An Analysıs on Prof. Dr. Hasan Onat’s Vıews About Alavısm-Baktachısm

Yıl 2021, , 281 - 306, 30.06.2021

Mehmet Saffet Sarıkaya

https://doi.org/10.18403/emakalat.930872

Cited By: 1

Öz

After the death of the Prophet, Muslims differed in their understanding of religion.
These differences revealed religious groups called “sect” and “sufi order” in the classical period and “jamaat” in the modern period. Jamaats in Turkey are the groups which are considerably dependent on the mystical traditions. In this article, firstly, Prof. Dr. Hasan Onat’s views on the sect and jamaat groups, and then, his views on Alawism-Bektashism, will be examined. Onat accepts that the orders and jamaats are the reality of the the society in Turkey. He evaluates these groups which he calls “jamaats of orders”, with their positive and negative aspects. Alawism-Bektashism are also among these groups, but they have an unique structure. Onat examines the historical dimension of Alawism by focusing on the Bektashi lodge which is attributed to Sheikh Safi al-Din’s lodge. He examined the subtitles of the subject in different studies by making some determinations about the current problems of Alawism-Bektashism.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Hasan Onat, Sufi order, communion/jamaat, Alawism-Baktashism

PROF. DR. HASAN ONAT’IN ALEVİLİK-BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİNE DAİR BİR İNCELEME

Öz

Hz. Peygamberin vefatından sonra Müslümanlar din anlayışlarında farklılaştılar. Bu farklılıklar klasik dönemde mezhep ve tarikat modern dönemde cemaat adı verilen dini gruplar olarak kurumsallaştı. Türkiye’deki cemaatler büyük ölçüde tasavvufî geleneğe bağlı olarak ortaya çıkan dini gruplardır. Bu makalede önce yakın dönemde kaybettiğimiz İlahiyatçı akademisyen Prof. Dr. Hasan Onat Hocamızın tarikat ve cemaat gruplarıyla ilgili görüşleri, sonra cemaatleşme süreci yaşayan Alevilik-Bektaşilikle ilgili görüşleri incelenecektir. Onat, tarikat ve cemaatlerin Türkiye’de toplumun bir gerçekliği olduğunu kabul eder. O, tarikat cemaatleri dediği bu grupları olumlu ve olumsuz yönleriyle değerlendirir. Alevilik-Bektaşilik de bu gruplardan olmakla birlikte kendine has bir yapılanmaya sahiptir. Onat, Aleviliğin tarihi boyutunu, Hacı Bektaş Velî’ye nispet edilen Bektaşî tekkesi, Şeyh Safiyyüddin’e nispet edilen Erdebil tekkesini merkeze alarak inceler. O, Alevilik-Bektaşiliğin güncel sorunlarıyla ilgili de önemli bazı tespitler yaparak konuyu farklı çalışmalarında incelemiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Hasan Onat, Tarikat, Cemaat, Alevilik-Bektaşilik

