ANLAŞMALI BOŞANMA

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 2, 715 - 760, 24.10.2025

Mehmet Altunkaya

https://doi.org/10.58820/eruhfd.1802872

Öz

Türk Medenî Kanunu’nun 166/III. maddesinde düzenlenen anlaşmalı boşanma, çağdaş hukuk anlayışında önemli yer tutan irade özerkliği ilkesini gözeterek, tarafların kendi iradelerine öncelik tanıyan bir hukuki mekanizmadır. Evlilik birliğini kurma hakkına sahip bireylerin, aynı özgürlükle bu birliği sona erdirme imkânına sahip olması, özel yaşamın ve aile hayatının özerkliğine saygının bir gereğidir. Eşlerin karşılıklı mutabakatı ve hâkimin onayı ile gerçekleşen anlaşmalı boşanma, hakkaniyet ve makul çözüm ilkelerine hizmet ederken, çekişmeli boşanma sürecine kıyasla tarafları daha az yıpratmakta ve ihtilafları önceden çözerek müşterek çocukların üstün yararını korumaktadır. Ayrıca anlaşmalı boşanma, mahkemelerin iş yükünü azaltarak usul ekonomisine de katkı sağlar. Evlilik birliğinin devamının mümkün olmadığı durumlarda tarafların uzlaşı ile ayrılık kararı alması, birey hak ve özgürlüklerinin korunması ile toplumsal barışın tesisi açısından büyük önem taşır. Bu nedenle anlaşmalı boşanma, Medenî hukukun temel prensipleriyle uyumlu, çağdaş ve işlevsel bir hukuk kurumudur.

Anahtar Kelimeler

Anlaşmalı boşanma , İrade özerkliği , TMK m.166/III , Usul ekonomisi , Aile hukuku

Etik Beyan

Yazar tarafından herhangi bir çıkar çatışması veya ortak çıkar beyan edilmemiştir.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Teşekkür

Bulunmamaktadır.

Consensual Divorce

Öz

The institution of consensual divorce, as regulated under Article 166/III of the Turkish Civil Code, constitutes a judicial remedy that prioritises the free will of individuals in line with the principle of autonomy of will, which is embraced by contemporary legal systems. The notion that individuals, who possess the freedom to enter into marriage, should equally enjoy the freedom to terminate this union reflects respect for the autonomy of private and family life. Consensual divorce, which is effected through the mutual agreement of the spouses and the court’s approval, serves the principles of equity and fair resolution, and compared to contentious divorce proceedings, it is less detrimental to the parties involved. Furthermore, it often resolves disputes in advance, thereby safeguarding the best interests of the common children. In addition, consensual divorce alleviates the caseload of courts and contributes to procedural economy. In circumstances where the continuation of the marital union is no longer feasible, the parties’ decision to separate on the basis of mutual understanding plays a significant role in upholding individual rights and freedoms as well as in ensuring social harmony. Accordingly, consensual divorce is a modern and functional legal institution that aligns with the fundamental principles of civil law.

Anahtar Kelimeler

Consensual divorce , Autonomy of will , Turkish Civil Code Article 166/III , Procedural economy , Family law.

