Ulaşımda Erişilebilirlik: KTO Karatay Üniversitesi Merkez Kampüsü Örneği

Yıl 2023, Sayı: 52, 1 - 18, 15.12.2023

Zafer Kuyrukçu , Ayşegül Berber

https://doi.org/10.31590/ejosat.1332630

Öz

Üniversite yerleşkeleri eğitim-öğretimin yanı sıra birçok işlevi de bünyesinde barındıran kentsel mekanlardır. Kullanıcı çeşitliliği, farklı kullanım süreleri ve amaçlarından dolayı küçük kent özelliği taşıyan yerleşkelerin evrensel tasarım ilkelerine uygun olarak erişilebilirliğinin sağlanması gerekmektedir. Günümüzde yerleşkelerde erişilebilirliği araştıran ve inceleyen çalışmalar genellikle kampüs alanına odaklanmıştır. Ancak yerleşkeye ulaşmadan mekânsal erişilebilirliğin bir önemi yoktur. Bundan dolayı çalışma kapsamında yerleşkeye ulaşımda erişilebilirliğin önemini vurgulamak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda 2023 yılı mekânda erişebilirlik ödülü (turuncu bayrak) alan KTO Karatay Üniversitesi’nin merkez kampüsü örneklem alanı olarak belirlenmiştir. Kampüse ulaşımda toplu taşıma araçlarını kullanmak için geçilen yol, kaldırım, yaya geçidi ve durakların erişilebilirliği analiz edilmiştir. Bu kapsamda kampüsün yakın çevresi ulaşım ve dolaşım ağı olmak üzere iki bölgeye ayrılmıştır. Bu iki bölge kendi içerisinde isimlendirilerek gözlemlenmiş, deneyimlenmiş ve fotoğraflanmıştır. Evrensel tasarım ilkelerine göre bu alanların değerlendirmeleri yapılmıştır. Yapılan değerlendirme ile KTO Karatay Üniversitesi merkez kampüsüne ulaşımda engelli erişiminin uygun olmadığı sonucuna varılmıştır. Kampüse hem ulaşım hem de dolaşım ağının özellikle basit ve sezgisel kullanım, algılanabilir bilgilendirme ve tasarımda hata payı ilkelerine göre yetersiz düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Üniversitenin sağlamış olduğu engelsiz alanları kullanabilmek için ilk olarak yerleşkeye erişmek gerekir. Bütüncül, kapsayıcı ve evrensel bir tasarım için kampüs alanına ulaşım ve kampüs alanının yakın çevresi de dikkate alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Üniversite yerleşkeleri, evrensel tasarım, erişilebilirlik, yerleşkelerde erişilebilirlik

Accessibility in Transportation: The Case Of KTO Karatay University Central Campus

Öz

University campuses are urban spaces that include many functions in addition to education. Due to the diversity of users, different periods of use and purposes, it is necessary to ensure the accessibility of the campuses with the characteristics of small cities in accordance with universal design principles. Today, studies investigating and examining accessibility on campuses are generally focused on the campus area. However, spatial accessibility is of no importance before reaching the campus. Therefore, within the scope of the study, it is aimed to emphasize the importance of accessibility in transportation to the campus. In this direction, the central campus of KTO Karatay University, which received the 2023 spatial accessibility award, was determined as the sampling area. Accessibility of roads, pavements, pedestrian crossings and stops to use public transportation vehicles in transportation to the campus were analyzed. In this context, the immediate surroundings of the campus are divided into two regions as transportation and circulation network. These two regions have been observed, experienced and photographed by naming them themselves. These areas were evaluated according to the principles of universal design. As a result of the evaluation, it was concluded that access to the central campus of KTO Karatay University is not suitable for the disabled. It has been determined that both the transportation and circulation network to the campus are insufficient according to the principles of simple and intuitive use, perceptible information and margin of error in design. In order to use the barrier-free areas provided by the university, it is necessary to access the campus first. For a holistic, inclusive and universal design, transportation to the campus area and the immediate environment of the campus area should also be taken into account.

