Depremin Çocuklarda Bıraktığı Travmatik İzler ve Sosyal Hizmetin Hayat Kurtaran Rolü

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 4, 1538 - 1557, 25.10.2025

Çağla Girgin

https://doi.org/10.17755/esosder.1599673

Öz

Bu çalışma, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin çocuklar üzerindeki travmatik etkilerini ve sosyal hizmet uzmanlarının rollerini incelemektedir. Deprem sonrası çocuklarda travma sonrası stres, uykusuzluk, suçluluk ve alt ıslatma gibi psikososyal tepkiler sıkça görülmüştür. Çocukların yas sürecini yönetmede güvenli bağların kurulması, grup ve oyun terapileri etkili bulunmuştur. Ayrıca, mahremiyet ihlalleri ve kayıp çocukların izlenmesi gibi etik sorunlar dikkat çekmiştir. Drama ve simülasyon gibi eğitim yöntemleri, çocuklarda afet farkındalığını artırmıştır.

Araştırma, Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş'ta görev yapan 15 sosyal hizmet uzmanı ile fenomenolojik desen kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Veriler yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanmış, içerik analizi ile yedi ana tema belirlenmiştir. Bulgular, sosyal çevre, aile desteği, yanlış müdahaleler ve profesyonel destek eksikliklerinin çocukların travmaya tepkilerini etkilediğini göstermiştir.

Sosyal hizmet uzmanlarının sahadaki müdahaleleri, çocukların travmatik etkilerle başa çıkmasında kritik bir rol oynamaktadır. Özellikle uzun vadeli destek mekanizmaları ve etik ilkelere bağlılık, çocukların yeniden normal hayata uyum sağlamalarını desteklemiştir. Bu sonuçlar, afet durumlarında sosyal hizmet müdahalelerinin önemini bir kez daha vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deprem , çocuklar , travma , sosyal hizmet

The Traumatic Effects of Earthquakes on Children and the Life-Saving Role of Social Work

Öz

This study explores the traumatic effects of the February 6, 2023 Kahramanmaraş earthquakes on children and examines the roles of social workers in addressing these challenges. Post-earthquake, children exhibited common psychosocial reactions such as post-traumatic stress, insomnia, guilt, and bedwetting. Effective strategies for managing children’s grieving processes included building secure attachments, group therapies, and play therapies. However, significant ethical concerns, such as privacy violations and issues in tracking missing children, were identified. Educational tools like drama, simulations, and age-appropriate materials proved effective in raising disaster awareness among children.

The study employed a phenomenological design, involving 15 social workers who served in heavily affected areas, including Hatay, Adıyaman, and Kahramanmaraş. Data were gathered through semi-structured interviews, and content analysis revealed seven main themes. Key findings highlighted the role of factors such as family support, social environment, inappropriate interventions, and lack of professional assistance in shaping children’s responses to trauma.

Social workers’ interventions were crucial in helping children cope with trauma. Long-term support mechanisms, ethical adherence, and efforts to establish secure bonds significantly contributed to children’s reintegration into normal life. These findings underscore the essential role of social work interventions in disaster settings, particularly for vulnerable populations like children.

