TÜRKİYE’DE EVLİ KADINLARIN SAĞLIK OKUR-YAZARLIĞI VE YAŞAM DOYUMU SAĞLIKLI BESLENMEYİ TEŞVİK EDİYOR MU?

Yıl 2024, , 323 - 340, 01.11.2024

Mahmut Kılıç , Nurgül Nehir Yılmaz

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1533646

Öz

Kronik hastalıkları önleme, sağlığı koruma ve geliştirmede sağlıklı beslenmenin rolü büyüktür. Bu çalışma, 18-64 yaş arası evli kadınlarda sağlık okuryazarlığı (SOY) ve yaşam doyumunun sağlıklı beslenme üzerine etkisini ölçmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma kesitsel türde olup 2022-2023 yıllarında yapılmıştır. Veriler, Yozgat il merkezindeki Aile Sağlığı Merkezlerine başvuran kadınlarla yüz yüze görüşme ile toplanmıştır. Veri formları olarak sosyo-demografik özellikler, Yaşam Doyumu Ölçeği-Yetişkin (YDÖ-Y), Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (ASOY-TR-16) ve Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ) kullanılmıştır. Çalışmaya il merkezinde yaşayan 303 kadın katılmıştır. Araştırma grubundaki kadınların %59,4‘ünün beslenme tutumlarının yüksek seviyede ve %26,1’ i ise ideal yüksek seviyede olduğu tespit edilmiştir. Kadınların beslenme tutumunu, yaşam doyumunun yükselmesi (β=0,359), beslenme bilgisini sağlık personelinden almak (β=0,124) ve sağlık okur-yazarlığının yükselmesi (β=0,113) etkilemektedir. Kadınların yaşı, beden kitle indeksi (BKİ), aile gelir düzeyi, öğrenim düzeyi, ailedeki kişi sayısı, meslek, eş meslek ve eş öğrenim düzeyi ile sağlıklı beslenme tutumu arasında önemli bir ilişki saptanmamıştır. Yaşam doyumu yüksek olan, beslenme bilgini sağlık personelinden alan ve sağlık okur-yazarlığı yüksek olan kadınların sağlıklı beslenme tutumları daha yüksektir. Kadınlara hem sağlık okuryazarlığı hem de sağlıklı beslenme hakkında eğitimlerin verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı, yaşam doyumu, sağlıklı beslenme, evlenmiş, kadın

Etik Beyan

Araştırma için kurumsal izin Yozgat İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nden, etik onay ise Yozgat Bozok Üniversitesi Etik Kurulu'ndan (19.10.2022 tarih ve 37/09 sayılı karar) alınmıştır. Anneler çalışma hakkında bilgilendirilerek aydınlatılmış onamları alınmıştır. Araştırma Helsinki Bildirgesi'nde belirtilen kurallara ve etik kodlara uygun olarak yürütülmüştür.

Destekleyen Kurum

Yok

DOES HEALTH LITERACY AND LIFE SATISFACTION PROMOTE HEALTHY EATING AMONG MARRIED WOMEN IN TURKEY?

Öz

Healthy nutrition is very important in preventing chronic diseases and promoting overall health. This study aimed to assess the influence of health literacy (HL) and life satisfaction on healthy eating habits among married women aged 18-64. The present cross-sectional study was conducted from 2022 to 2023. Data were collected through face-to-face interviews with women attending family health centers in the central district of Yozgat province. Data collection instruments included a sociodemographic questionnaire, the Healthy Eating Attitudes Scale (HEAS), the Adult Life Satisfaction Scale (ALSS), and the European Health Literacy Survey Questionnaire-Short Form (EHLS-TR-16). A total of 303 women participated in the study. It was found that 59.4% of the women in the research group exhibited high levels of dietary attitudes, with 26.1% achieving an ideal high level. Women's dietary attitudes were influenced by increased life satisfaction (β=0.359), receiving nutritional information from healthcare professionals (β=0.124), and higher health literacy (β=0.113). No significant relationships were observed between healthy eating attitudes and factors such as age, body mass index, family income level, education level, household size, profession and spouse's profession, and education level. Women with higher life satisfaction, those who receive nutritional information from healthcare professionals, and those with higher health literacy have more positive attitudes toward healthy eating. It is recommended that women receive education on both health literacy and healthy eating.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, life satisfaction, healthy eating, ever married, woman

Etik Beyan

Institutional permission for the research was obtained from the Yozgat Provincial Directorate of National Education, and ethical approval was granted by the Yozgat Bozok University Ethics Committee (decision dated 19.10.2022, no. 37/09). Mothers were informed about the study and their informed consent was obtained. The research was carried out in accordance with the rules and ethical codes specified in the Declaration of Helsinki.

