÇENGEL, Hülya, (2000), Abdurrahim Ötkür’ün Şiirleri I (İnceleme), II (Metin ve Aktarma), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KORKMAZ, Zeynep, (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖZBAY, Hüseyin, (1994), Çolpan’ın Şiirleri, Metin-Aktarma-İnceleme, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• PAKER, Önder, (2008), Tiyatro Estetiği, Oyun Metninde Estetik Denge, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• SALDERE, Gülsüm, (2001), Abdurrahim Karakoç’un Lirik Şiirlerinde Kelime Dünyası, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ŞAMİL, Kasım, (1979) “Megnevi Atam”, Galiesgar Kamal Turında İstelikler, Yayına Hazırlayan: R. Davutov, Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı, 153-158.
• YELOK, Veli Savaş, (2007), Erkin Vâhidov’un Şiirleri Üzerine Dil ve Üslûp Çalışması, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ZAL, Ünal, (2007), Gurbannazar Ezizov’un Şiirleri Üzerine Dil ve Üslûp Çalışması, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ZÜLFİKAR, Hamza, (1995), Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Boş İnançların Gölgesinde “Perili Köşk” Zeynep ŞENER * Özet:
• Anahtar Sözcükler: Ömer Seyfettin, Hikâye, Perili Köşk, Boş İnançlar. Abstract:
• Key Words: Omer Seyfettin, Story, Haunted Mansion, Superstitions.
• Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
• Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1992, s.145. Niyazi Efendi onların ahlaklarının bozuk olduğunu ve şeytanın bile onlara görün- meyeceğini söyleyerek ayıbını kendisine saklamaya ve suçu onlara atmaya çalışır.
• “Toplumsal olaylara yaklaşımındaki bakış açısı ve döneminin sorunlarını yan- sıtmada beliren düşünsel eğilimleri, öyküsünün ana tezini oluşturur. Ona göre; söyleyişten çok, söylenen düşüncedir önemli olan. Öykü bir araçtır; düşünceleri ilet- meye, toplumsal yapıdaki bozuklukları göstermeye. “Cehaletin, nasuti duyguların alçalttığı beşeriyet için” onu bir kurtarıcı olarak görür.” (2008: 210)
• Toplumsal yapıdaki bozuklukları gidermek için hikâyelerinde okurlarına sade bir dil ile seslenen Ömer Seyfettin, düşüncelerini söyleyiş kaygısına düşmeden, do- laylı yollara başvurmadan direkt aktarır.
• “Perili Köşk” hikâyesi okurlarına asılsız, boş inançların din öğesi kullanılarak nasıl çıkarcıların işine yaradığını ve onların bu fırsattan nasıl faydalandıklarını
• Ayrıca bakınız: Kudret, Cevdet, Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 2, İstanbul: Varlık Yayınları, 1981, s.21-27.
• “Mekân da zaman gibi hem hikâye hem de gündelik yaşam için mutlak değildir. Mekân, an’da donmuş zamandır. Dolayısıyla an’a uygun düzenlemeler gerektirir. Öykü mekânları, öykü kişilerine kimlik ve kişilik kazandırmak için vardır. Tanpı- nar’ın “Coğrafya kaderdir” deyişini öykü kişileri için uyarlayabiliriz: Öykü coğrafya- sı, öykü kişilerinin kaderidir.”(2004: 134)
• Bu hikâyede de öykünün geçtiği coğrafya yani çevre ve mekân unsuru öykünün kaderi olmuş, perili olan köşk hikâye kişilerini ilginç bir serüvene sürüklemiştir.
• Ayrıca Ömer Seyfettin’in edebi anlayışına baktığımızda beşeri duyguların hikâyelerinde önemli bir yer tuttuğunu görmek mümkündür. İnci Enginün onun hikâyelerinin her çağa hitap ettiğini dile getirir:
• “Ömer Seyfettin dil anlayışı çerçevesinde ne bağnaz bir Eski Türkçeci, ne katı Arapça ve Farsça yanlısı ne de dejenere olmuş bir Batı taklitçisidir. Eserlerinden ha- reketle bu tespiti çok açık şekilde tespit edebiliriz. O dilimize mal olmuş, Türkçeleş- miş, halkın konuşma dilinde kullandığı her kelimeyi Türkçe saymıştır. Bu onda sa
• “Allahtan korkarım, neme lazım ” (s.157), “Bizi bu köşkten çıkarmazsan sana hakkımı helal etmem ”
• (s.160), “Niçin ümmeti Muhammed’i korkutup deli ediyorsun, a efendi?” (s.161) vb.
