Hayat Bilgisi Dersinde Değerler Eğitimi Bağlamında Yapılan Araştırmalara Yönelik Bir Meta-Sentez Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 26, 96 - 120, 30.11.2024

Yıldıray Aydın

https://doi.org/10.55605/ejedus.1521330

Öz

Bu araştırmanın amacı hayat bilgisi dersi değer eğitimi ile ilgili yapılmış olan araştırmaların nasıl olduğunu ortaya koymaktır. Bu nedenle araştırma meta-sentez yöntemi ile yürütülmüştür. Yöntem bağlamında dört farklı araştırma sorusu ve sekiz farklı dahil etme/ dışarıda tutma ölçütleri belirlenmiştir. Bu ölçütlere göre “Dergi Park Akademik”, “YÖK Ulusal Tez Merkezi” ve “Google Scholar” veri tabanları üzerinden hayat bilgisi dersinin değerler eğitimi boyutuna yönelik yapılmış olan 28 farklı araştırmaya ulaşılmış ve 24’ü meta-senteze dahil edilmiştir. Araştırma soruları bağlamında tematik veya içerik çözümleme yapılmıştır. Araştırmanın sentezleme süreci 14 Ocak 2024 -25 Haziran 2024 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Meta-sentez sonucunda 2018-2023 yılları arasında yapılmış olan hayat bilgisi dersi değer eğitimi konulu 24 farklı araştırmanın 18’inin doğrudan durum tespitine yönelik, altısının ise uygulama temelli olduğu belirlenmiştir. Uygulama temelli olan araştırmalarda hayat bilgisi dersi değer eğitiminde Uzman Mantosu, Hizmet Ederek Öğrenme, Etkinlik Temelli Öğrenme, Görsel Kültür Çalışmalarının, kullanılabileceği kanıtlanmıştır. Değer eğitimi için öncelikle değerlerin hayat bilgisi dersi öğretim programına, ders kitaplarına dengeli, sistematik bir yapı içerisinde yerleştirilmesi, özellikle ilkokul ders kitaplarında görsellerle, hikayelerle, sorularla değerlerin örtük veya açık bir şekilde yansıtılması gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır. Ayrıca sınıf öğretmenlerinin değer eğitimi konusunda uygulamalı eğitimle beraber değer eğitimi konulu klavuz, etkinlik örneği, görsel, video vb materyale ihtiyacı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, değerler eğitimi, ilkokul

A Meta-Synthesis Study on Research in the Context of Life Science and Values Education

Öz

The aim of this study is to determine how the researches on value education in life science course have been conducted. Therefore, meta-synthesis method was used in this study. In the context of the method, four different research questions and six different inclusion/exclusion criteria were determined. According to these criteria, 28 different studies on the values education dimension of life science course were accessed through "Dergi Park Academic", "Council of Higher Education Thesis Center" and "Google Scholar" databases and 24 of them were included in the meta-synthesis. In the context of the research questions, thematic or content analysis was conducted. The synthesis process of the research was carried out between January 14, 2024 and June 25, 2024. As a result of the meta-synthesis, it was determined that 18 of the 24 different studies on value education in the life science course conducted between 2018 and 2023 were directly related to case identification and six were practice-based. In practice-based research, it has been proven that Mantle of the Expert Approach, Service Learning, Activity-Based Learning, Visual Culture Studies can be used in value education in life science course. It was concluded that for value education, first of all, values should be placed in the life science curriculum and textbooks in a balanced and systematic structure, and especially in primary school textbooks, values should be reflected implicitly or explicitly through visuals, stories and questions. In addition, it was determined that classroom teachers need materials such as manuals, activity examples, visuals, videos, etc. on value education along with practical training on value education.