Kaynakça

• Alevi Çalıştayı Nihai Raporu. T.C. Devlet Bakanlığı, 2010.
• Baki Öz. Alevilik Nedir?. İstanbul: Derin Yayınları, 1996.
• Cemal Şener. “Tasavvufi Geleneği Alevilik Yeniden Üretemedi (Söyleşi)” 2023 Dergisi, 44 (Aralık 2004).
• Çarkoğlu, Ali-Toprak, Binnaz. Değişen Türkiye’de Din Toplum ve Siyaset, İstanbul: TESEV Yayınları, 2006.
• Engin, Havva. “Almanya’da Alevi-İslâm Din Dersi’yle İlgili Genel Değerlendirmeler”. Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu Bildiriler ve Müzakereler. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2005, 478-484.
• Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı Bildiriler-Tartışmalar. ed. M.S. Sarıkaya. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2009.
• Hacı Bektaş Veli. Makâlât. sad. Hüseyin Özbay. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996.
• Kaplan, Doğan. Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Kaymakcan, Recep. Yeni Orta Öğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı İnceleme ve Değerlendirme Raporu. Eğitim Reformu Girişimi, Sabancı Üniversitesi, 2007.
• Onat Hasan. “Türkiye’de Cemaatler ve Kimlik”. Türk Kimliği (Ayvaz Gökdemir’e Armağan. ed. Ç. Özdemir. İstanbul: Ötüken Yayınları 2009, 808-825; http://www.hasanonat.net/index.php/88-tuerkiye-de-cemaatler- ve-kimlik.
• Onat Hasan. “Kur’an Işığında Mezhep Cemaat ve Tarikatlar”. KRT Kur’an Işığında Yüzleşme. Yayın Tarihi: 13 Mart 2016.
• Onat, Hasan. “Günümüz Aleviliğinde Eğitimle İlgili Sorunlar (Açılış Konferansı)”. Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı. ed. M.S. Sarıkaya. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2009, 13-23.
• Onat, Hasan. “Ahmet Yesevî-Hacı Bektaş Velî Çizgisinde Velayetnamenin Anlamı ve Önemi Hakkında”. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi 3 (2010), 49-50.
• Onat, Hasan. “Kızılbaşlık Farklılaşması Üzerine”. İslamiyât Aleviliğin Teolojisi 6/3 (Temmuz-Eylül 2003), 111-126.
• Onat, Hasan. “Safevîler Forsta Temsil Edilsin Haberi Üzerine Söyleşi”, www.haftaichi.com, Vusal Tağıbeyli ile yapılan söyleşi); http://www.hasanonat.net /index.php/features/module-variations/59-safeviler-forsta- temsil-edilsin-haberi-uezerine-soeylesi.
• Onat, Hasan. Açılım Arayışlarının Gölgesinde Alevilik-Bektaşilik ve Kimlik Tartışma. Dini Araştırmalar 12/33 (Ocak-Nisan 2009), 37-46.
• Onat, Hasan. “Alevilik-Bektaşilik, Din Kültürü Ahlak Bilgisi Dersleri ve Diyanet”. Alevilik-Bektaşilik Türk Yurdu Yazıları. ed. Erdal Aksoy. Ankara: Türk Yurdu Yayınları 2019, 73-96. http://www.hasanonat.net/index.php/96- alevilik-bektasilik-din-kueltuerue-ahlak-bilgisi-dersleri-ve-diyanet
• Onat, Hasan. “Kimlik Teoloji İlişkisi Bağlamında Alevilik-Bektaşilikle İlgili Kimlik Tartışmaları Üzerine”. Alevilik Bektaşilik Araştırmaları Dergisi 1 (2009), 18-34.
• Onat, Hasan. Türkiye’de Dini Semboller Üzerinden Yürütülen Zihniyet Kavgası: Kurumsallaşmış Korkular. 2023 Dergisi 82 (Şubat 2008); http://www.hasanonat. net/index.php/90-tuerkiye-de-dini-semboller-uezerinden- yueruetuelen-zihniyet-kavgas-kurumsallasm-s-korkular
• Çamuroğlu, Reha. Düvel-i Muazzama’nın Aleviliğe Özel İlgisi Devam Ediyor (Söyleşi). 2023 Dergisi 44 (Aralık 2004).
• Teber, Ömer Faruk. Bektaşi Erkannâmelerinde Mezhebî Unsurlar. Ankara: Aktif Yayınevi, 2008.
• Tosun, Cemal. “Almanya’da Alevî Din Derslerinin Tarihsel Gelişimi ve Türkiye’ye Muhtemel Yansımaları”, Dinî Araştırmalar, 12/33 (2009), 99-106.
• Yıldırım, Rıza. “Geleneksel Alevilikten Modern Aleviliğe: Tarihsel Bir Dönüşümün Ana Eksenleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 62 (İlkbahar 2012) 135-159.
• Yıldırım, Rıza. Aleviliğin Ortak Referanslarının Belirlenmesi. TÜBİTAK 1001/113K150, 2016.