Anahtar Kelimeler

Earthquake , children , trauma , social work

Kaynakça

• Adams, R. M., Tobin, J., Peek, L., Breeden, J., McBride, S. & de Groot, R. (2022). The generational gap: Children, adults, and protective actions in response to earthquakes. Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies, 26(2). http://trauma.massey.ac.nz/issues/2022-2/AJDTS_26_2_Adams.pdf
• Adıgüzel, H. Ö. (2006). Yaşantılara dayalı öğrenme, yaratıcı drama ve süreçsel drama ilişkileri. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(1), 31-38.
• AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı). (2019). AFAD resmi web sitesi. https://www.afad.gov.tr [Erişim tarihi: 6 Aralık 2024].
• Agaibi, C. E. & Wilson, J. P. (2005). Trauma, PTSD & resilience: A review of the literature. Trauma, Violence, and Abuse, 6(3), 195-216.
• Akçay Didişen, N. & Demir, G. (2023). Afet sonrası çocuklarda görülen fiziksel sorunlara yönelik müdahale ilkeleri. In L. Baysan Arabacı and N. Akçay Didişen (Eds.), Afetlerde çocuk merkezli psikososyal müdahale (1. baskı, ss. 43-48). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Akgül, T. Y. (2019). Neden oyun oynamalıyız. Görünüm, 5/6(5/6), 15-23.
• Aktaş, A. M. (2002). Kriz durumlarında sosyal hizmet müdahalesi. Kriz Dergisi, 11(3), 37-44.
• Alakara-Özcan, G. (2018). Afetlerde psikososyal destek hizmetlerinin AFAD’da çalışan sosyal çalışmacılar tarafından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Altınöz, A. E., & Kaptanoğlu, C. (2018). İnsan kaynaklı kitlesel travmatik olaylar ardından gelişen ruhsal durumlar ve bozukluklar. Psikiyatride Güncel, 8(1), 1-8.
• Altun, F. (2014). Afetlere yönelik sosyal yardım ve sosyal hizmetler [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Anonim. (2017). Afetlerin çocuk ve ergenler üzerindeki etkileri ve müdahale yaklaşımları. Turkiye Klinikleri Journal of Psychology - Special Topics, 2(3), 189-197.
• Aral, N. (2023). Depremin çocuklar üzerindeki etkileri. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 6(11), 93-105.
• Aykaç, B., Akdaş, E., Leblebicier, B. Ö., & Meral, H. (2024). Depremin çocuklar üzerindeki psikolojik ve davranışsal etkileri. Ulusal Özgün Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 21-36.
• Basnet, B. K. (2020). Earthquake and its impacts on education: Aftermath Nepal quake 2015. The European Educational Researcher, 3(3), 101-118. https://doi.org/10.31757/euer.332
• Braun, V. & Clarke, V. (2012). Thematic analysis. In H. Cooper, P. M. Camic, D. L. Long, A. T. Panter, D. Rindskopf and K. J. Sher (Eds.), APA handbook of research methods in psychology, Vol. 2. Research designs: Quantitative, qualitative, neuropsychological, and biological (pp. 57–71). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/13620-004
• Bulut, S. (2010). Depremi direk olarak yaşayan ve okulları yıkılan çocuklarda görülen travma sonrası stres tepkilerinin ve alt boyutlarının üç yıllık boylamsal incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 25(66), 87-98.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3rd ed.). Sage Publications.
• Demirci, H., Bilge, Y., Emiral, E. & Şen, S. (2024). Enhancing recovery in post-earthquake adolescents: Examining the impact of a psychoeducational intervention on traumatic stress symptoms and coping strategies. Current Psychology, 43(33), 26983-26996. https://doi.org/10.1007/s12144-024-06333-6
• Dursun, E. (2023). Depremin yaş dönemlerine göre çocuk ruh sağlığına etkileri ve hemşirelik bakımı. Pearson Journal of Social Sciences and Humanities, 8(26), 800-805. https://doi.org/10.5281/zenodo.10407355
• Ergün, N. (2005). Çocuklarda yas. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 98-101.
• Figley, C. (1995). Compassion fatigue: Coping with secondary traumatic stress disorder in those who treat the traumatized. New York: Brunner-Routledge.
• Forresi, B., Soncini, F., Bottosso, E., Di Pietro, E., Scarpini, G., Scaini, S., Aggazzotti, G., Caffo, E. & Righi, E. (2020). Post-traumatic stress disorder, emotional and behavioral difficulties in children and adolescents 2 years after the 2012 earthquake in Italy: An epidemiological cross-sectional study. European Child and Adolescent Psychiatry, 29(2), 227–238. https://doi.org/10.1007/s00787-019-01370-0
• Gökler Danışman, I. & Okay, D. (2017). Afetlerin çocuk ve ergenler üzerindeki etkileri ve müdahale yaklaşımları. Turkiye Klinikleri Journal of Psychology - Special Topics, 2(3), 189-197.
• Houser, J. (2015). Nursing research: Reading, using, and creating evidence (3rd ed.). Burlington: Jones ve Bartlett Learning.
• Karabulut, D. & Bekler, T. (2019). Doğal afetlerin çocuklar ve ergenler üzerindeki etkileri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 368-376. https://doi.org/10.21324/dacd.500356