Anahtar Kelimeler

Life science, values education, primary school, meta synthesis

Kaynakça

• Aktepe, V. ve Gündüz, M. (2021). Hayat bilgisi dersinde değerler eğitimi. V. Aktepe ve M. Gündüz (Editörler), Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.219-242). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Aküzüm, C., ve Özmen, F. (2013). Eğitim denetmenlerinin rollerini gerçekleştirme yeterlikleri: bir meta-sentez çalışması. Ekev Akademi Dergisi, (56), 97-120.
• Aktay, S. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde web 2.0 araçlarının kullanımı. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.27-45). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Atalay, N. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde yavaş geçişli animasyon kullanımı. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.121-138). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Altıntaş, S. ve Yorulmaz, A. (2018). Hayat bilgisi dersinde kavram öğretimi. S. Sidekli (Editör), Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.189-239). Ankara: Eğiten Kitap.
• Arslan, A. & Sungur, Ş. (2024). Türkiye'de sosyal bilgiler ve hayat bilgisi derslerinde değerler eğitimi konusunda yapılan lisansüstü tezlerin doküman incelemesi, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, (Issn:2630-631X) 10(1): 137- 145. DOI: https://doi.org/10.5281/zenod o.10620631.
• Aspfors, J., ve Fransson, G. (2015). Research on mentor education for mentors of newly qualified teachers: A qualitative meta-synthesis.Teaching and Teacher Education, 48, 75- 86.
• Aydın, Y. (2024). Hayat bilgisi ve çocuk edebiyatı bağlamında yapılan araştırmalara yönelik bir meta-sentez çalışması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö14), 686- 701. DOI: 10.29000/rumelide.1454561.
• Bal, Ö. (2019). Hayat bilgisi dersi değer eğitiminde örnek olay yöntemi: Bir eylem araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Balbağ, N. L. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde yaratıcı drama. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.221-241). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Bondas, T., ve Hall, E. O. (2007). Challenges in approaching metasynthesis research. Qualitative Health Research, 17(1), 113-121.
• Bekiroğlu, D. ve Ütkür Güllühan, N. (2022). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde yaşam becerilerinin eğilimleri: Bir meta-sentez çalışması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 1- 35. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1059300
• Bölük, E. (2018). Çizgi Filmlerde Yer Alan Değerlerin İlkokul Hayat Bilgisi Öğretim Programında Yer Alan Değerler Çerçevesinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Çanak, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde öğrencilere demokratik değerlerin kazandırılmasına yönelik görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Demir F. (2018). Değer Öğretimi Yaklaşımlarına Göre Hayat Bilgisi Dersinde Değerler Eğitimi. Doktora Tezi, T.C İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Demirkol, S. & Kurnaz, E. (2024). Sınıf eğitimi alanında değerler eğitimi üzerine yapılmış çalışmalara sistematik bakış. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4 (1): 43-54. doi: 10.55008/te-ad.1470563
• Elçiçek, M. (2022). Uzaktan eğitim engelleri: Bir meta-sentez çalışması. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 5(1), 35-45.
• Erbaş, A. A. (2020). Hayat bilgisi dersi kapsamında değerler eğitimi üzerine bir araştırma: Beklentiler, uygulamalar ve öneriler. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Esemen, A. (2020). Hayat bilgisi öğretim programı kazanımlarının kök değerler ile ilişkisinin değerlendirilmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1),16-29. doi: 10.46762/mamulebd.741720
• Girmen, P. (2017). Hayat bilgisi dersi ve kavram öğretimi. B. Tay (Editör), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.257-280). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Gözel, Ü. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programının değerler eğitimi açısından öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi].
• Gültekin, M. ve Özenç İra, G. (2021). Hayat bilgisi öğretiminin geleceği. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.1-23). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Gündoğan, A. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.245-268). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Güneş, D. ve Erdem, R. (2022). Nitel araştırmaların analizi: Meta-sentez. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 81-98.