Destekleyen Kurum

N.A.

Kaynakça

• Sağlık Bakanlığı. Türkiye nutrition and health survey (TNHS) 2019. Ankara, Turkey: Ministry of Health; 2019. Pp. 402–3.
• Pekcan G, Şanlıer N, Baş M. Türkiye Nutrition Guide TÜNG 2015. Ankara, Turkey: Ministry of Health. Yayın No: 1031; 2015.
• Wolinsky I, Driskell JA. Sports Nutrition: Energy Metabolism and Exercise. Driskell JA, Wolinsky I, editors. Sports Nutrition: Energy Metabolism and Exercise. CRC Press; 2007. Pp. 1–273.
• Özenoğlu A, Gün B, Karadeniz B, Koç F, Bilgin V, Bembeyaz Z, et al. The Relationship between Nutritional Literacy and Attitudes Towards Healthy Nutrition and Body Mass Index in Adults. NWSA Academic Journals. 2021;16(1):1–18.
• Murray CJL, Aravkin AY, Zheng P, Abbafati C, Abbas KM, Abbasi-Kangevari M, et al. Global burden of 87 risk factors in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. The Lancet. 2020;396(10258):1223–49.
• National Burden of Disease (NHY) Study 2013. Ankara, Turkey; 2016.
• Bilir N. Sağlık okur-yazarlığı/ Health Literacy. Turkish Journal of Public Health. 2014;12(1):61–8.
• Speirs KE, Messina LA, Munger AL, Grutzmacher SK. Health literacy and nutrition behaviors among low-income adults. J Health Care Poor Underserved. 2012;23(3):1082–91.
• Kudo H, Izumo Y, Kodama H, Watanabe M, Hatakeyama R, Fukuoka Y, et al. Life satisfaction in older people. Geriatrics and Gerontology International. 2007 Mar 1;7(1):15–20.
• Karaman EE, Çetinkaya N. Gıda tercihinde duyuların rolü: tat duyusunun tat testi ile demografik özelliklere göre farklılığının tespiti. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020;24(2):883–98.
• Özkul AS, Özkul RF. Yaşam doyumunu etkileyen değerler: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Paradigma: İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi. 2022;11(2):1–12.
• Seki öZ H, Bayam H. Genç yetişkinlerde algılanan stres ve yalnızlığın duygusal yeme ile ilişkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022;31(2):176–83.
• Tekkurşun Demir G, Cicioğlu Hİ. Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi. 2019;4(2):256–74.
• Sørensen K, Van den Broucke S, Pelikan JM, Fullam J, Doyle G, Slonska Z, et al. Measuring health literacy in populations: illuminating the design and development process of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q). BMC Public Health. 2013 Dec 10;13(1):948.
• Emiral GO, Aygar H, Isiktekin B, Göktas S, Dagtekin G, Arslantas D, et al. Health Literacy Scale-European Union-Q16: A Validity and Reliability Study in Turkey. International Research Journal of Medical Sciences. 2018;6(1):1–7.
• Dağlı A, Baysal N. Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 2016;15(59):1250–62.
• Çakır Arıca Ş, Güreş N, Arslan S. Tüketicilerin Sağlıklı Beslenmeye Yönelik Tutumlarının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2016;20(2):99–110.
• Unutulmaz A. Sağlıklı beslenme Tutumu ile Depresyona Yatkınlık İlişkisi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul; 2023.
• Çetin E. Yetişkin Tüketicilerin Besin Tercihleri Ve SağlIıklı Beslenmeye Yönelik Tutumları Üzerine Cinsiyet Faktörünün Etkisi. Ankara Üniversitesi; 2007.
• Çın A, Akkan T, Dağdeviren M, Şengezer T, Altay M. Obezite Hastalarında Sağlık Okuryazarlığı ile Sağlıklı Beslenme Tutumu İlişkisinin Değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2022;26(4):154–63.
