Özel Okullarda Çalışan Öğretmenlerde İşten Ayrılma Niyeti Üzerinde Kariyer Kaynaklarının Rolü

Yıl 2023, , 252 - 261, 29.06.2023

Fatih Furkan Eğritaş , Tayfun Eser , Büşra Genç , Ahmet Ayaz

https://doi.org/10.17556/erziefd.1172153

Öz

Bu araştırmanın amacı özel okullarda çalışan öğretmenlerin işten ayrılma niyetleri üzerinde kariyer kaynaklarının rolünü incelemektir. Bu amaç doğrultusunda uygun örnekleme yöntemi kullanılarak Gaziantep ilinde yer alan özel okullarda çalışan, yaşları 23 ile 60 arasındaki 144 kadın ve 120 erkek olmak üzere toplam 264 öğretmenden veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak Kariyer Kaynakları Ölçeği, İşten Ayrılma Eğilimi Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Veri toplama süreci sonucunda elde edilen veriler ile işten ayrılma niyeti yüksek ve düşük gruplar belirlenmiş ve ikili lojistik regresyon analizi kullanılarak bu grupları ayırmada kariyer kaynakları modeli test edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, kariyer kaynaklarından çevresel kariyer kaynakları ve kariyer yönetim kaynaklarının işten ayrılma niyeti düşük ve yüksek grupları manidar bir şekilde birbirinden ayırdığı; insan sermayesi kaynakları ve motivasyonel kariyer kaynaklarının grupları ayırmada manidar bir katkısının olmadığı tespit edilmiştir. Çevresel kariyer kaynakları ve kariyer yönetim kaynaklarının grupları doğru ayırma yüzdesi %75,7 olarak belirlenmiştir. Araştırma sonuçları, özel okullarda çalışan öğretmenler ve okul yöneticileri bağlamında ilgili literatür ışığında tartışılmış ve çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İşten ayrılma niyeti, Kariyer kaynakları, Öğretmenler, Lojistik regresyon

The Role of Career Resources on Turnover Intention Among Private School Teachers

Öz

The aim of this research is to examine the role of career resources on the turnover intentions of teachers working in private schools. For this purpose, the convenience sampling method was used. Participants consisted of 264 teachers, 144 female and 120 male, aged between 23 and 60 working in private schools in Gaziantep. Career Resources Scale, Turnover Tendency Scale and personal information form were used as data collection tools. With the data obtained as a result of the data collection process, groups with high and low turnover intentions were determined and binary logistic regression analysis was used. In the analysis, the career resources model was tested by separating these groups. According to the results of the research, environmental career resources and career management resources significantly seperated the groups with low and high turnover intentions; but it has been concluded that there is no significant effect in separating human capital resources and motivational career resources groups from each other. The separation of the groups percentage of environmental career resources and career management resources was determined as 75.7%. The results of the research were discussed with the relevant literature and suggestions were made to teachers and school administrators working in private schools.

