The Claim of Religion of Bahāʼism in the Context of Bāb's First Call

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 1, 67 - 89, 30.06.2024

Yusuf Sansarkan

https://doi.org/10.18403/emakalat.1464917

Öz

Bahāʼism is a movement based on the Ithnā ‘Ashariyya branch of the Shī‘ā and arose from within Islam. The first phase of the history of Bahāʼism, which consists of the basic phases, is Bābism. Bahāʼism, claiming to be a new and independent religion, asserts that Bābism, which constitutes its first phase, is also a religion. Bābism is a movement that began in 1260/1844 by a Shī‘ite merchant named ‘Ali Muḥammad. He claimed to be the bâb (gate) of the twelfth imām of Ithnā ‘Ashariyya. The objective of this study is to demonstrate, through the first call of the Bāb, that in the early period, Bābism emerged as an Ithnā ‘Ashari movement, rather than an independent religion. The determination that Bābism originated as a Shī‘ite movement rather than a new religion is essential in assessing the religious legitimacy of Bahāʼism, which was founded on Bābism. The study focuses on the background of ‘Ali Muḥammad's claim to be the bāb, his initial call, and his gradual evolution from bāb, ḳāʼim, and prophet. This study attempts to prove its hypothesis by using scholarly works on Bābism/Bahāʼism and the writings of Bāb, Bahāʼ Allāh, and other Bahāʼī leaders. Although ‘Ali Muḥammad claimed to be a prophet towards the end of his life, it is historically accurate to state that he began his invitation by calling himself the bāb of the Ithnā ‘Ashari imām. Besides the Bahāʼīs' claim that Bābism was a religion from the beginning is contradicted by historical data. This study has been prepared by scientific research and publication ethics.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Bābism, Bahāʼism, Bāb, Bahāʼ Allāh

Bâb'ın İlk Çağrısı Bağlamında Bahâîliğin Din İddiası

Öz

Bahâîlik Şîâ'nın İsnâaşeriyye koluna dayanan, İslâm'ın içinden çıkan bir harekettir. İki temel evreden oluşan Bahâîlik tarihinin ilk evresini Bâbîlik oluşturmaktadır. Yeni ve bağımsız bir din olduğunu iddia eden Bahâîlik, ilk evresini oluşturan Bâbîliğin de din olduğunu savunmaktadır. Bâbîlik, 1260/1844 yılında Mirza Ali Muhammed adındaki Şiî bir tüccarın başlattığı ve İsnâaşeriyye'nin gaib on ikinci imamına açılan kapı (bâb) olduğunu iddia ettiği bir akımdır. Çalışma, Bâbîliğin ilk dönemde bağımsız bir din değil İsnâaşerî bir hareket olarak ortaya çıktığını, Bâb'ın ilk çağrısı özelinde ortaya koymaya çalışmaktadır. Bâbîliğin yeni bir din değil de Şiî bir akım olarak ortaya çıktığının tespiti üzerine inşa edilen Bahâîliğin din iddiasının değerlendirilmesi açısından önemlidir. Araştırma, Ali Muhammed'in bâblık iddiasında bulunmasına giden yolun arkaplanına, ilk çağrısına, bâb-kāim-peygamber şeklindeki kademeli ilerleyişine odaklanırken; Bâbîlik/Bahâîlik üzerine yapılmış bilimsel çalışmalar ile Bâb, Bahâullah ve diğer Bahâî liderlerin yazılarından yararlanarak hipotezini delillendirmeye çalışmaktadır. Hayatının sonuna doğru peygamber olduğunu iddia etse de Ali Muhammed'in davetini İsnâaşerî gaib imamın bâbı olduğu çağrısıyla başlattığı, bu nedenle Bahâîlerin Bâbîliği ilk andan beri din saymalarına yönelik iddialarının tarihî verilerle çeliştiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, bilimsel araştırma ve yayın etiğine riayet edilerek hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepler Tarihi, Bâbîlik, Bahâîlik, Bâb, Bahâullah

