REÇETELİ İLAÇ KULLANIMININ RASYONELLİĞE ETKİSİ KAPSAMINDA AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE'NİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 41 - 54, 26.03.2024

Ahmet Yalçın

https://doi.org/10.59274/enderun.1427113

Öz

Günümüzde ilaç kullanımı, sağlık hizmetlerinin sağlanmasının en önemli parçalarından birisidir. Tıbbi tedavi teknolojilerinin artması ve önceden tedavisi olmayan hastalıkların tedavisinin bulunması ilaç kullanımını arttırmıştır. Yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı hastalıkların tedavisini zorlaştırmakta hatta hastaların ölümüne neden olmaktadır. Ayrıca gereksiz ilaç kullanımı ülke ekonomilerine büyük zararlar vermektedir. Bu nedenlerle kullanılan ilaçların bir hekim muayenesi sonrası reçete ile kullanılması oldukça önemlidir.

İlaç için ülkelerin ödemek zorunda kaldıkları miktar değişiklik gösterse de, Sağlık harcamaları paylarında önemli bir yer almaktadır. Bu nedenler bağlamında ülkeler son yıllarda yaptıkları kamu spotları ve broşürlerle gereksiz ilaç kullanımını önleme yoluna gitmişlerdir. Ayrıca hekim tarafından yazılan ilaçların sağlık bakanlığının internet sistemi üzerinden takibi (e-nabız) gereksiz ilaç kullanımının tespit edilmesi ve engellenmesi konusunda etkin bir yöntem olmaktadır.

Türkiye son yıllarda ilaç üretiminde dışa bağımlılığını azaltmaktadır. İlaç sektöründe yapılan atılımlar ve geliştirilen AR-GE çalışmaları sayesinde ilaç ithalatı düşmekte, dışa bağımlılık azalmakta ve ülke dışına çıkan döviz miktarı azalmaktadır. Her ne kadar ilaçta dışa bağımlılık azalsa da her ilacın üretilmesini sağlamak veya böyle bir beklenti içine girmek imkânsızdır. Bu nedenle karmaşık kimyasal bileşimlerden oluşan bu ilaçların rasyonel kullanımını sağlamak bir mecburiyet haline gelmektedir.

Çalışmada Avrupa Birliği seçili ülkeleri ve Türkiye’nin reçeteli reçetesiz ilaç kullanımları karşılaştırılarak rasyonel ilaç kullanım düzeyleri incelenmiştir. Ayrıca kişi başı yılda ortalama kaç kez hekime muayene oldukları ile birlikte tedavinin hızlı ve etkin yürütülüp yürütülmediği konusunda, veriler üzerinden tahminlerde bulunulmaya çalışılmıştır. Elde edilen ve ulaşılan bilgilere göre Türkiye’nin Avrupa Birliği ülkelerine kıyasla yeterli miktarda doktora başvuruya sahip olduğu fakat reçeteli ilaç kullanımı konusunda Avrupa Birliği ülkelerinin gerinde kaldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Rasyonel ilaç kullanımı, Reçeteli ilaç, Doğru tanı, Uygun tedavi

Kaynakça

• Abacıoğlu, N. (2005). Akılcı İlaç Kullanımı. Üniversite ve Toplum Dergisi. Aralık 2005, 5 (4)
• Akalın, B. ve Demirbaş, M. B. (2023). Hekimlerin Tanı Koymasını Zorlaştıran Faktörlerin AHP ile Tespit Edilmesine Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14 (38)
• Aksoy, M. Alkan, A. ve İşli, F. (2015). Sağlık Bakanlığı’nın Akılcı İlaç Kullanımını Yaygınlaştırma Faaliyetleri. Türkiye Klinikleri J Pharmacol-Special Topics, 3 (1)
• Alp, H. Türk, S. Yılmaz, S. Tiryaki M. ve Yiğitbaşı, M. (2018). Akılcı İlaç Kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi, 9 (33)
• Aydın, B. ve Gelal, A. (2012). Akılcı İlaç Kullanımı: Yaygınlaştırılması ve Tıp Eğitiminin Rolü. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 26
• Beggi, B ve Aşık, Z. (2019). Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Hastaların Akılcı İlaç Kullanımı Yönünden Değerlendirilmesi. Ankara Med J, 1 (1)
• Demirel, G. ve Gölbaşı, Z. (2015). Kadın Sağlığı Taramasında Güncel Durum. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (4)
• Demir, M. ve Filiz, K. (2004). Spor Egzersizlerinin İnsan Organizması Üzerindeki Etkileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2)
• Doğan, H. Hot, İ. ve Kesmezacar, Ö. (2006). Difteri Aşısı: Koruyucu Hekimlik Tarihinden Bir Örnek. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 37
• Ekenler, S ve Koçoğlu D. (2016). Bireylerin Akılcı İlaç Kullanımıyla İlgili Bilgi ve Uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 3 (3)
• Ertaş, M. (2022). Besin Takviyelerinin Bilinçli Tüketiminin Önemi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4 (1)
• Eurostat. (2024). Eurostat Health Data 2024. (05.01.2024) https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/hlth_ehis_md1c/default/table?lang=en https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/hlth_hc_phys/default/table?lang=en
• Gökalp, O. ve Mollaoğlu, H. (2003). Uygunsuz ilaç kullanımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Týp Fakültesi Dergisi 10 (2)
• Kabakçı, M. (2022). Sağlık Uygulama Tebliğinde Sağlık Hakkı. Çalışma ve Toplum Dergisi 2022 (3)
• Melli, M. (2004). Akılcı Antibiyotik Kullanımı. T Klin J MedScience, Farmakoloji Özel Dergisi. 2 (2)
• Özata, M. Aslan, Ş. ve Mete, M. (2008). Rasyonel İlaç Kullanımının Hasta Güvenliğine Etkileri: Hekimlerin Rasyonel İlaç Kullanımına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi. II. International Patient Safety Congress. Özçelik, M. (2022). Sağlıkta Hakkaniyet. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 5 (3)
• Özkan, Ş. ve Uydacı, M. (2015). Türkiye’de Sağlık Sektöründe İnsan Kaynakları Sisteminin İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11 (44)
• Polat, F.R. ve Duran, Y. (2018). Mide Kanseri ve Erken Tanının Önemi. Namık Kemal Tıp Dergisi, 6 (1)
• Şenol, M. (2010). Koruyucu Hekimlik Açısından Dermatolojide Akılcı İlaç Kullanımı. Türkiye Klinikleri J Dermatol-Special Topics.
• Taşdemir, S. (2013). Akılcı (Rasyonel) İlaç Kullanımı. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Dergisi. 1 (1)
• İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası. Türkiye İlaç Sektörü 2022 Raporu.
• Yapıcı, G. Balıkçı, S. ve Uğur, Ö. (2001). Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların İlaç Kullanımı Konusundaki Tutum ve Davranışları. Dicle Tıp Dergisi. 38 (4)
• Yıldırım, İ. (1997). Sigara, Alkol ve Uyuşturucu Kullanan Üniversite Öğrencilerinin Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13
• Yıldız, T. Eriten, G. Erdem, İ. Gökay, N. S. Kulaç, M. ve Alp, R. (2012). Mezuniyetin ve Profesyonel Sağlık Personeli Olarak Çalıșmanın Hasta Güvenliği Bilinci Üzerine Etkileri. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 2 (3)
• Zeydan, V. (2019). Eczanelere Geri Döndürülen İlaçların Farmakoekonomik Açıdan Analizi. İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.