Anahtar Kelimeler

Turnover İntention, Career resources, Teachers, Logistic Regression

Kaynakça

• Alam, A., & Asim, M. (2019). Relationship between job satisfaction and turnover intentions. International Journal of Human Resource Studies, 9 (2), 163-194. https://doi.org/10.5296/ijhrs.v9i2.14618
• Altaş, S. S., & Kuzu, A. (2016). Sağlık çalışanlarında iş tatmini ve duygusal bağlılığın bireysel iş performansı ve işten ayrılma eğilimi üzerindeki etkileri. International Journal of Academic Value Studies, 2 (4), 23-32. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijavs/issue/28375/301689
• Aslan, H., & İnce, E., (2019). Algılanan örgütsel desteğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde iş stresinin aracı rolü. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 479-502. https://dergipark.org.tr/en/pub/igdirsosbilder/issue/66826/1045243
• Aslan, Z., & Etyemez, S. (2015). İşgörenlerin tükenmişlik düzeylerinin işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: Hatay’daki otel işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 482-507. https://www.isarder.org/index.php/isarder/article/view/267
• Ayaz, A. (2021). Öğretmenlerin öznel kariyer başarısını etkileyen faktörler: Bir karma yöntem araştırması (Yayın no. 682993) [Doktora Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=v7BkNnnepTnbhn8rNR77LT2olvq0ULTw2WyvhNtlLqWKzpbWv2HPi1G1exXkm7vA
• Ayaz, A. ve Demir, Ö. O. (2019). Öğretmenlerin eğitim düzeylerine göre sınıflandırılmasında kariyer uyum yeteneklerinin rolü. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 147-158. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/48112/609055
• Aydın, İ. (2018). Teacher career cycles and teacher professional development Öğretmenlik kariyer evrelerive öğretmenlerin mesleki gelişimi. Journal of Human Sciences, 15(4), 2047-2065. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/5450
• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Okumuş, M. T., & Akmeşe, A. (2017). Öğretmenlerin işe yönelik davranışlarında (örgütsel stres, iş yükü, işten ayrılma niyeti ve iş tükenmişliği) örgütsel desteğin rolü: Bir alan araştırması. International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 3 (4), 444-464. http://dx.doi.org/10.26728/ideas.53
• Baştürk, S., & Doğan, S. (2011). Özel dershane matematik öğretmenlerinin özel dershaneleri değerlendirmeleri. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 68-86. http://www.e-ijer.com/en/pub/issue/8015/105284
• Belete, A. (2018). Turnover intentions influencing factors of employees: An empirical work review. International Journal of Research in Business Studies & Management, 5 (7), 23-31. https://doi.org/10.4172/2169-026X.1000253
• Bulutlar, F. & Ünler Öz, E. (2010). Kurumdan ayrılma niyetini etkileyen unsurlar: İşe bağlılık ve kurumla özdeşleşme. İş, Güç, Endüstri İlişkileri & İnsan Kaynakları Dergisi, 12 (2), 75-88. https://dergipark.org.tr/en/pub/isguc/issue/25482/268770
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2021). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (31 Baskı). Pegem Akademi.
• Cerev, G., & Çoşkun, S. (2020). Özel okul öğretmenlerinin çalışma sorunları üzerine nitel bir araştırma: Elazığ ili örneği. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 7 (13), 125-142. https://dergipark.org.tr/en/pub/had/issue/54259/735525
• Cerit, Y., & Özdemir, T. (2015). Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algıları ile işten ayrılma niyetleri arasındaki ilişki. International Journal of Human Sciences, 12 (2), 626-637. https://doi.org/10.14687/ijhs.v12i2.3121
• Chang, C.P. & Chang, W.C. (2008). Internal marketing practices and employees turnover intentions in tourism and leisure hotels. The Journal of Human Resource & Adult Learning. 4 (2): 161-172. https://www.i-scholar.in/index.php/jhar/article/view/38664
• Chang, E. (1999). Career commitment as a complex moderator of organizational commitment and turnover intentions. Human Relations 52, 1257–1278 https://doi.org/10.1023/A:1016908430206
• Çakmakçı, C., & Çetin, Ş. (2012). Öğretmenlerin kuruma bağlılık düzeyleri ile kurumdan ayrılma niyetleri üzerine bir alan araştırması. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 22 (2), 41- 66. https://dergipark.org.tr/en/pub/khobilim/issue/34209/378180
• Çimen, B., & Karadağ, E. (2020). Özel okullarda çalışan öğretmenlerin çalışma şartları ve gelecek kaygıları üzerine görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2), 518-541. https://dergipark.org.tr/en/pub/inuefd/issue/56519/476428
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (6. Baskı). Pegem Akademi, 49-103.
• Demir, M. K., & Arı, E. (2013). Öğretmen sorunları-Çanakkale ili örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 (1), 107-126. https://dergipark.org.tr/en/pub/omuefd/issue/20246/214791
• Demir, S. (2019). İnsan sermayesi ile kurumsal itibar, işe sargınlık ve okuldan ayrılma niyeti arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 50 (50), 43-56. https://doi.org/10.15285/maruaebd.586831
• Dempsey, M., & Burke, J. (2020). Covid-19 practice in primary schools in ıreland report: A two-month follow-up. Project Report. Maynooth University. https://mural.maynoothuniversity.ie/13001/