• Karagöz Ş, Onur Kocaer H, Ünveren A, Üniversitesi AK, Fakültesi SB, Bölümü R, et al. Düzenli egzersiz yapan 60 yaş ve üzeri bireylerin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumları ve bilişsel esneklik durumlarının yaşam doyumu üzerine etkisi. Journal of ROL Sports Sciences. 2023;4(1):208–28.
• Yılmaz T, Dalbudak I, Yiğit Ş. Relationship between life satisfaction and nutrition of students at the faculty of sports and health sciences at university. Progress in Nutrition. 2020;22(2):645–59.
• Lee S Bin, Choi HJ, Kim MJ. The Relationships among Quality of Life and Stress, Health-related Habits and Food Intake in Korean Healthy Adults Based on 2013 Korea National Health and Nutrition Examination Survey. Korean Journal of Community Nutrition. 2015;20(6):411.
• Ergüven AT, Teke MS, Üstün ÜD, Ekinci NE. Life satisfaction and healthy nutrition attitude in physically active and inactive university students. Progress in Nutrition. 2022;24(2):e2022128.
• Cha ES, Kim KH, Lerner HM, Dawkins CR, Bello MK, Umpierrez G, et al. Health literacy, self-efficacy, food label use, and diet in young adults. American Journal of Health Behavior. 2014;38(3):331–9.
• Adams EL. The association between health literacy, numeracy and diet quality in an urban population of socioeconomically diverse African American and white adults. ProQuest Number: 1602336; 2015.
• Shahavandi M, Ghorbaninejad P, Mohammadpour S, Djafari F, Shahinfar H, Sheikhhossein F, et al. Higher health literacy score is associated with better healthy eating index in Iranian adults. Nutrition. 2021;90:111262.
• Lee Y, Kim T, Jung H. The Relationships between Food Literacy, Health Promotion Literacy and Healthy Eating Habits among Young Adults in South Korea. Foods. 2022 Aug 16;11(16):2467.
• Kırşan M, Özcan BA. Adölesanlarda Sağlık Okuryazarlığı ve Beslenme Okuryazarlığının Diyet Kalitesine Etkisi. European Journal of Science and Technology. 2021 Nov 30;(27):532–8.
• Madalı B, Dikmen D, Piyal B. Beslenme Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesinde Sağlık Okuryazarlığı Yeterli mi? Beslenme ve Diyet Dergisi. 2017;45(2):153–60.
• Gökçe D, Yeşil E. Lise Öğrencilerinin Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutumlarıyla E-sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Abant Sağlık Bilimleri ve Teknolojileri Dergisi. 2023;3(1):17–27.
• Özpulat F. Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesinde Hemşirenin Çağdaş Bir Rolü: Eğitici Kimliği. . Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,Sempozyum Özel Sayısı. 2010;Özel sayı:293–7.
• Öztayıncı N, Açıkgöz Pınar A, Akal Yıldız E, Gökmen Özel H. Farklı Beden Kütle İndeksi Değerine Sahip Yetişkin Kadınların Sosyo-demografik Özellikleri ile Yeme Tutumlarının Değerlendirilmesi. Journal of Nutrition and Dietetics. 2022;49(3):48–57.
• Boing AF, Subramanian S V. The influence of area-level education on body mass index, waist circumference and obesity according to gender. International Journal of Public Health. 2015;60(6):727–36.
• Wang WC, Zou SM, Ding Z, Fang JY. Nutritional knowledge, attitude and practices among pregnant females in 2020 Shenzhen China: A cross-sectional study. Preventive Medicine Reports. 2023;32:102155.
• Kayışoğlu S, Kayışoğlu S, Içöz A, Icöz A. Eğitim Düzeyinin Fast-Food Tüketim Alışkanlığına Etkisi. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty. 2012;9(2):16–9.
• Ebenegger V, Marques-Vidal PM, Nydegger A, Laimbacher J, Niederer I, Bürgi F, et al. Independent contribution of parental migrant status and educational level to adiposity and eating habits in preschool children. European Journal of Clinical Nutrition. 2011;65(2):210–8.