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut ve Ateş, Derya. Türk Medenî Hukuku, Aile Hukuku, İstanbul: Beta Yayınevi, 2024.
• Basım, Aybüke, “Anlaşmalı Boşanma Bir Çekişmesiz Yargı İşi Midir?,”. Adalet Dergisi, S. 69, 2, (2022): 513-554.
• Ceylan, Ebru, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçları, İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Çetinel, Merve Ürem ve Güneş, Sena Biset, “Mahkeme Dışı Boşanma Kurumu ve Türk Hukukunun Bu Kuruma Yaklaşımı”. Yıldırım Beyazit Hukuk Dergisi, Y. 5, S. I, (2020): 309-340.
• Demirbaş, Feride, “Anlaşmalı Boşanma Protokolünün Taşınmazlar Üzerindeki Ayni Haklara İlişkin Hükümleri İle İlgili Bazı Hukuki Sorunlar”. Yıldırım Beyazit Hukuk Dergisi, Y. 5, S. 2, (2020): 559-598.
• Doğan, Burak, “Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanma (TMK m. 166/III)”. ERÜHFD, C. XIX, S. 2, (2024):755-787 (Anlaşmalı Boşanma)
• Doğan, İzzet, “Anlaşmalı Boşanma”. İstanbul Barosu Dergisi, C. LXXXI, S. 5, (2007): 1933-1943, (Doğan, İzzet).
• Dural, Mustafa ve Öğüz, Tufan ve Gümüş, Mustafa Alper, Türk Özel Hukuku, C. III, Aile Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2025.
• Elçin Grassinger, Gülçin, “Boşanma Davalarında Eşlerin Boşanmasının Tali Sonuçlarına İlişkin Konularda Anlaşma Yapmaları ve Konu İle İlgili İsviçre Federal Mahkemesi Kararı”. İstanbul Hukuk Mecmuası: Prof. Dr. Türkan Rado’ya Armağan, C. LV, S.3, (1997): 235-242.
• Erdem, Mehmet ve Makaracı Başak, Aslı, Aile Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınları, 2024.
• Esener, Turhan, “Bosanmanın Fer’i Neticelerine Dair Mukaveleler”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 3, (1951): 610-628.
• Gençcan, Ömer Uğur, Boşanma Tazminat ve Nafaka Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları, 2015.
• Hatemi, Hüseyin ve Serozan, Rona, Aile Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1993.
• Karaduman Mercan, Ece, “Anlaşmalı Boşanma Davalarında Talep Edilmeyen İştirak Nafakasının Sonradan Talep Edilmesi”. Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, (2024): 45-68.
• Kazancı, İdil Tuncer, “Bir Yargıtay Kararı Işığında Eşlerin Anlaşmalı Boşanma İle Alacaklılarından Mal Kaçırmalarının Tasarrufun İptali Davasına Konu Edilmesi Sorunu”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, (2015): 401-424.
• Kılıçoğlu, Ahmet M., Aile Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi, 2022.
• Köprülü, Bülent ve Kaneti, Selim, Aile Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1989.
• Nomer, Haluk Nami, “Anlaşmalı Boşanma Protokolünden Dönülebilir mi?”. YÜHFD. C. XVIII, S. 2, (2021): 583-591.
• Oğuzman, M. Kemal ve Dural, Mustafa, Aile Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1998.
• Özdemir, Nevzat, Türk İsviçre Hukukunda Anlaşmalı Boşanma, İstanbul: Beta Yayınevi, 2003.
• Öztan, Bilge, Aile Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi, 2015 (Aile Hukuku).
• Öztan, Bilge, “3444 Sayılı Kanunla Getirilen Değişiklikten Sonra Medenî Kanun’un 134’uncü Maddesi”. Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü Yayınları: Prof. Dr. Haluk Tandoğan’ın Hatırasına Armağan, (1990): 111-137 (Değişiklikler).
• Sargın, Elif, “Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanmanın Şartları Üzerine Bir İnceleme”. SÜHFD. C. 28, S. 1, (2020): 349-387.
• Saymen, Ferit H. ve Elbir, Halit K., Türk Medenî Hukuku, C. III, Aile Hukuku, İstanbul: Hak Kitabevi, 1960.
• Schwenzer, Ingeborg ve Frankhauser, Roland, Scheldung Band I: ZGB/Band II: Anhänge, Bern: Stampfli Verlag, 2017.
• Seçer, Öz, “Anlaşmalı Boşanmada Eşlerin Yaptıkları Anlaşma”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VII, S. 2, (2016): 259-286.
• Tekinay, Selahattin Sulhi, Türk Aile Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1990.
• Toksöz, Derya Uçar, “Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması Halinin Bir Görünüm Biçimi Olan Anlaşmalı Boşanma İmkânının Türk Hukuku Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. İzmir Democracy University Social Sciences Journal: C. 1, S. 2, (2008): s. 44-62.
• Tutumlu, Mehmet Akif, Evliliğin Butlanı, Boşanma, Ayrılık Sebepleri ve Boşanmanın Hukuki Sonuçları, Ankara: Adalet Yayınevi, 2006 (Evliliğin Butlanı).
• Tutumlu, Mehmet Akif, Teorik ve Pratik Boşanma Yargılaması Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2009 (Boşanma).
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, Türk Medenî Hukuku, Aile Hukuku, C. II, İstanbul: Nurgök Matbaası, 1965.
• Yetik, Nurten, Boşanma Anlaşmalı Boşanma ve Mal Rejimleri, Ankara: Bilge Yayınevi, 2008.
• Yılmaz, Muazzez, Son Dönem Yargıtay Kararları Işığında Anlaşmalı Boşanma, Yargıtay Kararları Işığında Güncel Medenî Hukuk Problemleri Sempozyumu Bildirileri, Oniki Levha Yayınevi, İstanbul 2019 (Anlaşmalı Boşanma)
• Yılmaz, Süleyman, Medenî Hukuk, C. III, Aile Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları, 2023 (Aile Hukuku).
• Yücel, Sevtap, “Yargıtay Kararları Işığında Anlaşmalı Boşanma Davası Sonrasında Nafaka ve Tazminat Talepleri”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1, (2018): 239-257.
• Zevkliler, Aydın ve Cumalıoğlu, Emre ve Acabey, Beşir, Medenî Hukuk III, Aile Hukuku, Ankara: Adalet Yayınevi, 2024.