Gebelerde E-Sağlık Okuryazarlığı ile Sağlıklı Yaşam Davranışları Arasındaki İlişki

Yıl 2024, , 282 - 292, 05.07.2024

Zümrüt Yılar Erkek , Serap Öztürk Altınayak

https://doi.org/10.62425/esbder.1509148

Öz

Amaç: Gebelik süreci annelerde sağlıklı yaşam davranış değişikliği açısından kilit rol oynamaktadır. Çalışma gebelerde e-sağlık okuryazarlığı ile sağlıklı yaşam davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntemler: Tanımlayıcı tasarımlı çalışma Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalına bağlı birimlerde 15.01-15.07.2023 tarihleri arasında yürütülmüştür. Çalışma verileri; Kişisel Bilgi Formu, E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Gebelikte Sağlıklı Yaşam Davranışları Ölçeği kullanılarak toplanmıştır.
Bulgular: Gebelerin Gebelikte Sağlıklı Yaşam Davranışları Ölçeği alt boyutlarından puan ortalamalarının; Gebelik sorumluluğu 18,03±2,75, Hijyen 18,19±2,34, Beslenme 32,31±6,05, Fiziksel aktivite 10,25±3,05, Seyahat 19,30±4,96, Gebeliği kabullenme 17,36±3,23 ve ölçek toplamının ise 115,71±15,80 olduğu saptanmıştır. Gebelerin E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği puan ortalamasının 27,69±7,45 olduğu belirlenmiştir. Gebelerin Gebelikte Sağlıklı Yaşam Davranışları Ölçeği ve alt boyutları puan ortalamaları ile E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur (p<,05).
Sonuç: Çalışmada gebelerin gebelikte sağlıklı yaşam davranışlarının oldukça yüksek; e-sağlık okuryazarlık düzeylerinin ise ortalamanın üstünde olduğu belirlenmiştir. Gebelerin e-sağlık okuryazarlık düzeylerinin sağlıklı yaşam davranışlarını olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Bu noktada web sayfalarının ulaşılabilir, güvenli ve içeriği konusunda çok dikkatli olunması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gebe, ebelik, e -sağlık okuryazarlığı, sağlıklı yaşam davranışı.

The Relationship Between E-Health Literacy and Healthy Liying Behaviors in Pregnancy

Öz

Objective: The pregnancy process plays a crucial role in healthy living behavior change in mothers. The study was conducted to determine the relationship between e-health literacy and healthy living behaviors in pregnant women.
Methods: The descriptive study was conducted in the units of Ondokuz Mayıs University Health Application and Research Center, Departmet of gynecology and obstetrics clinics between 15.01-15.07.2023. Study data; was collected using the Personal Information Form, the E-Health Literacy Scale, and the Healthy Living Behaviors in Pregnancy Scale.
Results: The mean scores of the Healthy Living Behaviors in Pregnancy Scale sub-dimensions of the pregnant women; Responsibility for pregnancy 18,03±2,75, Hygiene 18,19±2,34, Nutrition 32.31±6.05, Physical activity 10.25±3.05, Travel 19.30±4.96, Acceptance of pregnancy 17 .36±3.23 and the scale total was 115.71±15.80. It was determined that the mean E-Health Literacy Scale score of the pregnant women was 27.69±7.45. A statistically significant and positive correlation was found between the Healthy Living Behaviors in Pregnancy Scale and sub-dimensions mean scores of the pregnant women and the mean E-Health Literacy Scale scores (p<0.05).
Conclusion: In the study, healthy lifestyle behaviors of pregnant women during pregnancy were relatively high; It was determined that e-health literacy levels were above the average. It has been observed that the e-health literacy levels of pregnant women positively affect their healthy life behaviors. At this point, it is recommended to be very careful about the accessibility, safe and content of the web pages.

Anahtar Kelimeler

Pregnant, midwifery, e-health literacy, healthy lifestyle behavior.

