Etymological Structure, Semantic Analysis and Usage of the Concept of M-k-n in the Qur'an

Yıl 2024, , 727 - 741, 15.09.2024

Ahmet Tekin

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1470699

Öz

Understanding the field of etymology is essential for determining a word's language of origin, identifying its root within that language, discovering its original meaning, tracing its development in terms of sound, form, meaning over time, and exploring the connections between its similar and opposite words. Furthermore, a thorough knowledge of morphology is crucial for comprehending the semantic implications of a word inside a sentence, encompassing both its formal structure and dictionary definition. Additionally, it is imperative to possess an understanding of the field of semantics in order to recognise the root meaning that underpins the word's meaning, analyse the mobility of meaning in the historical process in accordance with this root meaning, identify the primary meaning in the word and its derivatives, and ascertain the mobility of meaning, including contraction, expansion, and shift. Therefore, this investigation has examined the etymological, morphological, and semantic aspects of the root m-k-n, and it has provided examples of its general application in the poetry of the Jahilīya period, the Qur'an, and the hadiths. The root's meanings in sentences and in the dictionary have both been analysed. The root word's main meaning has been attempted to be clarified in this context.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Linguistics, Etymology, Morphology, Semantics, Qur'an, M.k.n.

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

M-k-n Kavramının Etimolojik Yapısı, Semantik Analizi ve Kur'an'daki Kullanımı

Öz

Bir sözcüğün hangi dile ait olduğu, bu dildeki hangi köke dayandığı, ilk olarak nasıl bir anlam için vazedildiği, zaman içerisinde ne gibi ses, biçim ve anlam değişiklikleri gösterdiği, benzer ve karşıtları arasında kurulan ilişkilerin neler olduğunu öğrenmek için etimoloji bilimini bilmek lazımdır. Bununla birlikte, cümle içindeki bir kelimenin sözlük anlamıyla birlikte biçimsel yapıdan kazanmış olduğu anlamı öğrenmek için morfoloji ilmini bilmek gerekir. Ayrıca sözcüğün anlamını oluşturan kök manaya inmek, bu kök anlamından hareketle tarihî süreçte anlam hareketliliğinin analizini yapmak, kelime ve türevlerinde esas manayı aramak, kelimede meydana gelen anlam daralması, anlam genişlemesi ve anlam kayması gibi anlama ilişkin hareketliliği tespit etmek için semantik bilimini öğrenmek lazımdır. Buna binaen, m-k-n kökünün etimolojik, morfolojik ve semantik yönleri ele alınmış, Cahiliye Dönemi şiirlerinde, Kur’an ve hadislerde genel kullanım durumu örneklerle ortaya konmuştur. Kökün hem sözlük anlamları hem de cümle içinde edindiği anlamlar irdelenmiştir. Bu kapsamda kök sözcüğün esas anlamı açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Dilbilim, Etimoloji, Morfoloji, Semantik, Kur'an, M.k.n.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. Hanbel b. Hilâl eş-Şeybânî. el-Müsned, Thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1416/1995-1421/2001.
• Ahmet Muhtar Ömer. el-Mu’cemu’l-mevsû’î li elfazi’l-Kur’âni’l-Kerîm ve kırâatuh. Riyad: 1423.
• Akçay, Halil. “K-d-m Kökü Üzerine Morfolojik ve Semantik Bir İnceleme”. Amasya İlahiyat Dergisi (Aralık 2022), 220-243.
• ‘Alî, Cevâd. el-Mufassal fî târîhi’l-’Arab kable’l-İslâm. Beyrût: Dâru’s-Sâkî, 2001.