Teşekkür

Farsça metinlerin çözümündeki yardımları için Dr. Ramazan Doğanay ve metni okuyarak düzeltme önerilerinde bulunan Dr. Mustafa Tatlı'ya teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abdülbaha. Bazı Sorulara Cevaplar. çev. Mecdi İnan. İstanbul: Bahai Eserleri Basım ve Dağıtım AŞ, 2. Basım, 1996.
• Amanat, Abbas. Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran, 1844-1850. Los Angeles: Kalimát Press, 2005.
• Arjomand, Said Amir. “The Crisis of the Imamate and the Institution of Occultation in Twelver Shiism: A Sociohistorical Perspective”. International Journal of Middle East Studies 28/4 (Kasım 1996), 491-515.
• Arjomand, Said Amir. The Shadow of God and the Hidden Imam: Religion, Political Order and Societal Change in Shiʿite Iran from the Beginning to 1890. Chicago: Univ. Pr, 1987.
• Bâb. Beyân Farsî, ts.
• Bâb. “Sahife-i Adliyye”. Mecmu‘a-i Âsar-i Hazreti A‘lâ. ed. Lâmi‘. 82/134-205. INBA, 1957. https://afnanlibrary.org/inba-volume-82/
• Bahaʼ Allāh. The Kitāb-i Akdas. Bahāʼi World Center, 2005.
• Bal, Hüseyin. Bahailik Bir Din Midir: Sosyolojik Bir Araştırma. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2011.
• Bayat, Mongol. Mysticism and Dissent: Socioreligious Thought in Qajar Iran. New York: Syracuse University Press, 1982.
• Cânî. Nuktetü’l-kâf. ed. Edward Brown. Leiden: Brill, 1910.
• Çam, Süleyman. “İhsan Mahvi’nin Mahfil Mecmuasındaki Makaleleri Bağlamında Bâbîlik ve Bahâîlik.” Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 4/2 (2021), 346–361.
• Çam, Süleyman. “Mehmet Râif Organ’a Göre Bâbilik/Bahâîlik Hareketi ve Bu Harekete Yönelttiği Bazı Tenkitleri.” Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2022), 184–219.
• Çam, Süleyman. “Osman Nuri Ergin’in Çalışmalarında Bahâîlik Hareketi.” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/2 (2022), 107–123.
• Fığlalı, Ethem Ruhi - Şimşek, Ramazan. “Bahâîlik ve Kitabü’l-Akdes (Türkçe Çeviri)”. e-Makalat 3/2 (2010), 7- 144.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Bâbîlik ve Bahâîlik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Hakyemez, Cemil. İmamiyye Şiası ve Temel Kavramları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Hakyemez, Cemil. Şîa’da Gaybet İnancı ve Gaip On İkinci İmam el-Mehdî. Ankara: İSAM, 2. Basım, 2016.
• İpek, Yasin. “Subhi Ezel Mirza Yahya ve Ezeliler”. Bilimname 45 (31 Ekim 2021), 43-78. https://doi.org/10.28949/bilimname.951638
• İpek, Yasin. Yeni Bir Dini Hareket Olarak Bahailik ve Türkiye’de Bahailer. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020.
• Knysh, Alexander. Tasavvuf Tarihi. çev. Nurullah Koltaş. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Meçin, Buşra Arslan. “Şeyh Ahmed Ahsâî’ye Göre Hurkalyâ”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2020), 731-751.
• Miller, William McElwee. The Baha’i Faith: Its History and Teachings. California: William Carey Library, 1974.
• Pîrâ, Suâd - Özgüdenli, Osman Gazi. “Nâsırüddin Şah.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/405–406. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Smith, Peter - Collins, William P. “Babi and Baha’i Millennialism”. The Oxford handbook of millennialism. ed. Catherine Wessinger. 474-491. Oxford ; New York: Oxford University Press, 2011.
• Subḥānī, Ǧaʿfar - Shah-Kazemi, Reza. Doctrines of Shiʿi Islam: A Compendium of Imami Beliefs and Practices. London: Tauris [u.a.], 2011.
• Şevki Efendi. Bahai Dininin 1. Yüz Yılı. çev. Suna Bozkır. Bahai Eserleri Basım ve Dağıtım AŞ, ts.
• Tûsî, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Hasan et-. Kitâbü’l-gaybe. thk. İbâdullah Tahrânî - Ahmed Nâsih. Kum: Müessesetü’l-Me‘arifi’l-İslâmiyye, 3. Basım, 1425.
• Yurdagür, Metin. “Bab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/359. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Zabihi-Moghaddem, Siyamak. “The Bābī-State Conflict in Māzandarān: Background, Analysis and Review of Sources”. Studies in modern religions and religious movements and the Babi-Baha’i faiths. ed. Moshe Sharon. 179-225. Numen book series. Studies in the history of religions, v. 104. Leiden ; Boston: Brill, 2004.