• Gürdoğan Bayır, Ö. (2017). Hayat bilgisi dersinde beceri öğretimi. B. Tay (Editör), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.283-319). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Uçar, F. (2019). İlkokul hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında değerler eğitimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Herdem, K., ve İbrahim, Ü. N. A. L. (2018). STEM eğitimi üzerine yapılan çalışmaların analizi: Bir meta-sentez çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 48(48).
• Karabulut, B. (2020). İlkokul hayat bilgisi dersinde vatanseverlik değerinin etkinliklerle öğretimi. (Unpublished master’s thesis), Yıldız Teknik University.
• Karaçoban, F. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde otantik öğrenme yaklaşımı. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.163-191). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Kaşakaya, A. (2018). Hayat bilgisi öğretimi sürecinde temel yaşam becerileri. S. Sidekli (Editör), Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.121-185). Ankara: Eğiten Kitap.
• Kaya, S. (2023). Türkiye’deki eğitim programlari ve öğretim alani’nın kapsamı ve araştırma alanları üzerine bir meta-sentez (1974-2021), E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14 (4), 246-263. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1292721
• Kaya, M. F. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde tersyüz sınıf modeli. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.195-216). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Kılıç, Z. (2018). Hayat bilgisi dersinde farkındalık oluşturmak: belirli gün ve haftalar. S. Sidekli (Editör), Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.77-99). Ankara: Eğiten Kitap.
• Kılıç, Z. (2021). Hayat bilgisi öğretiminde storyline uygulamaları. A. Gündoğan ve Z. Kılıç (Editörler), Güncel yaklaşımlara dayalı etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.271-295). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Kodan, H. ve Kara, K. (2021). Sınıf Eğitimi Bilim Dalı’nda çocuk edebiyatı konulu lisansüstü çalışmalara genel bakış: Bir meta-sentez çalışması. OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4539-4567. DOI: 10.26466/opus.888446
• Koutsoukis, D. (2009). Teaching values toolkit (Book B), Prim-Ed Publishing.
• Kurt, Ö. (2019). 6-10 Yaş çocuk öykü kitaplarının MEB 2018 hayat bilgisi öğretim programında bulunan değerler yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. Hayat Bilgisi dersi öğretim programı. Erişim adresi: Ekim 25, 2023 http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=326
• Millî Eğitim Bakanlığı. Türkiye yüzyılı maarif modeli hayat bilgisi dersi öğretim programı (1, 2, ve 3. sınıflar). Erişim adresi: Mayıs 25, 2024 https://mufredat.meb.gov.tr/
• Özleşmiş, N. (2019). İlkokul hayat bilgisi dersi kapsamındaki değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: Kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 4(1), 52-64. http://dx.doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.4c2s3m
• Tekindal, M. ve Tonbalak, K. (2021). Nitel araştırmalarda meta-sentezin kapsamı ve yaşlılık alanında meta-sentez örnekleri. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 21 (2), 235-268.
• Toker, A. (2022). Bir araştırma metodolojisi olarak sistematik literatür incelemesi: Meta-sentez yöntemi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 313-340.
• Uçuş, Ş., Demirbaş, İ., Gafa, İ., Ylıdız, Z. ve Sönmez, K. (2017). Review Of The Eligibility Of Children’s Books To The Congurity Of The Social Studies Curricula (K1-K3), International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8, (27), pp. (408-441).
• Ulusoy, K. (2017). Hayat bilgisi dersinde değerler ve değerler eğitimi. B. Tay (Editör), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.323-350). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ulusoy, K. ve Topcubaşı, T. (2019). Değerler eğitiminde hizmet ederek öğrenme yaklaşımı: Hayat bilgisi dersinde örnek bir uygulama. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1509-1544.
• Uzunkol, E. (2021). Hayat bilgisi dersinde temel beceri öğretimi. V. Aktepe ve M. Gündüz (Editörler), Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.103-147). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ünlü, İ. ve Kaşkaya, A. (2018). Değer eğitimi. S. Sidekli (Editör), Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (ss.101-119). Ankara: Eğiten Kitap.
• Yıldız, V. A. ve Kılıç, D. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programlarına ilişkin öğretmen görüşleri: bir meta-sentez çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 2115-2127.