Anahtar Kelimeler

University campuses, universal design, accessibility, accessibility in campuses

Kaynakça

• Arat, Y., & Güner, M. (2020). Evrensel Tasarım İlkeleri Kapsamında Üniversite Yerleşkesinde Erişilebilirliğin İncelenmesi: ODTÜ Örneği. Euroasia Journal Of Mathematics-Engineering Natural & Medical Sciences, 8, 210-229.
• Aykal, F. D., Erbaş Özil M., & Tunç, H. (2021). Eşitlikçi Mekân Üretim Yaklaşımı Olarak Evrensel Tasarım Kavramının Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Örneğinde İncelenmesi. Online Journal of Art and Design, 9(2), 111-126.
• Campos, P. (2002). The Journeys Toward Utopia. Planning For Higher Education (The Society for College and Campus Planning), 30(2), 5-12.
• Çetinkaya Özkan, E. (2022). Fırat Üniversitesi Yerleşkesi Ulaşım Ağının Yaya Öncelikli Planlama ve Tasarım Kriterleri Açısından Değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Müh. Bil. Dergisi, 32(2), 839-854.
• Dinç Uyaroğlu, İ. (2018). Zorunluluktan Öte: Üniversite Yerleşkesinin Erişilebilirliği. Mimarlık Dergisi, 404, 70-75.
• Dostoğlu, N., Şahin, E. & Taneli, Y. (2009). Evrensel Tasarım: Tanımlar Hedefler İlkeler, Tasarıma Kapsayıcı Yaklaşım: Herkes İçin Tasarım, Mimarlık Dergisi, 347.
• Erişilebilirlik Kılavuzu, (2020). Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Ankara: Uzman Matbaacılık
• Erkovan, E. (2013). Evrensel Tasarım İlkeleri Kapsamında Bir Kamusal Alan Olarak Akdeniz Üniversitesi Kampüsünün İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hilmioğlu, S., & Seçer Kariptaş, F. (2022). Erişilebilir Üniversite Kavramı Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Mekanlarının Erişilebilirlik ve Evrensel Tasarım Yönünden Değerlendirilmesi. Online Journal of Art and Design, 10(2), 40-51.
• Kamer Aksoy, Ö., & Köşe, H. (2022). Kampüs Açık Alanlarında Engelsiz Tasarım: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Güney Kampüsü Örneği. Mekânsal Planlama ve Tasarım Dergisi, 2(1), 1-12.
• Kuyrukçu, Z., & Berber, A. (2023). Üniversite Kampüsleri Üzerine Bibliyometrik Bir Analiz. Uluslararası Hakemli Tasarım Mimarlık Dergisi, 29, 166-186.
• Marcus, C. C., & Wischemann, T. (1997). Literature on Campus Open Spaces. People Places: Design Guidelines for Urban Open Space, New York: John Wiley & Sons.
• Mischenko, E., Zorlu, F., Tsalis, P., Naniopoulos, A., & Nalmpantis, D. (2010). Accessibility of University Campus for People with Disabilities.
• Özdemir, A. (2020). Engelsiz Yerleşke İçin Mekansal Erişilebilirlik Düzeyinin İyileştirilmesi; Mühendislik Fakültesi ve Yakın Çevresi, Pamukkale Üniversitesi. Online Journal of Art and Design, 8(4), 153-174.
• Özkaraca, N., & İnceoğlu M. (2021). Üniversite Yerleşkelerinde Erişilebilirlik Değerlendirmesi Düzce Üniversitesi Kampüsü Örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9, 1891- 1908
• Story, M. F., Mueller, J. L., & Mace, R. L. (1998). The Universal Design File: Designing for People of All Ages and Abilities. North Carolina State Univ., Raleigh.
• Şengül, M. (2014). Türkiye’de üniversite ile iktidar ilişkileri ve taşra halleri. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 8(17), 79–104.
• Güncel Türkçe Sözlük, (2023). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Retrieved from https://sozluk.gov.tr/
• Turner, P. V. (1984). Campus: an American planning tradition. New York, USA: Architectural History Foundation, 3-11.
• Tutal, O. (2014). Üniversite Yerleşkelerinin Erişilebilirliği. Uluslararası Kent ve Engelliler Çalıştayı, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
• Tutal, O. (2015). Üniversite Yerleşkeleri, Rekreasyon ve Engelliler. 3. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi, Eskişehir.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2023). Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. Retrieved from https://www.aile.gov.tr/eyhgm/engellilerin-haklarina-iliskin-sozlesme
• YÖK, (2023). Yükseköğretim Kurumu Üniversitelere Bayrak ve Nişan Ödülü, Retrieved from https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretim-kurulu-ndan-universitelere-bayrak-ve-nisan-odulu.aspx
• Yaylalı Yıldız, B. (2020). Bir Yaşam Alanı Olarak Üniversite Kampüsleri. Arredamento Mimarlık Dergisi, 342, 106-111.
• Yerli Ö., & Özdede S. (2017). Design process of a campus plan: a case study of Düzce University Konuralp Campus. International Journal of Engineering Research and Application, 7(4), 50-59.
• Yılmaz, S. (2022). Niğde OHÜ Merkez Kampüsünün Evrensel Tasarım İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences, 9(20), 28-37.