Ortaokul Öğrencilerinin Öğrenmeye Yönelik Sorumluluk Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 28, 46 - 62, 29.11.2025

Ferdi Bahadır , Zeynep Bayrak , Hüseyin Hüsnü Bahar

https://doi.org/10.55605/ejedus.1621467

Öz

Yapılan bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Genel tarama modelinde yürütülen çalışmanın örneklem grubunun seçiminde kararsal örnekleme yöntemi kullanılmış, katılma izni alınan ve katılan 401 öğrenciden 374’ünün verileri kullanılarak analizler yapılmıştır. Çalışma kapsamında beş, altı, yedi ve sekizinci sınıf öğrencilerinin verileri kullanılmıştır. Araştırma evereni 2024-24 öğretim yılında, Erzincan il merkezindeki ortaokullara kayıtlı olan öğrencilerle sınırlıdır. Veri toplama aracı olarak Öğrenmeye Yönelik Sorumluluk Ölçeği (ÖYSÖ) ve bilgi formu kullanılmıştır. Tek boyutlu olan ölçeğin mevcut uygulama için hesaplanan iç tutarlılık katsayısı .94’tür. Genel olarak değerlendirildiğinde, öğrencilerin yüksek düzeyde öğrenme sorumluluğuna sahip olduğu bulunmuştur. Çok düşük ve düşük düzeyde öğrenme sorumluluğuna sahip olan öğrencilerin oranı çok düşüktür (% 4.5). Öğrencilerin cinsiyet ve sınıf düzeyinin yanı sıra ebeveyn öğrenim durumuna göre de öğrenme sorumluluklarının anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Kız öğrencilerin öğrenmeye yönelik sorumluluk puan ortalamalarının erkek öğrencilerin ortalamasından yüksek olduğu, sınıf düzeyi yükseldikçe öğrenmeye yönelik sorumluluk puan ortalamalarının azaldığı görülmüştür. Anne veya babası yükseköğretim kurumu mezunu olan öğrencilerin öğrenmeye yönelik sorumluluk puan ortalamalarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Öğrencilerin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeylerinin Türkçe, matematik, fen bilimleri ve İngilizce dersi puan ortalamaları ile önceki dönem karne notunun pozitif yönlü anlamlı bir yordayıcısı olduğu bulunmuştur. Çalışmaya katılan öğrenciler açısından değerlendirildiğinde, öğrenmeye yönelik sorumluluğun artmasının Türkçe, matematik, fen bilimleri ve İngilizce dersi ile önceki dönem karne notunun yükselmesine katkı yaptığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sorumluluk , öğrenme sorumluluğu , ortaokul öğrencileri , sorumluluk düzeyi

Examining the Levels of Responsibility for Learning of Secondary School Students

Öz

The aim of this study is to examine the levels of responsibility for learning of secondary school students. The decisional sampling method was used in the selection of the sample group of the study conducted in a general survey model, and analysed using the data of 374 out of 401 students who were granted permission to participate and participated. Within the scope of the study, the data of five, six, seven and eighth grade students were used. The population is limited to students studied in secondary schools in Erzincan in 2023-24 academic year. The Responsibility for Learning Scale (RLS) and information form were used as data collection tools. The internal coefficient of consistency of the one-dimensional scale calculated for the current study is .94. It was found that the students had a high level of responsibility for learning when evaluated in general.The proportion of students with very low and low levels of responsibility for learning was very low (4.5%). It was observed that the students' responsibility for learning differed significantly according to their gender and grade level as well as their parental educational level. The average score of responsibility for learning of female students was higher than male students and the average score of responsibility for learning decreased as the grade level increased were found. The students whose mother or father graduated from higher education institution had a higher average score of responsibility for learning was determined. It was observed that students' levels of responsibility for learning were a positively significant predictor of average scores in Turkish, mathematics, science and English courses and previous term report card grades. When evaluated in terms of students participating in the study, it could be stated that the increase in responsibility for learning contributed to the increase in Turkish, mathematics, science and English courses and previous term report card grades.

Anahtar Kelimeler

Responsibility , learning responsibility , secondary school students , level of responsibility

