Hipertansiyon Hastalarının Akılcı İlaç Kullanımı Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler: Kesitsel Çalışma

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 487 - 494, 10.10.2024

Vahide Semerci Çakmak

Öz

Amaç: Çalışma hipertansiyon hastalarının akılcı ilaç kullanımı düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapıldı.
Yöntemler: Kesitsel tipte olan bu çalışma 10 Kasım ve 30 Aralık 2023 tarihleri arasında Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesinde Bayburt şehrinde yapıldı. Çalışmaya 18 yaş ve üzeri hipertansiyon hastalığı olan 237 kişi dahil edildi. Veriler Hasta Tanıtım Formu ve Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği ile toplandı. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Hipertansiyon hastalarının yaş ortalaması 57,18±6,94 (min=33, max=65) idi. Katılımcıların Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği puan ortalaması 58,00±3,32 (min=38 ve max=64) olduğu belirlendi. Yapılan çoklu regresyon analizinde oluşturulan modelin istatistiksel olarak anlamlı olduğu ve modele dahil edilen değişkenlerin varyansın %25’ini açıkladığı belirlendi (R2=0,255, F=2,805, p<,001). Modele dahil edilen değişkenlerden hipertansiyon süresi, diyastolik kan basıncı, ödem ve reçetesiz eczaneden ilaç alma değişkenlerinin akılcı ilaç kullanımı düzeyinin istatistiksel olarak anlamlı yordayıcıları olduğu saptandı (p<,05).
Sonuç: Sonuç olarak hastaların akılcı ilaç kullanımının orta düzeyin üzerinde olduğu saptandı. Hipertansiyon süresi 6-10 yıl arası olanların akılcı ilaç kullanımı düzeyinin daha yüksek olduğu belirlendi. Ayrıca diyastolik kan basıncı yüksek olanların, ödemi olanların ve reçetesiz eczaneden ilaç alanların akılcı ilaç kullanımı düzeyinin daha düşük olduğu belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı, hasta, hipertansiyon

Rational Drug Use Levels of Hypertension Patients and Affecting Factors: Cross-Sectional Study

Öz

Objective: The study was conducted to determine the rational drug use levels of hypertension patients and the affecting factors.
Methods: This cross-sectional study was conducted in Bayburt city in the Eastern Black Sea Region of Türkiye between 10 November and 30 December 2023. 237 people aged 18 and over with hypertension diseases were included in the study. Data were collected with the Patient Information Form and the Rational Drug Use Scale. Descriptive statistics and multiple linear regression analysis were used to analyze the data.
Results: The average age of hypertension patients was 57.18±6.94 (min=33, max=65). The average score of the participants on the Rational Drug Use Scale was determined to be 58.00±3.32 (min=38 and max=64). In the multiple regression analysis, it was determined that the model created was statistically significant and the variables included in the model explained 25% of the variance (R2=0.255, F=2.805, p<.001). Among the variables included in the model, duration of hypertension, diastolic blood pressure, edema, and purchasing medication from a pharmacy without a prescription were found to be statistically significant predictors of the level of rational drug use (p<.05).
Conclusion: As a result, it was determined that the patients' rational drug use was above the moderate level. It was determined that the level of rational drug use was higher in those with hypertension duration between 6-10 years. In addition, it was determined that the level of rational drug use was lower in those with high diastolic blood pressure, those with edema, and those who took drugs from pharmacies without a prescription.

