ÇEVİRİDE EŞDEĞERLİK: EĞRETİLEMELER, ATASÖZLERİ VE DEYİMLER

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 38, 403 - 418, 02.09.2024

Asiye Atalay

Öz

Bu betimsel çalışmanın amacı, duygular ile bu duyguların anlatımları arasında bir köprü görevi gören eğretileme, atasözü ve deyimlerin yazınsal çeviri bağlamında ele alıp, eğretileme, atasözü ve deyim aktarımlarını dilsel ve kültürel açıdan incelemektir. Bu amaçla, Modern İran edebiyatının önde gelen yazarı Celal Âli Ahmed’in 1958 yılında yazdığı “Modir-i Medrese” isimli eserden ve bu eserin 2017 yılında “Okul Müdürü” olarak Türkçeye kazandırılan çevirisinden birkaç bölüm seçilip irdelenmiştir. Âl-i Ahmed’in en önemli ve en ünlü eseri olarak kabul edilen, gerçekçi bir üslûpla kaleme alınan bu uzun hikâyede, 1953’te zamanın başbakanı Muhammed Musaddık hükümetinin düşmesiyle yaşanan ihtilâlin ardından meydana gelen olaylar sırasında müdürlük yapan bir öğretmenin huzur arayışı ve umutsuzlukları anlatılır. Hikâye dil ve üslûp yönüyle sonraki yazarları oldukça etkilemiştir. Yapılan inceleme sonucunda, kahramanın olaylar karşısında hissettiklerini anlatmak için seçtiği eğretilemeler, deyimler ve atasözleri ile erek metindeki karşılıkları eşdeğerlikler açısından birlikte ele alındığında erek metin, sonuç olarak, kültürel açıdan eşdeğer bulunsa da, bazı aktarımlarda dilsel açıdan aynı duygusal etkinin erek dil okuyucusunda yaratılamadığını söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Çeviribilim, Çeviride eşdeğerlik, Eğretileme, Celal Âl-i Ahmed, Okul Müdürü

Kaynakça

• Aksoy, Ö. (1993). Türkçe Deyimler ve Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Âl-i Ahmed, C. (2017). Modir-i Medrese. (A. Atalay, Çev.) İstanbul: Büyüyenay.
• Âl-i Ahmed, C. (1384) Modir-i Medrese. Tahran: Câmedarân.
• Bal, E. ve Kırca, M. (2021). Çevirinin Dilbilimsel Yönleri Üzerine. World Language Studies (WLS), 1, 64-72.
• Berk, Ö. (2005). Kuramlar Işığında Çeviribilim Terimcesi. İstanbul: Multilingual.
• Bulut, T. (2012). Çeviride Eşdeğerlik: Eğretilemeler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21(1), 75-82.
• Çobanoğlu Denknalbant, A. (2019). İran’da Muharrem Ayı Aşura Törenlerinde (Taziye) Kullanılan Litürjik Bir Obje: Hz. Hüseyin’in Sancağını Temsilen “Alem”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı 92, 171-206.
• Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual Güzelyüz, A. ve Hasanzade Niri, M.H. (2023). Örnekli Farsça-Türkçe Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Demavend.
• Handan, A. ve Tuna, S. (2019). Kültürbilim Bağlamında Almanca Deyimlerin Çevirisine Bir Bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11(29), 453-463.
• Karaman, B. İ. (2012). Eğretilemenin Çevirisi Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, CII, s.327-336.
• Kenny, D. (2009). Routledge Encyclopedia of Translation Studies. (Equivalence. M. Baker & G. Saldanha, Ed.), (2. Baskı). New York: Routledge.
• Toury, G. (1995). Descriptive Studies and Beyond. Amsterdam: BenjaminsPub.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Vermeer, H. J. (2000). Skopos and Commission in Translational Action. in The Translation Studies Reader, L. Venuti (ed), Routledge, Taylor & Francis Group, Oxford and New York.
• Vermeer, H. J. (2008). Çeviride Skopos Kuramı. (A. H. Konar, Çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Yalçınkaya, O. D. (2020), Çeviride Eşdeğerlik Kuramı Bağlamında Deyimler Sorunu: Benim Adım Kırmızı Örneği. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı 24, 96-104.