Kaynakça

• Akça, E., Gökyıldız Sürücü, Ş., & Akbaş, M. (2020). Gebelerde sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 8(3), 630-642.
• Aksoy, E., Turfan, Ç., & Yılmaz, S. (2017). Normal ve riskli gebeliklerde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Perinatoloji Dergisi, 25(1):26-31.
• Babatürk, B., Güngör, B. B., Bakıryol, E., Can, E., Yılancı, İ. D., Şahin, S., & Kaya, Y.D. (2022). Aile Sağlığı Merkezi’ne kayıtlı gebelerde sosyodemografik özelliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları üzerine etkisi. The Journal of Turkish Family Physician, 13(4), 145-154.
• Bert, Gualano, M. R., Brusaferro, S., De Vito, E., De Waure, C., La Torre, G, ...& Siliquini, R. (2013). Pregnancy e-health: a multicenter Italian cross-sectional study on Internet use and decision-making among pregnant women. J Epidemiol Community Health, 67(12), 1013-1018.
• Coşkun Çelik, P. (2021). Gebelerde sağlıklı yaşam davranışlarını etkileyen faktörler (Master's thesis, İstanbul Medipol Üni. Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Coşkun, S., Bebiş, & H. (2015). Adolesanlarda E-sağlık Okuryazarlığı Ölçeği: Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Gülhane Tıp Dergisi, 57,378-434.
• Çelik, A. S., & Derya, Y.A. (2019).Gebelerin öz bakım gücü ile sağlık uygulamaları düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1), 111-119.
• Çınar, S., Ay, A., & Boztepe, H. (2018). Çocuk sağlığı ve sağlık okuryazarlığı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 14(2),25-39.
• Deniz, S. (2020). Bireylerin e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri düzeylerinin incelenmesi. İnsan ve İnsan, 7(24), 84-96.
• Ergün, S., Kızıl Sürücüler, H., & Işık, R. (2019). Ergenlerde e-sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları: Balıkesir örneği. Jaren, 5(3):194-203.
• Filiz, E. (2015). Sağlık okuryazarlığının gebelik ve sağlık algısı ile ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi.
• Gao, L. L., Larsson, M., & Luo, S. Y. (2013). Internet use by Chinese women seeking pregnancy-related information. Midwifery, 29(7), 730-735.
• Gharaibeh, M., Al-Ma'aitah, R., & Al Jada, N. (2005). Lifestyle practices of Jordanian pregnant women. Int Nurs Rev, 52(2):92-100.
• Gökoğlu, A. G. (2021). Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık davranışlarına ve çocuk sağlığına etkisi. Başkent Üni. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 6(2).
• Güneş Öztürk, G., Ünlü, N., Uzunkaya, E., & Karaçam, Z. (2020). Gebelerin bilgi kaynağı olarak internet ve sosyal medya kullanım durumları. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(3), 210-220.
• Hadımlı, A., Demirelöz, Akyüz, M., & Tuna Oran, N. (2018). Gebelerin interneti kullanma sıklıkları ve nedenleri. Life Sciences (NWSALS), 13(3):32-43.
• Kanığ, M., & Eroglu, K. (2020). Gebelikte algılanan sosyal destek düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. J Psychiatric Nurs, 11(4):333-340.
• Kanj, M., & Mitic, W. (2009). Health literacy and health behaviour. World Health Organization. https://www.dors.it/documentazione/testo/201409/02_2009_OMS%20Nairobi_Health%20Literacy.pdf
• Karaca Saydam, B., Demirel Bozkurt, Ö., Pelik Hadımlı, A., Öztürk Can, H., & Soğukpınar, N. (2007). Riskli gebelerde özbakım gücü’nün sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisinin incelenmesi. Perinatoloji Dergisi, 15 (3), 131-139.
• Kırca, N., Şahin Altun, Ö., Ejder Apay, S., Şahin, F., & Öztürk, Z. (2022). Gebelerde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences,14(1).
• Kohan, S., Ghasemi, S., & Dodangeh, M. (2007). Associations between maternal health literacy prenatal care and pregnancy outcomes. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research Autumn, 12(4),146-52.
• Kurt Durmuş, M., & Ören, B. (2022). Health literacy level and the effect of personal characteristics on health literacy in pregnancy. J Health Pro Res, 4(2),88-94.
• Lagan, B., Sinclair, M., & George Kernohan, W. (2010). Internet use in pregnancy informs women’s decision making: a web‐based survey. Birth, 37(2), 106-115.
• Lin, Y., Tsai, E, Chan, T., Chou, F., & Lin, Y. (2009). Health promoting lifestyles and related factors in pregnant women. Chang Gung Medical Journal, 32: 650–1.
• Meldgaard, M., Jensen, A. L., Johansen, A. D., Maimburg, R. D., & Maindal, H. T. (2022). Health literacy and related behaviour among pregnant women with obesity: a qualitative interpretive description study. BMC pregnancy and childbirth, 22(1), 1-10.
• Onat, G., & Aba, Y. (2014). Health-promoting lifestyles and related factors among pregnant women. Turkish Journal of Public Health, 12(2), 69-79.
• Özcan, H., Polat, T., Öztürk, A., Yılmaz, M., & Aydoğan, T. (2020). Gebelerde sağlıklı yaşam davranışlarının ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(3), 482-492.
• Pazarözyurt, A., & Özkan, H. (2023). Gebelerin sağlık okuryazarlığı ile öz bakım gücü arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 5(1), 91-102.
• Savucu, Y. (2020). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Spor ve Rekreasyon Araştırmaları Dergisi, 2(1),34-43.
• Scaioli, G., Bert, F., Galis, V., Brusaferro, S., De Vito, E., La Torre, G, ... & Siliquini, R. (2015). Pregnancy and internet: sociodemographic and geographic differences in e-health practice. Results from an Italian multicenter study. Public health, 129(9), 1258-66.
• Süt, HK., & Hür, S. (2020). Üreme çağında, gebe ve postpartum dönemde olan kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5(2),243-56.
• Küçükkelepçe, D., Gölbaşı, Z., Bayer, N., & Ağırbaş, H. (2021). An investigation of the relationship between health literacy and quality of life in pregnant women. ADYÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3),213-22.
• Şirin Gök, M., & Küçük, K. Kanbur, A. (2023). Gebelerde sağlık okuryazarlığı ile sağlık uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 31 (6) , 409-417.DOI: 10.17942/sted.1021910
• Wesołowska, E., Jankowska, A., Trafalska, E., Kałużny, P., Grzesiak, M., Dominowska, J. ...& Polańska, K. (2019). Hamilelik sırasında beslenme kalıplarının sosyodemografik, yaşam tarzı, çevresel ve hamilelikle ilgili belirleyicileri. Uluslararası Çevre Araştırmaları ve Halk Sağlığı Dergisi, 2019,16 (5), 754.
• Yılmaz, E., & Karahan, N. (2019). Gebelikte Sağlıklı Yaşam Davranışları Ölçeği’nin geliştirilmesi ve geçerlik güvenirliği. Cukurova Medical Journal, ,44, 498-512.