Anahtar Kelimeler

Rational drug use, patient, hypertension

Kaynakça

• Akarsu, T., & Akgüllü, Ç. (2024). The Effect of Rational Drug Usage on Disease Adaptation and Quality of Life in Geriatric Patients with Cardiac Insufficiency. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 98-105.
• Akdemir, N., & Canlı, Özer. (2021). Vasküler sistem hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Akdemir, N. (Ed.), İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı içinde (s.603). Ankara:Akademisyen Kitabevi.
• Alp Ç., Karahan, İ., & Kalçık, M. (2018). Antihipertansif ilaçların kullanımı ile ilişkili yan etkiler: Güncel literatürler eşliğinde gözden geçirme. Turkish Journal of Clinics and Laboratory, 9(4), 342-347.
• Alp, H., Türk, S., Yılmaz, S., Tiryaki, Ü.M., & Yiğitbaşı, M. (2018). Akılcı ilaç kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi, 9(33), 33-41.
• Aşiret, G.D., & Okatan, C. (2019). Hipertansiyon hastalarının ilaç uyum düzeyleri ile spirütüel iyi oluşları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Turk J Cardiovasc Nurs. 10(23), 122-128.
• Ayik, D.B., & Buyukbayram, Z. (2021). The effect of rational drug use on health perception and drug compliance in chronic diseases. International Journal of Caring Sciences, 14(1), 497-506.
• Ayruk, H., & Uğur, H. G. (2024). The effect of training and phone counselling provided to hypertension patients on their medication adherence and rational drug use: A single-blind randomised controlled trial. Africa Journal of Nursing and Midwifery, 30.
• Basu, P., & Ramasubban, S. (2024). Antihypertensive Therapy. In: Prabhakar, H., Singhal, V., Zirpe, K.G., Sapra, H. (eds) Principles and Practice of Neurocritical Care (p.p. 299-308). Springer, Singapore.
• Beggi, B., & Aşık, Z. (2019). Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastaların akılcı ilaç kullanımı yönünden değerlendirilmesi. Ankara Med J, 19(2), 251‐60.
• Cakmak, V., & Pakyuz, S.C. (2021). The Effects of education given by nurses on rational drug use and health literacy of patients receiving hypertension treatment. J Nurs Midwifery Sci, 8, 246-252.
• Çakmak, V. (2019). Hipertansiyon tedavisi alan hastalara hemşire tarafından verilen eğitimin akılcı ilaç kullanımı ve sağlık okuryazarlığına etkisinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Çakmak, V., & Pakyüz S.Ç. (2020). A methodologıcal study: development of the rational drug use scale. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 23(4), 498-507.
• Danaoğlu, Z. (2017). Hipertansiyonda akılcı ilaç tedavisi. Klinik Tıp Bilimleri, 5(5), 40-42. Enç, N., & Uysal, H. (2020). Kardiyovasküler. Enç, N. (Ed.), İç hastalıkları hemşireliği içinde (s.119-121). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Erci, B., Elibol, M., & Aktürk, Ü. (2018). Hipertansiyon hastalarının tedaviye uyumunu ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(2), 79-92.
• Erdoğan, S., Nahcivan, N., & Esin, N. (2014). Hemşirelikte araştırma: süreç, uygulama ve kritik. İstanbul:Nobel Tıp Kitapevleri. 183.
• Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A., & Lang, A. G. (2009). Statistical power analyses using G* Power 3.1: Tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods, 41(4), 1149-1160.
• George, D., & Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: A Simple Guide and Reference. Routledge.
• Günel, M., & Demirtaş, A. (2024). Kronik hastalığa sahip genç ve yaşlı hastaların ilaç uyumu ve akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerinin incelenmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 11(1), 82-92.
• Kankaya, H., Özer, S., Korkmaz, M., Karabulut, Ö., & Kurt E. (2017). Yaşlı Hipertansif hastalarda ilaç tedavisine uyum öz-etkililiği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(3), 1-10.
• Kasar, K.S., & Karadakovan, A. (2017). Yaşlı bireylerde antihipertansif ilaç kullanım hatalarının incelenmesi. Journal of Cardiovascular Nursing, 8(15), 20-27.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-6.
• Lobo, M.D., Adeyeye, E., & Kapil, V. (2022). Pathogenesis, risk factors and prevention hypertension, Medicine, 50(7), 399-407.
• Luiza, V.L., Mendes, L.V.P., Tavares, N.U.L., Bertoldi, A.D., Fontanella, A.T. Oliveira, M.A., & Campos, M.R. (2019). Inappropriate use of medicines and associated factors in Brazil: an approach from a national household survey. Health Policy Plan, 34(Supp 3), 27-35.
• Mahmood, A., Elnour, A. A., Ali, A. A. A., Hassan, N. A., Shehab, A., & Bhagavathula, A. S. (2016). Evaluation of rational use of medicines (RUM) in four government hospitals in UAE. Saudi Pharmaceutical Journal, 24(2), 189-196.
• Mete, S., & Özdil, K. (2023). Türkiye’de akılcı ilaç kullanımına yönelik ölçekler. Sağlık Bilimleri Dergisi, 32(3), 424-32.
• Mekonnen, B.D., Ayalew, M.Z., & Tegegn, A.A. (2021). Rational drug use evaluation based on world health organization core drug use indicators in Ethiopia: A systematic review. Drug Healthc Patient Saf, 13, 159-170.
• Pirinçci, E., & Bozan, T. (2016). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin akılcı ilaç kullanım durumları. Fırat Tıp Dergisi, 21(3), 129-136.
• Semerci, V., Sarı, E.S., Akeren, Z. (2022). Huzurevinde yaşayan yaşlı bireylerde akılcı ilaç kullanımının belirlenmesi. 1. International Congress Of Gerontology. 241-47.
• Semerci, V., Sarı, E.S., Akeren, Z. (2023). Üniversite öğrencilerine verilen akılcı ilaç kullanımı dersinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 13(2), 280-286.
• Tör, V., & Tosun, N. (2020). Hipertansif hastaların ilaç tedavisine uyumları ve hastalıkları konusundaki bilgi düzeylerinin incelenmesi. Zeugma Health Res, (3), 114-123.
• Uçman, T., & Uysal, N. (2021). Yetişkin bireylerde akılcı ilaç kullanımı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 126-133.
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. (2022). Hipertansiyon tani ve tedavi kilavuzu. https://file.temd.org.tr/Uploads/publications/guides/documents/Hipertansiyon-Kilavuzu-2022.pdf
• World Health Organization. (2024). Promoting rational use of medicines. https://www.who.int/activities/promoting-rational-use-of-medicines
• World Health Organization. (2024). Hypertension. https://www.who.int/health-topics/hypertension#tab=tab_1
• Yang, Y., & Conde, A. R. (2024). Analysis of the Effect of Family-Centered Empowerment Model (FCEM) health education through WeChat on medication compliance and blood pressure of elderly hypertensive patients in rural areas. Journal of Clinical and Nursing Research, 8(4), 154-162.
• Yasa, R. (2023). Kronik hastalarda sağlik okuryazarliği ve akilci ilaç kullanimina etkisi. Güncel Sağlık Yönetimi, 1(1), 16-23.