• Doğan, S., & Oğuzhan, Y. S. (2015). Çalışanların duygusal zeka düzeylerinin işten ayrılma niyetlerine etkisi üzerine bir çalışma. Niğde Üniversitesi İktisadi & İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (2), 1-12. https://dergipark.org.tr/en/pub/niguiibfd/issue/19758/211534
• Duman, N., Sak, R., & Şahin Sak, İ. (2020). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel sinizm tutumlarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 1098-1127. https://doi.org/10.33711/yyuefd.800925
• Esen, Y. D., Temel, F., & Demir, E. (2017). Türkiye’deki öğretmenlerin karşılaştıkları mesleki sorunların ikili karşılaştırma yöntemi ile ölçeklenmesi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 8 (1), 47-62. https://doi.org/10.21031/epod.297901
• Eşici, H., Ayaz, A., Yetim, D., Çağlar, S., & Bedir, N. (2021). Teachers in COVID-19 period: Psychological effects, practices and career needs. Turkish Journal of Education, 10(2), 157-177. https://doi.org/10.19128/turje.855185
• Gençer Celik, G. (2020). Öğretmenlerin işten ayrılma niyetlerinde iş tatmini, örgütsel bağlılık ve tükenmişliğin rolü. Avrasya Sosyal & Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (7), 276-294. https://dergipark.org.tr/en/pub/asead/issue/56000/751629
• Gümüşsoy, Y., & Yıldırım, M. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerinde tükenmişliğin işten ayrılma niyetine etkileri: Aksaray ili örneği. European Journal Of Managerial Research (EUJMR), 4 (7), 286-302. https://dergipark.org.tr/en/pub/eujmr/issue/57882/837898
• Gündüz, Y. (2010). Öğretmen algılarına göre kadın öğretmenlerin kariyer engellerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 133-149. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1498/18131
• Hardianto, H., Rugaiyah, R., & Rosyidi, U. (2019). The effect of reward and job satisfaction toward turnover intentions private junior high school. International e-Journal of Educational Studies, 3 (6), 128-140. https://doi.org/10.31458/iejes.544742
• Hirschi, A. (2012). The career resources model: an integrative framework for career counsellors. British Journal of Guidance & Counselling, 40 (4), 369-383. https://doi.org/10.1080/03069885.2012.700506
• Hirschi, A., Nagy, N., Baumeler, F., Johnston, C. S., & Spurk, D. (2018). Assessing key predictors of career success: Development and validation of the career resources questionnaire. Journal of Career Assessment, 26 (2), 338-358. https://doi.org/10.1177/1069072717695584
• Karaca, A. & Şenel, S. (2022). Duygusal bağlılık ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide örgütsel kimliğin aracı rolü: Devlet okullarında bir alan araştırması. Journal of Academic Perspective on Social Studies, (1), 19-42. https://doi.org/10.35344/japss.1067434
• Kitapçı, H., Kaynak, R. & Ökten, S. S. (2013). Güçlendirmenin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisi: Kamu ve özel sektörde mukayeseli bir araştırma. International Review Of Economics & Mangement, 1 (1), 49-73. https://doi.org/10.18825/iremjournal.109059
• Koçak, D., & Yücel, İ. (2018). Algılanan örgütsel destek ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide duygusal bağlılığın aracı etkisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi & İdari Bilimler Dergisi, 32 (3), 683-704. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/38242/401913
• Košir, K., Dugonik, Š., Huskić, A., Gračner, J., Kokol, Z., & Krajnc, Ž. (2020). Predictors of perceived teachers’ and school counsellors’ work stress in the transition period of online education in schools during the COVID-19 pandemic. Educational Studies, 48(6), 844-848. https://doi.org/10.1080/03055698.2020.1833840
• Köksal, K., Gürsoy, A. & Tuta, Y. (2021). Aile desteğinin örgütsel dışlanma ile işten ayrılma niyeti ilişkisindeki rolü. OPUS International Journal of Society Researches, 17 (35), 1925-1945. https://doi.org/10.26466/opus.753300
• Kraimer, M. L., Seibert, S. E., Wayne, S. J., Liden, R. C., & Bravo, J. (2011). Antecedents and outcomes of organizational support for development: The critical role of career opportunities. Journal of Applied Psychology, 96 (3), 485-500. https://doi.org/10.1037/a0021452
• Kundi, M., Ikramullah, M., Iqbal, M. Z., & Ul-Hassan, F. S. (2018). Affective commitment as mechanism behind perceived career opportunity and turnover intentions with conditional effect of organizational prestige. Journal of Managerial Sciences, 1.
• Kurtulmuş, M. & Yiğit, B. (2016). İşe yabancılaşmanın öğretmenlerin işten ayrılma niyetine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (3), 860-871. https://doi.org/10.17860/mersinefd.282385
• Küçükusta, A. (2007). Konaklama işletmelerinde iş-yaşam dengesinin çalışma yaşamı kalitesine etkisi (Yayın no. 207845) [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=ePX_SaJ0b35Gq45swKG3lHMi_SOeI5vDccCdxB3meTrMF4g6K09IC4s_OF53qKp-
• Liu, S., & Onwuegbuzie, A. J. (2012). Chinese teachers’ work stress and their turnover intentions. International Journal of Educational Research, 53, 160–170. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2012.03.006
• Manchester, C. F. (2010). Investment in general human capital and turnover intentions. American Economic Review, 100 (2), 209–213. https://doi.org/10.1257/aer.100.2.209