• 6 Ayrıca bakınız: Öksüz, Yusuf Ziya, Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi,
• Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995. dece bir dünya görüşü olarak kalmamıştır. Şiirlerinde ve hikâyelerinde, Yörük, zevk ve sigara gibi üç ayrı dile ait kelimeleri, tek bir çatıda Türkçenin kanatları altında bulabiliriz.”(2007: 35)
• Ömer Seyfettin’in hikâye dilinde orta noktayı bulması dilinin esaslarını red- detmediğinin göstergesidir. “Perili Köşk” hikâyesinde de Türkçede yer alan Arapça veya Farsça kelimeler reddedilmeden kullanım yerlerinde değiştirilmeden kulla- nılmıştır.7 Konuşma dili sayesinde hikâyesini oluşturan ve böylelikle halka daha kolay ulaşan Ömer Seyfettin bunu Türkçeyi geliştirmek için yapmıştır.
• “Perili Köşk” hikâyesinde yer alan duygulara bakıldığında karşılaşılan ilk duy- gu batıl inançların neden olduğu korku ve merak unsurudur. Köşkün perili olması ve bunun yarattığı korku, mekânın tasviriyle daha da arttırılmaktadır. Köşk “vah
• Ömer Seyfettin’in toplumun aksayan yönlerini ve batıl inançlarını eleştiren “Perili Köşk” hikâyesi onun toplumu iğneleyici tavrını gösterme açısından önemli bir delildir. Hikâyede düşülen gülünç durum ve bu durumdan insanların ders çı- karması onun vermek istediği mesajı hikâye ile göstermesinin sonucudur. Onun hikâyeciliğinde önemli yeri olan eleştirelliğini Ömer Lekesiz şöyle açıklamaktadır:
• “Ben korkmuyorum, fakat vücudum korkuyor ” (s.161)
• AÇIKGÖZ, Namık, (2007), “Destandan Hikâyeye Ömer Seyfettin Hikâyeleri”,1. Dünden Bugüne Ömer Seyfettin Sempozyumu Bildiriler, İstanbul: Gönen Belediyesi Kültür Yayınları: 179-186.
• ANDAÇ, Feridun, (2008), Öyküyü Yazmak Öyküyü Düşünmek, İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin, (1992), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• ENGİNÜN, İnci, (2004), “Ömer Seyfeddin’in Hikâyeleri”, TYB Konya Şube Öykü Sempozyumu Bildi- rileri Kitabı, Konya: TYB Konya Şubesi:37-49.
• GEZGİN, Hakkı Süha, (1997), Edebi Portreler (haz. Beşir Ayvazoğlu), İstanbul: Timaş Yayınları.
• KARADENİZ, Abdurrahim, (2004) “Öykü Tekniği”, TYB Konya Şube Öykü Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Konya: TYB Konya Şubesi: 129-135.
• GÜRBÜZ, Hüseyin, (2000), “Sosyal Meseleler Açısından Ömer Seyfettin’in Hikâyeleri”, HECE Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, Ankara: Hece Yayıncılık.
• KUDRET, Cevdet, (1981), Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 2, İstanbul: Varlık Yayınları.
• LEKESİZ, Ömer, (1997), Yeni Türk Edebiyatında Öykü, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• MERT, Necati, (2004), Ömer Seyfettin İslamcı, Milliyetçi ve Modernist Bir Yazar, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ÖNERTOY, Olcay, “Küçük Hikaye Yazarı Olarak Ömer Seyfettin”, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergi- ler/12/839/10619.pdf, erişim tarihi: 10.03.2015, 14:00.
• SEYFETTİN, Ömer, (1914), “Umumi ve Hususi Türkçe”, Türk Sözü nu.2: 18-19.
• SEYFETTİN, Ömer, (2003), Perili Köşk, İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• ÜŞENMEZ, Emek, (2007), “Ömer Seyfettin’in Dili Üzerine”, 1. Dünden Bugüne Ömer Seyfettin Sem- pozyumu Bildiriler, İstanbul: Gönen Belediyesi Kültür Yayınları: 25-38. sarhoş Ayol, onlara ecinni değil, şeytan bile görünemez ” (s.162)