• el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luga. thk. Muhammed ‘İved Mur‘ib. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• el-Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. el-‘Ayn. Thk. Mehdi el-Mahzûmi, İbrahim es-Samerrâî. Kahire: Mektebetu’l-Hilâl, ts. Find ez-Zimmânî, Şi‘ru Find ez-Zimmânî. thk. Hâtim ed-Dâmin, Mecelletu’l-mecme‘i’l-‘ilmî el-‘Irâkî, sayı 37, c. 4, 1986, 1-26.
• el-Fîyrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kub. el-Kâmûsu’l-muhît. Thk: Komisyon, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2005.
• Gülensoy, Tuncer. “Türkiye’de etimolojik sözlük ve sözcük etimolojisi üzerine yayımlanan makalelere dair bir bibliyografya denemesi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 55 (2007/2), 35-66.
• Gürpınar, Büşra-Asutay, Muhammet. “Arap dilinde morfemler ve cümlenin anlamsal yorumuna etkileri”. Journal of Analytic Divinity 4/1 (Haziran 2020), 183-195. https://doi.org/10.46595/jad.721824.
• İbn Dureyd Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî el-Basrî. Cemheretu’l-luga, thk. Remzî Münîr el-Ba‘lebekkî, Beyrut: Dâru’l-‘ilm, 1987.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hasan Ahmed. Muʿcemu mekâyîsi’l-luga, thk. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1979.
• İbn Hacer, Evs. Divânu Evs b. Hacer, Thk. Muhammed Yûsuf Necm, Beyrut: Dâru Sadir, 1979.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim el-Fârikî. Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbrahim Mustafa-Ahmed ez-Ziyat-Hamid Abdulkadir-Muhammed en-Neccâr. el-Mu‘cemu’l-vasît. Kuveyt: Dâru’d-Da‘ve, ts.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. Mufredâtu elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân ‘Adnân Dâvûdî, Beyrut: Dâru’l-kalem, 2009.
• Keskin, Mustafa. “Kur’an’da “hkm” kökünden türeyen kelimelerin semantik tahlili”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2018), 431-462.
• Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir. çev. Hayrettin Karaman-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez-Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Mahmud b. Abdirrâhîm Sâfî. el-Cedvel fî i‘râbi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Muessesetu’l-îmân, 1418.
• Muhammed Zeki Muhammed Hıdr. Mu‘cemu kelimâti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Yrs: 2012.
• Muhyiddîn b. Ahmed Mustafa Dervîş. İ‘râbu’l-Kur’ân ve beyânuh. Beyrut-Dımaşk: Dâru’l-Yemâme, 1415.
• Ömer, Ahmet. Muhtar. ‘İlmu’d-delâle. ‘Alemu’l-kutub, 1998.
• er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. et-Tefsîru’l-Kebîr. Dâru İhyâi't-Turasi'l-'Arabî, Beyrût, 1420.
• Sâhib b. ‘Abbâd, el-Muhît fi’l-luga. yrs. Ts.
• Sav, Bahattin. “Anlam değişmeleri üzerine artzamanlı bir inceleme”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23/1 (Mart 2003), 147-166.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Um. nşr. Rif‘at Fevzî Abdülmuttalib, Mansûre: Dâru’l-Vefâ, 2001.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmi‘ul-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2000.
• Tekin, Ahmet-Tekin, Mahmut. “Ğ-v-y Kökü Üzerine Morfolojik ve Semantik Bir İnceleme”. Turkish Studies-Language and Literature 8/3 (2023), 1999-2011.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. et-Tefsîrü’l-Basît. nşr. Muhammed b. Abdullah el-Fevzân vd., Riyad: 1430.
• Yıldırım, Kadri. “Eyyâmu’l-Arab (Arap Savaşları) Bağlamında Zûkâr Savaşı ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 8/2 (Ekim 2008), 129.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcu’l-‘arûs min Cevâhiri’l-kâmûs. thk. Komisyon, Kahire: Dâru’l-hidâye, ts.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf An Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, (Nşr. Muhammed Abdusselâm Şâhîn), Dâru’l-Kitâbi'l-'Arabî, Beyrût, 1407.