• Milli Eğitim Bakanlığı (2008). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/03/20080308-6.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2021). Milli Eğitim istatistikleri örgün eğitim 2020/2021. http://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=424
• Mondo, M., Pileri, J., Carta, F., & De Simone, S. (2022). Social Support and Self-Efficacy on Turnover intentions: The Mediating Role of Conflict and Commitment. Social Sciences, 11(10), 437. https://doi.org/10.3390/socsci11100437
• Moynihan, D., P., & Pandey, S., K., (2008). The ties that bind: Social networks, person-organization value fit, and turnover intentions. Journal of Public Administration Research & Theory, 18 (2), 205–227. https://doi.org/10.1093/jopart/mum013
• Nguyen, T.D., Pham, L.D., Crouch, M., & Springer, M.G. (2020). The correlates of teacher turnover: An updated and expanded meta-analysis of the literature. Educational Research Review, 31, 1-17. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2020.100355
• Nouri, H., & Parker, R. J. (2013). Career growth opportunities and employee turnover intentions in public accounting firms. The British Accounting Review, 45 (2), 138–148. https://doi.org/10.1016/j.bar.2013.03.002
• Öztürk Çiftçi, D., Meriç, E., & Meriç, A. (2015). Örgütsel sessizlik, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Ordu ili özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde bir uygulama. Journal of International Social Research, 8 (41), 996-1007. https://www.researchgate.net/publication/326785731_Orgutsel_Sessizlik_Tukenmislik_ve_Isten_Ayrilma_Niyeti_Iliskisi_Ordu_Ili_Ozel_Egitim_ve_Rehabilitasyon_Merkezlerinde_Bir_Uygulama
• Sargın, N., & Hamurcu, H. (2010). Özel özel eğitim kurumlarında çalışan rehber öğretmenlerin sorunlarına ve beklentilerine yönelik bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 323-329. https://dergipark.org.tr/en/pub/susbed/issue/61801/924610
• Savickas, M. L., & Porfeli, E. J. (2012). Career adapt-abilities scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80 (3), 661-673. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.011
• Şahin, F. (2011). Lider-üye etkileşimi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde cinsiyetin etkisi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 11 (2), 277-288. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/117363/
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı (6. Baskı). (M. Baloğlu, Çev. Ed.). Nobel Akademi.(2013)
• Tehseen, S., & Hadi, N. U. (2015). Factors influencing teachers’ performance and retention. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6 (1), 233-244. https://doi.org/10.5901/mjss.2015.v6n1p233
• Turunç, Ö. & Çelik M. (2010). Algılanan örgütsel desteğin çalışanların iş-aile, aile-iş çatışması, örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: Savunma sektöründe bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (1), 209-232. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2825/38175
• Uştu, H. & Tümkaya, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mesleki bağlılık, işten ayrılma niyeti ve bazı sosyo-demografik özelliklerinin örgütsel bağlılığı yordama düzeylerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16 (3), 1262-1274. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330256
• Uzun, T., (2018). Öğretmenlerin algıladığı örgütsel destek ile örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: Örgütsel güvenin aracı rolü. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (18), 133-155. https://dergipark.org.tr/en/pub/ksbd/issue/38325/443941
• Wang, F., Xu, Y., Zhou, X., Fu, A., Guan, Y., She, Z., Wang, Z., & Bi, Y. (2021). Are adaptable employees more likely to stay? Boundaryless careers and career ecosystem perspectives on career adaptability and turnover. Applied Psychology, 71(4), 1326-1346. https://doi.org/10.1111/apps.12356
• Wang, Y., Li, Z., Wang, Y., & Gao, F. (2017). Psychological contract and turnover intentions: The mediating role of organizational commitment. Journal of Human Resource & Sustainability Studies, 5 (1), 21-35. https://doi.org/10.4236/jhrss.2017.51003
• Wei, Y., C. (2015). Do employees high in general human capital tend to have higher turnover intentions? The moderating role of high-performance HR practices and P-O fit". Personnel Review, 44 (5), 739-756. https://doi.org/10.1108/PR-07-2013-0137
• Wells, J.E., & Peachey, J.W. (2011). Turnover intentions: Do leadership behaviors and satisfaction with the leader matter?. Team Performance Management, 17 (1/2), 23-40. https://doi.org/10.1108/13527591111114693
• Yang, J., Gong, Y., & Huo, Y. (2011). Proactive personality, social capital, helping and turnover intentions. Journal of Managerial Psychology, 26 (8), 739-760. https://doi.org/10.1108/02683941111181806
• Yıldız, Z., Ayhan, S., & Erdoğmuş, Ş. (2009). The impact of nurses' motivation to work, job satisfaction and sociodemographic characteristics on intentions to quit their current job: An empirical study in Turkey. Applied Nursing Research, 22 (2), 113-118. https://doi.org/10.1016/j.apnr.2007.06.002
• Zembylas, M., & Papanastasiou, E. (2004). Job satisfaction among school teachers in Cyprus. Journal of Educational Administration, 42, 357–374. https://doi.org/10.1108/09578230410534676