• Karataş, O. (2011). İlköğretim I. Kademe sosyal bilgiler dersi doğal afet eğitiminde drama tekniğinin öğrencilerin başarılarına etkisi (Deneysel çalışma) [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Keskin, G. & Gürkan, A. (2006). Çocukların yas süreci ve psikiyatri hemşiresinin yaklaşımları. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 22(1), 253-265.
• Luecken, L. J. (2000). Attachment and loss experiences during childhood are associated with adult hostility, depression and social support. Journal of Psychosomatic Research, 49, 85-91.
• Mooney, M., Tarrant, R., Paton, D., Johnston, D. M. & Johal, S. (2020). The school community contributes to how children cope effectively with a disaster. Pastoral Care in Education, 39(2018), 1-24. https://doi.org/10.1080/02643944.2020.1774632
• Mutch, C. (2021). The role of schools in helping communities cope with earthquake disasters: The case of the 2010–2011 New Zealand earthquakes. In Earthquake Disasters (1st ed., pp. 21). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003173328
• Noiseux, J., Rich, H., Bouchard, N., Noronha, C. & Carnevale, F. A. (2019). Children need privacy too: Respecting confidentiality in paediatric practice. Paediatrics and Child Health, 24(1), 8–12. https://doi.org/10.1093/pch/pxy047
• North, C. S., Surís, A. M. & Pollio, D. E. (2021). A Nosological Exploration of PTSD and Trauma in Disaster Mental Health and Implications for the COVID-19 Pandemic. Behavioral Sciences, 11(1), 7. https://doi.org/10.3390/bs11010007
• Orengo-Aguayo, R., Dueweke, A. R., Nicasio, A., de Arellano, M. A., Rivera, S., Cohen, J. A., Mannarino, A. P. & Stewart, R. W. (2022). Trauma-focused cognitive behavioral therapy with Puerto Rican youth in a post-disaster context: Tailoring, implementation, and program evaluation outcomes. Child Abuse and Neglect, 129, 105671. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2022.105671
• Özer, M. (2023). Education policy actions by the Ministry of National Education after the earthquake disaster on February 6, 2023 in Türkiye. Bartın University Journal of Faculty of Education, 12(2), 219-232. https://doi.org/10.14686/buefad.1261101
• Özkan Bardakcı, M., Kaya, Ç. S., & Bardakcı, Ş. (2025). Examination of post-earthquake trauma levels of individuals affected by February 6, 2023 earthquakes. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 19, e169. https://doi.org/10.1017/dmp.2025.10082
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research and evaluation methods (4th ed.). Sage Publications.
• Raccanello, D., Vicentini, G., Rocca, E., Hall, R. & Burro, R. (2023). Preparing children to cope with earthquakes: Building emotional competence. British Journal of Psychology, 114(4), 771-1018. https://doi.org/10.1111/bjop.12661
• Seay, K. D. & McRell, A. S. (2021). Child welfare services response to COVID-19: Addressing face-to-face contacts. Journal of Child and Family Studies, 30, 2055-2067. https://doi.org/10.1007/s10826-021-02000-7
• Smith, J. A., Flowers, P. & Larkin, M. (2009). Interpretative phenomenological analysis: Theory, method, and research. Sage Publications.
• Smith, J. A. & Eatough, V. (2007). Interpretative phenomenological analysis. In SAGE Publications.
• Sönmez, M. B. (2022). Depremin psikolojik etkileri, psikolojik destek ve korkuyla baş etme. TOTBİD Dergisi, 21, 337-343.
• Streubert, H. J. & Carpenter, D. R. (2011). Qualitative research in nursing (5th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams ve Wilkins.
• Tang, W., Xu, D. & Xu, J. (2020). Impact of earthquake exposure, family adversity, and peer problems on anxiety-related emotional disorders in adolescent survivors three years after the Ya’an earthquake. Journal of Affective Disorders, 273, 215–222. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.04.002
• Tanrikulu, A. B. & Kayaoglu, K. (2024). Prevalence and determinants of probable posttraumatic stress disorder among university students eight months after the 2023 Kahramanmaras earthquake doublet. Dusunen Adam Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 37(2), 102-110. https://doi.org/10.14744/DAJPNS.2024.00245
• Usta, E. & Yükseler, M. (2021). Afetlerde sosyal medya kullanımı ve etik ikilemler: İzmir Seferihisar depremi örneği. Afet ve Risk Dergisi, 4(2), 249-269. https://doi.org/10.35341/afet.981246
• Vallance, A. K. (2016). 'Shhh! Please don't tell…' Confidentiality in child and adolescent mental health. BJPsych Advances, 22(1), 25-35. https://doi.org/10.1192/apt.bp.114.013854
• Yeon, D.-H., Chung, J.-B. & Im, D.-H. (2020). The effects of earthquake experience on disaster education for children and teens. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(15), 5347. https://doi.org/10.3390/ijerph17155347
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.