ÇOK YILLI VE PERFORMANS ESASLI PROGRAM BÜTÇELEME YAKLAŞIMI ÇERÇEVESİNDE STRATEJİK PLANLAMANIN ÖNEMİ

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 36, 897 - 918, 08.01.2024

Saime Sunay Günal

Öz

Kamu idarelerinde; kaynakların etkin kullanılması, kaynak-amaç ilişkisinin kurulması, makro ekonomik dengenin, mali disiplinin, hesap verme sorumluluğunun ve mali saydamlığın sağlanması amacıyla 2006 yılından itibaren çok yıllı ve performans esaslı bütçe yapılmaya başlanmıştır. 2020 yılından itibaren de performans esaslı program bütçe sistemi yaklaşımı benimsenmiştir. Çok yıllı performans esaslı program bütçenin en önemli unsurlarından biri stratejik planlamadır. Stratejik planlama, kamu idarelerinin her kademesi için amaç ve hedeflerin belirlenmesini ve bu hedeflere ulaşılmasında koordinasyon ve uyumu gerektirmektedir. Stratejik plan sınırlı kaynağın alternatif tercihler arasında dağılımında bütçe hazırlama sürecine önemli bir destek sağlarken, bütçeleme işlemi de kaynaklar hakkında bilgi sağlayarak planlamaya önemli bir kaynak olmaktadır. Uygulamada süreçler arasındaki kopukluğun giderilmesi, stratejik planlama, performans programı ve faaliyet raporlarına ilişkin mevzuatın bütüncül bir yaklaşımla ele alınması, uygulama sonuçlarının etkin bir biçimde izlenmesi halinde stratejik plan ve bütçenin uygulama ve birbirlerini yönlendirme düzeyinin artırılması sağlanabilecektir. Bu çalışmada; kamu bütçe sürecinin tarihsel gelişimi, çok yıllı performans esaslı bütçe süreci bileşenleri ve kavramları ile bütçe ve plan ilişkisinde önemli görülen kalkınma planları ve Orta Vadeli Programa (OVP) ilişkin bilgi verilmektedir. Ayrıca, stratejik planlamanın kavramsal çerçevesi açıklanarak Türk kamu yönetimindeki kapsamı ve zorlukları ele alınmaktadır. Çalışmanın temel amacı, bütçe sürecinin doğru işlemesinin ve stratejik plan uygulamasının önemini vurgulamaktır.

