Lise Öğrencileri İçin Yeniden Kazanıma Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 13, 30.08.2017

Taşkın Taştepe

Öz

Bu araştırmanın amacı, ambalaj
atıklarının azaltımı, tekrar kullanımı ve geri dönüşümünü kapsayan yeniden
kazanım konusunda lise öğrencilerinin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal açıdan
tutumlarını belirleyecek bir tutum ölçeği geliştirmektir. Ölçeğin uygulamaları
Ankara ilindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı resmi liselere devam eden ve
9., 10., 11. sınıflarda öğrenim gören toplam 380 öğrenci ile
gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin geliştirilmesi sürecinde konu ile ilgili
alanyazın incelenmiş ve yeniden kazanım kavramına ilişkin bilişsel, duyuşsal ve
davranışsal boyutları içeren maddeler yazılmıştır. Oluşturulan taslak forma
ilişkin uzman görüşü alınmış ve pilot çalışma yapılmıştır. Ölçeğin güvenirlik
ve geçerlik çalışmasında birden fazla yöntem kullanılmıştır. Yapı geçerliğine
kanıt toplamak amacıyla açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi
yapılmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda 10 maddelik nihai
ölçeğin, “Duygusal Tepkiler Verme” ve “Farkındalık ve Uygun Davranışı
Sergileme” olmak üzere iki faktörlü bir yapıya sahip olduğu ve toplam varyansın
%57.955’ini açıkladığı görülmüştür. Her bir maddenin faktör yük değerlerinin
.521 ile .871 arasında değiştiği görülmüştür. Doğrulayıcı faktör analiziyle,
ölçeğin geliştirilme aşamasında yani açımlayıcı faktör analizinde belirlenen
orijinal faktör yapısının doğrulandığı belirlenmiştir. Ölçeğin güvenirliğini
belirlemek amacıyla iç tutarlılık (Cronbach Alfa) katsayısı ve test-tekrar test
katsayısı hesaplanmıştır. Ölçeğin tümüne ilişkin Cronbach Alfa katsayısının
.845, test-tekrar test katsayısının .773 olduğu tespit edilmiştir. Araştırma
sonucunda elde edilen bulgular, Yeniden Kazanıma Yönelik Tutum Ölçeği’nin
geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yeniden kazanım, azaltım, tekrar kullanım, geri dönüşüm, tutum ölçeği

A Study to Develop an Attitude Scale for Recycling Among High School Students

Öz

This study aims to develop an
attitude scale to determine the cognitive, affective and behavioral attitudes
of high school students in terms of recycling which covers reducing, reusing
and recycling packaging wastes. 380 students going to the 9th, 10th, and 11th
grades of public high schools in Ankara, which are subjected to the Ministry of
National Education have participated in the research. Literature was reviewed
during the process of developing the scale which resulted in the emergence of
the items on cognitive, affective and behavioral aspects of recycling. Expert
opinion for the first draft was obtained and the pilot study was conducted.
More than one method was employed in validity and reliability studies of the
scale. Exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis were
employed to collect evidence for structure validity. Exploratory factor
analysis demonstrated that the final scale with 10 items had a structure of two
factors named as “Giving Emotional Reactions” and “Awareness and Performing
Appropriate Behavior”. It also showed that the final scale explained 57.955% of
total variance. It is seen that factor loading value of each item changes
between .521 and .871. The identified factor structure was validated through
the confirmatory factor analysis in the process of scale development, in other
words, in the exploratory factor analysis. Internal consistency (Cronbach Alfa)
coefficient and test-retest coefficient were calculated to figure out scale
reliability. Cronbach Alfa coefficient for the whole scale was found as .845,
test-retest coefficient was found as .773. The findings of the research show
that “Attitude Scale for Recycling” can be used as a valid and reliable evaluation
tool.