Kaynakça

• Aktan, B. Ş. & Şahin, Ç. (2018). Okul öncesi 5-6 yaş grubu çocuklarının sorumluluk kazanma düzeylerinin veli görüşlerine göre değerlendirilmesi. International Primary Education Research Journal, 2(1), 9-16.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı (4. baskı). Sakarya Üniversitesi.
• Arıyürek, E. A. (2023). Ortaokul öğrencilerinde okula bağlılık ile öğrenme sorumluluğu ilişkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Ateş, N. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye karşı sorumlulukları ile yaratıcı problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Aydın, A. (2011). Eğitim psikolojisi gelişim öğrenme öğretim (12. Baskı). Pegem Akademi.
• Bacanlı, H. (2024) Eğitim psikolojisi (29. Baskı). Pegem Akademi.
• Bacon, C. S. (1993). Student responsibility for learning. Adolescence, 28(109), 199-212.
• Bailey, K. D. (1982). Methods of social research (2. Baskı). The Free Press.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (11. baskı). Pegem Akademi.
• Carpenter, J. P. & Pease, J. S. (2013). Preparing students to take responsibility for learning: The role of non-curricular learning strategies. Journal of Curriculum and Instruction, 7(2), 38–55. https://doi.org/10.3776/joci.2013.v7n2p38-55
• Cevat, E., & Akkaş, E. (2019). The effects of teaching supported by self-regulated learning on students’ learning and studying responsibility. Journal of Education and Training Studies, 7(10s), 49-56.
• Coffman, S. J. (2010). Ten strategies for getting students to take responsibility for their learning. College Teaching, 51(1), 2-4. https://doi.org/10.1080/87567550309596401.
• Demirelli, G. (2022). Pansiyon öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumluluk alma becerisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Çankırı ili örneği [Yüksek lisans tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Dereceli, Ç. (2019). İlköğretim öğrencilerinin başarı algısı ve sorumluluk duygusunun spor yapma değişkenine göre incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 21(3), 1-10.
• Dewey, J. (1900). Psychology and social practice. Psychological Review, 7(2), 105-124. https://doi.org/10.1037/h0066152
• Er, E. & Özen, Y. (2019). Biz babadan böyle gördük: Evlat sorumluluğu. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(5), 13-22.
• Gözüyukarı, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersini öğrenmeye yönelik sorumlulukları, ERPA International Congresses on Education, Book of Proceedings, 19-22 Haziran 2019 Sakarya. 224-230.
• Gülle, A. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okul motivasyonlarının, derse yönelik etkin katılım ve öğrenmeye yönelik sorumluluk açısından incelenmesi. Uluslararası İnovatif Eğitim Araştırmacısı, 1(1), 1-17.
• Güngör, C. (2021). Ortaokul öğrencilerinin liselere giriş sınavına (LGS) hazırlık sürecine ilişkin ebeveyn görüşlerinin incelenmesi, Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 12(23), 171-200.
• Gürsoy, S., Gürsoy, R., Zekioğlu, A., & Çamlıyer, H. (2020). Ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi ve spor dersine yönelik tutumları ile öğrenmeye karşı sorumluluk davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Humanistic Perspective-Uluslararası Akademik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Araştırmaları Dergisi, 2(1), 9-17.
• Hediye Er, B. (2021). Ergenlik döneminde ailenin akademik tutumunun başarıya etkisinde öğrenme sorumluluğunun aracılık etkisi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Helker, K. & Wosnitza, M. (2016). The interplay of students’ and parents’ responsibility judgements in the school context and their associations with student motivation and achievement. International Journal of Educational Research, 76, 34-49. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2016.01.001
• Kolan, H. İ. (2020). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının öğrenme sorumluluğunu yordama gücü [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Köse, E. (2022). Bilimsel araştırma modelleri içinde. Editör R. Y. Kıncal, Bilimsel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı). Nobel Yayınevi.
• Kul, S. (2014). Uygun istatistiksel test seçim kilavuzu/guideline for suitable statistical test selection. Plevra Bülteni, 8(2), 26-29.
• Kuloğlu, A. (2022). Ortaokul Öğrencilerinin Öğrenme Sorumlulukları: Bir Karma Yöntem Çalışması. Journal of History School, 12(60), 2790-2814. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/Joh.62227.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEBa] (2024). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. Erişim Tarihi: 28.10.2024, Erişim adresi: https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_10/11230736_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2023_2024.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEBb] (2024). İnsan hakları, vatandaşlık ve demokrasi dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEBc] (2024). Türkçe dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEBd] (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Özbulat, F. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öğrenmeye yönelik sorumluluk düzeylerinin ve okul motivasyonlarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Özdaş, F. (2019). Merkezi yerleştirme sınav sistemine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi. Mukaddime, 10(2), 688-707.
• Özdemir, M. (2019). Lise ve ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi dersi sportmenlik davranışları ile sorumluluk duygu ve davranışları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Selçuk, Z. (2018). Eğitim psikolojisi (22. Basım). Nobel Yayınevi.
• Sontur, R., Bilgili, E., & Öğüt, C. (2021). Ailenin akademik tutumunun öğrenme sorumluluğuna etkisi: ortaokul öğrencileri örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 301-309.
• Şenkal, D. (2020). Ortaokul öğrencilerinin (5. sınıf) öğrenme ve çalışma sorumluluğuna ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Tran, L. T. & Vu, T. T. P. (2016). International students and personal responsibility towards learning. Open Journal of International Education, 1(1), 4-23
• Ünalan, Ş. (2023). Ortaokul öğrencilerinin öğrenme sürecinde yardım isteme eğilimlerinin, sınıf iklimi ve öğrenme sorumluluğu algılarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Yakar, A., & Saracaloğlu, A. S. (2017). Öğrenmeye yönelik sorumluluk ölçeği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 27-49. DOI: https://doi.org/10.21764/efd.41545.
• Yazıcıoğlu, Y. & Erdoğan, S. (2004). Spss Uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Detay Yayıncılık. Yeşil, R. (2013). Ortaöğretim Öğrencilerinin okul öğrenmelerindeki öğrenme sorumluluklarını yerine getirme düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1214-1237.
• Yeşil, R. (2021). Tohum-sorun sorumluluk ve eğitimi. Pegem Akademi
• Knowles, M. S. (1984). The adult learner: A neglected species. Houston: Gulf. KOHN, MN y KOTTCAMP, RB (1993): Teachers: The Missing Voice in Education, Albany, SUNY.