Anahtar Kelimeler

Bütçe, Stratejik Plan, Performans Programı, Faaliyet Raporu, Orta Vadeli Program

Kaynakça

• 2021-2023 Dönemi Bütçe Hazırlama Rehberi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/10/2021-2023_ButceHaz%C4%B1rlamaRehberi.pdf 03.09.2023.
• Acar, İ.A. (2012) Plan – Bütçe İlişkisi ve Üniversitelerde Stratejik Planlama, Kamu Mali Yönetimi ve Denetimi Sempozyumu Kitabı, Ege Üniversitesi Yayını, 85-98.
• Altuğ, F. (2019) Kamu Bütçesi, Beta yayıncılık.
• Arslan, A. (2012) Kamu İdarelerinde Stratejik Planlama -Performans Programı -Faaliyet Raporlaması - İç Kontrol Sistemi Teori – Mevzuat – Uygulama, Seçkin Yayıncılık San. Ve Tic. A.Ş.
• Arslan, M. (2006) Orta Vadeli Harcama Sistemi (Çok Yıllı Bütçeleme) ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Kamu Mali Yönetiminde Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme, Editör: Çoşkun Can Aktan, Seçkin Yayıncılık San. ve Tic.A.Ş., 73-96.
• Barca, M.ve Balcı A. (2006) Kamu Politikalarına Nasıl Stratejik Yaklaşılabilir? Amme İdaresi Dergisi, TODAIE yayını, 29-51 http://acikerisim.mu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12809/7800/barca.pdf?sequence=1&isAllowed=y, 29.09.2023.
• Batırel, Ö.F. (2012), Türkiye’de Performans Bütçe Sistemi: Sorunlar ve Öneriler, Kamu Mali Yönetimi ve Denetimi Sempozyumu Kitabı, Ege Üniversitesi Yayını, 144-145.
• Bingöl, N. (2006) Kamu Yönetiminde Stratejik Planlama, Kamu Mali Yönetiminde Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme, Editör: Çoşkun Can Aktan, Seçkin Yayıncılık San. ve Tic.A.Ş., 193-204.
• Bozkurt, P. (2019), Türk Kamu Yönetiminde Stratejik Yönetim ve Politiği: Bir Kamu Kurumu Örneğinde, 2.baskı, Gazi Kitabevi.
• Candan, E. (2006) Türk Bütçe Sisteminde Performans Denetimi, https : // tez. yok. gov. tr/ UlusalTezMerkezi / tezDetay. jsp?id= od1rNww2YHNT7xmkonTQuw&no= c0yBlK8J_dPkOlCg_LRZEQ, 03.10.2023.
• Coşkun, G. (2000) Devlet Bütçesi Türk Bütçe Sistemi, Turhan Kitabevi.
• Çetin, S. (2019) Kamu Sektöründe Stratejik Planlama, Gazi Kitapevi.
• Çetinkaya, Ö.ve diğ. (2011), Türkiye’deki Çok Yıllı Bütçe Uygulamasının Stratejik Planlar Ve Orta Vadeli Mali Planlar Bağlamında Etkinliğinin Değerlendirilmesi, Akdeniz İ.İ.B.F.Dergisi (22), 119-146, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/372756, 12.09.2023
• Demirbaş, Tolga (2012), Kamu Bütçeleme Sürecinde Yazılı Olmayan Kuralların Önemi ve Bütçe Reformlarına Etkisi, “Yeni” Maliye Değişim Çağında Kamu Maliyesi: Yeni Trendler, Yeni Paradigmalar, Yeni öğretiler, Yeni Perspektifler, 675-702, Editörler: Coşkun Can Aktan, Ahmet Kesik, Dilek Dileyici, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2012/420.
• Edizdoğan, Nihat ve Özhan Çetinkaya (2019), Kamu Bütçesi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Erkan, Volkan (2008) Kamu Kuruluşlarında Stratejik Planlama: Türkiye Uygulaması ve Kuruluşlarda Başarıyı Etkileyen Faktörler, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Yayını.
• Giray, (2009) Maliye Tarihi, Dora Basım Yayın dağıtım Litd.Şti.
• Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu, (2021) Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, sürüm 3.1.
• Kamuda Stratejik Yönetim Çalışma Grubu Raporu, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, (2015) T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• Karacal, Müge ve Ayşe Uyduranoğlu Öktem (2007) Bütçe Kılavuzu Uzman Olmayanlar İçin Bir El Kitabı, TESEV yayınları.
• Kesik, Ahmet (2012) Türkiye’de Yeni Bütçeleme Süreci, “Yeni” Maliye Değişim Çağında Kamu Maliyesi: Yeni Trendler, Yeni Paradigmalar, Yeni öğretiler, Yeni Perspektifler, 635-656, Editörler: Coşkun can aktan, Ahmet Kesik, Dilek Dileyici, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2012/420.
• Mutluer M.Kamil, ve diğ. (2006) Bütçe Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 99 Hukuk 7, Güncelleştirilmiş 2.Baskı.
• Narinoğlu, Ahmet (2006) Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama ve Uygulama, Mart Matbaacılık.
• On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), (2019) T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Özen, Ahmet (2008) Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2008/382.
• Özgür, Hüseyin (2004) Kamu Örgütleri Stratejik Yönetim, Muhittin Acar ve Hüseyin Özgür (Ed.) Çağdaş Kamu Yönetimi II, (s. 207-272), Nobel Yayıncılık.
• Program Yapısı ve Program Gerekçesi Rehberi, (2017) T.C. Maliye Bakanlığı.
• Sayğılı, Duygu Demir (2014) Merkezi Kamu İdarelerinde Stratejik Planların Uygulama Etkinliğinin Artırılması, Uzmanlık Tezi, T.C.Kalkınma Bakanlığı Kurumsal ve Stratejik Yönetim Dairesi Başkanlığı, yayın no:2903.
• Susam, Nazan (2019) Kamu Maliyesi, Temel Kavram ve Esaslar, 3.baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Taner, Ahmet (2015) Kamuda Stratejik Yönetim Ve Bütçe, Sayıştay Dergisi̇, Sayı: 99, 29-46, https://dergi.sayistay.gov.tr/Upload/95906369/files/dergi/pdf/der99m2.pdf, 19.09.2023.
• Tosun, Ertan (2007) Kamu Mali Yönetimi: Devlet Bütçesi Odaklı Bir Yaklaşım, Devlet Bütçe Uzmanları Derneği.
• Tunçer, Mehmet ve Erkan Kılıçer (2013) Örnek ülkelerde ve Türkiye'de Çok Yıllı Bütçeleme Sistemi, Finans Politik Ekonomik Yorumlar, S:109-125, https://www.researchgate.net/publication/320565474_Ornek_Ulkelerde_ve_Turkiye'de_Cok_Yilli_Butceleme_Sistemi/link/59ee1b5caca272029ddf6227/download, 16.09.2023.
• Tüğen Kamil ve Ahmet Özen (2012) Türkiye’de Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi Uygulamasının Değerlendirilmesi Kamu Mali Yönetimi ve Denetimi Sempozyumu Kitabı, Ege Üniversitesi Yayını, 110-119.
• Yavuz, Mehmet (2017) Kamu yatırımlarının yönetimi: müstakil projelerden toplulaştırılmış projelere geçiş, Doktora tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/37711/468512.pdf?sequence=1&isAllowed=y 08.09.2023.
• Yıldırım, Handan ve Hava Tahtalıoğlu (2016) Türk Kamu Yönetimi Stratejik Plan Uygulamasında Sahiplenme ve Katılım Sorunları Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 181-196, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/226549, 11.07.2023
• Yılmaz, Hakkı Hakan (1999) Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Dünya Bankası Orta Vadeli Harcama Sistemi, Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü Finansman Dairesi, DPT. Yılmaz, Kutluhan (2003) Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Uygulaması, Sayıştay Dergisi Sayı: 50-51, 67-86, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3165247 29.09.2023.