Anahtar Kelimeler

Recycling, reduce, reuse, recycle, attitude scale

Kaynakça

• Akbaba, Altun, S. & Büyüköztürk, Ş. (2011). Değişim eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi [Change tendencies scale development]. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 73-90.
• Alıcı, D. (2013). Okula yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Güvenirlik ve geçerlik çalışması [Development of an attitude scale towards school: A study on reliability and validity]. Eğitim ve Bilim, 38(168), 318-331.
• Alpar, R. (2016). Spor, sağlık ve Eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik [Sport, health and applied statistics and validity-reliability with examples from educational sciences] (4th ed.). Ankara, Turkey: Detay Yayıncılık.
• Atasoy, E. (2006). Çevre için eğitim: Çocuk doğa etkileşimi [Education for environment: Child nature interaction]. Bursa, Turkey: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Avan, Ç. (2011). Plastik ve plastik atıkların, geri dönüşümü ve çevreye etkileri konularında öğrenci tutumlarının belirlenmesi [Plastics and plastic waste, recycling and environmental effects of student attitude determination of issues]. Master’s thesis, Kastamonu University, Kastamonu, Turkey. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Başbay, A. & Kağnıcı, D. Y. (2011). Çokkültürlü yeterlik algıları ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması [Perceptions of multicultural competence scale: A scale development study]. Eğitim ve Bilim, 36(161), 199-212.
• Bener, Ö., & Babaoğul, M. (2008). Sürdürülebilir tüketim davranışı ve çevre bilinci oluşturmada bir araç olarak tüketici eğitimi [Sustainable consumption behaviour and consumer education as a tool in raising environmental awareness]. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-dergisi. Retrieved from http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/surdurulebilirtuketimdavranisi.pdf
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York, NY: Guilford Press.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum [Data analysis handbook for social sciences: Statistics, research design, SPSS applications and interpretation] (23rd ed.). Ankara, Turkey: Pegem Akademi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları [Multivariate statistics SPSS and LISREL applications for social sciences] (4th ed.). Ankara, Turkey: Pegem Akademi.
• DeVellis, R. (2003). Scale development: Theory and applications (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Duygu, E. (2014). Güncel çevre sorunları [Current environmental issues]. In H. Reyhan, A. Mutlu, H. H. Doğan & A. S. Reyhan (Eds.), Sosyal çevre bilimleri [Environmental social sciences] (pp. 57-94). Ankara, Turkey: Siyasal Kitabevi.
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd ed.). London, England: Sage.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Hu, L. T. & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: A multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
• Jeronen, E., Jeronen, J., & Raustia, H. (2009). Environmental education in Finland: A case study of environmental education in nature schools. International Journal of Environmental & Science Education, 4(1), 1-23.
• Kansu, Y. & Tüysüz, C. (2009). Atık pillerle ilgili ortaöğretim öğrencilerinde çevre bilincinin oluşturulması [Creating an enviromental awareness to high school students about waste batteries]. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(2), 123-127.
• Kaynak, S., Özhan, M. B., & Kan, A. (2017). Ortaokul öğrencileri için okul motivasyonu ölçeği geliştirme çalışması [ A study on the development of a school motivation scale for middle school students]. Turkish Studies, 12(4), 293-312.
• Keleş, R. (2013). 100 soruda çevre: Çevre sorunları ve çevre politikası [100 questions about nature: Environmental issues and environmental policy]. İzmir, Turkey: Yakın Kitabevi Yayınları.
• Kılıç Çakmak, E., Çebi, A., & Kan, A. (2014). E-öğrenme ortamlarına yönelik sosyal bulunuşluk ölçeği geliştirme alışması [Developing a social presence scale for e-learning environments]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 755-768.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd Ed.). New York, NY: Guilford Press.
• Metin, M. (2010). A study on developing a general attitude scale about environmental issues for students in different grade levels. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 11(2). Retrieved from https://www.ied.edu.hk/apfslt/v11_issue2/metin/
• Özdamar, K. (2015). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-1 [Statistical data analysis package-1] (10th ed.). Eskişehir, Turkey: Nisan Kitabevi Yayınları.
• Şentürk, S. (2010). İngiltere’deki ortaöğretim çevre eğitiminin UNESCO ve UNEP ilkelerine göre incelenmesi [Evaluation of secondary environmental education in England in accordance with the UNESCO and UNEP principles]. Master’s thesis, Marmara University, İstanbul, Turkey. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tabachnick, B. G. & Fidel, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
• Taştepe, T. & Aral, N. (2014). Üniversite öğrencilerinin çevresel bilgi ve tutumlarının incelenmesi [Investigation of university students' environmental knowledge & attitude]. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 142-153.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi [Measurement of attitudes and data analysis with SPSS] (5th ed.). Ankara, Turkey: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ugulu, I., Sahin, M., & Baslar, S. (2013). High school students’ environmental attitude: Scale development and validation. Int J Edu Sci, 5(4), 415-424.
• Uğulu, İ. (2011). Yeniden kazanım eğitiminin ortaöğretim öğrencilerinin bilgi, tutum ve davranışı üzerine etkileri [The impact of recycling education on the knowledge, attitude and behavior of secondary school students]. Doctoral dissertation, Dokuz Eylül University, İzmir, Turkey. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Uğulu, İ., Aydın, H., Doğan, Y., & Başlar, S. (2014). Yeniden kazanım eğitiminin ortaöğretim öğrencilerinin ekoloji konusundaki kavramsal anlamalarına etkisi: besin ağı ve besin piramidi örneği [The impact of recycling education on high school students’ conceptual understanding about ecology: A study on food web and pyramid]. The Journal of Academic Social Science Studies, 24, 477-497.
• UN (1972). Report of the United Nations conference on the human environment. Retrieved from http://www.un-documents.net/aconf48-14r1.pdf
• UN (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our common future. Retrieved from https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf
• UNEP & UNESCO (2001). Is the future yours?. Retrieved from http://www.unep.fr/shared/publications/pdf/2884-IsFutureYours.pdf
• UNESCO (2005). United Nations decade for education for sustainable development (2005-2014): International implementation scheme. Retrieved from http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001486/148654e.pdf
• UNESCO & UNEP (1975). Belgrade charter: A framework for environmental education. Retrieved from http://unesdoc.unesco.org/images/0002/000276/027608EB.pdf
• UNESCO & UNEP (1977). Intergovernmental conference on environmental education. Retrieved from http://www.gdrc.org/uem/ee/EE-Tbilisi_1977.pdf
• UNESCO & UNEP (1987). International strategy for action in the field of environmental education and training for the 1990s. Retrieved from http://unesdoc.unesco.org/images/0008/000805/080583eo.pdf
• Uzun, N. & Sağlam, N. (2006). Orta öğretim öğrencileri için çevresel tutum ölçeği geliştirme ve geçerliliği [Development and validation of an environmental attitudes scale for high school students]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 240-250.
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y., & Çokluk, Ö. (2011). Eğitim inançları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması [Developing the educational belief scale: The validity and reliability study]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1), 343-350.