Etnik Turizm: Kültürlerarası Hiyerarşinin İkame Edilmesi

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 111, 681 - 696, 03.08.2022

Hasan Münüsoğlu

https://doi.org/10.22559/folklor.2200

Öz

Turizm günümüz tüketim toplumunun rutin faaliyetleri arasında yer almaktadır.
Turistlerin ilgi alanlarına göre sağlık turizmi, doğa turizmi, kültür turizmi gibi alt
alanları bulunmaktadır. Etnik turizm de bu alanlardan birisidir. Etnik turizm, “modern”
yaşamın içindeki bireylerin “gelenekseli” ve “otantikliği” araması olarak
görülmektedir. Bu sebeple küresel baskın kültürün dışında kalan kültürel “azınlık”
gruplara gittikçe artan bir ilgi söz konusudur. Bilgi edinmeye, kültürel çeşitliliğe
dair farkındalığı artırmaya yönelik entelektüel bir hareketlilik olarak gösterilen etnik
turizm, temelde toplumsal ve kültürel tabakalaşmanın bir sonucu ve onların
yeniden üretimidir. Çünkü turizm faaliyetinin istikameti “modern” olandan “geleneksel”
hatta “ilkel” olarak görülene doğru olup, katılımcıları çoğunlukla üst
sınıflardan bireylerdir. Yerel halklar bu turizm faaliyetlerinin paydaşları olarak
gözükmektedirler. Oysa yerel halk ve kültürleri etnik turizmin “nesneleri” haline
getirilerek “biblolaştırılmaktadırlar.” Kültürlerarası ilişkiyi geliştirdiği iddia edilen
turizm, bir bakıma farklılığı “marjinalleştirerek” kültürel sınırları keskinleştirmektedir.
Kurulan iletişimin boyutlarını turizm organizatörleri veya turistler belirlemekte
, dolayısıyla yerel halklar çoğunlukla edilgen bir konuma düşmektedirler.
Bu çalışmada, Dukha, Kalaşa ve Kayan halkları üzerinden etnik turizmin yarattığı
eşitsizlik gösterilmiş ve Türkiye’deki örneklerine yer verilmiştir. Her biri farklı
kültürel, tarihsel ve toplumsal arka plana sahip olan bu grupları ortaklaştıran konu
onların turizm karşısındaki pozisyonlarıdır. Makalede verilen örneklerle ve uygulamalarla
etnik turizmin kültürlerarası hiyerarşiyi yeniden inşa etmesi ve kültürün
metalaştırılması tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

etnik turizm, kültür turizmi, Dukhalar, Kayanlar, Kalaşalar

Ethnic Tourism: Substitution of Intercultural Hierarcy

Öz

Tourism is one of the routine activities of the consumption society with various
subfields based on tourists’ interests such as environmental tourism, dark tourism,
medical tourism, cultural tourism, etc. One of those subfields is ethnic tourism.
Ethnic tourism is considered as a search for “tradition” and “authenticity” of
people living in a“modern”life. Therefore, the interest in minority groups, which
stand apart from the global dominant culture, tends to increase. Ethnic tourism,
which is represented as an intellectual mobility toward gaining knowledge and
raising awareness for cultural diversity, is the result of both cultural and social
stratification and its reproduction. While the touristic projectile moves from
“modern” to “traditional” and maybe even “primitive”, its participants belong
to upper classes. Although indigenous people appear to be shareholders of this
tourism activity, technically both these people and their culture are objectified
and commodified. While claiming that ethnic tourism aids in the development
of intercultural relations, it sharpens cultural borders by marginalizing diversities.
For example, the level and scope of communication among tourists and indigenous
people are determined by tour organizers and tourists. Tourists feel free to take
pictures, to enter holy places or attend some practices. For this reason, there are
warning signs regarding inappropriate behaviors for tourists in some touristic
villages. This suggests that the position of indigenous people has become passive
in tourism regardless if their villages are visited. This study shows how ethnic
tourism creates inequality in the case of the Dukha in Mongolia, the Kalasa in
Pakistan, and the Kayan people in Thailand and compares them to similar cases in
Turkey, especially in non-Muslim communities. Despite having different cultural,
historical, and social backgrounds, the issue that makes all these cases common
is their position in this aspect of tourism. This article, therefore, discusses the
reconstruction of a cultural hierarchy and the commodification of local cultures via
ethnic tourism with examples and practices

Anahtar Kelimeler

ethnic tourism, cultural tourism, Dukha, Kayan, Kalasa

Kaynakça

• Ahmed, A.S. (1986). Pakistan society: Islam, ethnicity, and leadership in South Asia. Oxford University.
• Alexandrou, D. N. (2001). Kalas oi Ellines ton Imalayon [Himalayaların Yunanları/Greeks of Himalayas]. Erodios.
• Ali, M. K. and Chawla, M. I. (2019). Socio-cultural life of the Kalasha people of Chitral: A study of their festivals. Pakistan Vision, 20 (2), 42-57.
• Amselle, J. L. (1998). Etni ve kabile: Her kapıyı açan kavramlar (J. Leca Ed.) Uluslar ve milliyetçilikler, (134-135), (S. İdemen, Çev.) Metis.
• Artun, A. (2017). Mümkün olmayan müze- Müzeler ne gösteriyor? İletişim.
• Artun, A. (2021). Müze ve modernlik- sanat müzeleri 1. İletişim.
• Ayub, Q. vd. (2015). The Kalash genetic isolate: Ancient divergence, drift, and selection. The American Journal of Human Genetics, 96, 775-783. https://doi.org/10.1016/j.ajhg.2015.03.012
• Bakker, P, and Daval-Markussen, A. (2016). Linguistic and genetic roots of the Kalasha. (U. H. Johnsen, Ed.) In the footsteps of Halfdan Siiger: Danish research in Central Asia, (pp.93-114). Moesgård Museum.
• Bundidterdsakul, L. (2019). Local context, national law: The rights of Karen people on the Salween River in Thailand. (C. Middleton and V. Lamb Ed.) Knowing the Salween River: Resource Politics of a Contested Transboundary River (pp. 141-158) Springer Open.
• Butts, S. L. (1995). Tourism for whom? Practicing Anthropology. 17(1/2), 13-16.
• Clastres, P. (1992). Vahşi savaşçının mutsuzluğu- Siyasal antropoloji araştırmaları (A. Türker-M. Sert. Çev.) Ayrıntı.
• Cohen, E. (1988). Authenticity and commoditization in tourism. Annals of Tourism Research, 15, 371- 386. https://doi.org/10.1016/0160-7383(88)90028-X.
• Cuche, D. (2013). Sosyal bilimlerde kültür kavramı (T. Arnas. Çev.) Bağlam.
• Diker, O. (2019). Somut olmayan kültürel miras ile ilişkisi bağlamında etnik turizm. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 671-684. https://doi.org/10.15869/itobiad.53140.
• Eriksen, T. H. (2004). Etnisite ve milliyetçilik: Antropolojik bir bakış (E. Uşaklı. Çev.) Avesta.
• Fabian, J. (1999). Zaman ve öteki- antropoloji nesnesini nasıl oluşturur (S. Budak, çev.) Bilim ve Sanat.
• Foucault, M. (2013). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay. Çev.) İmge.
• Hatcherson, J. (2019). Tourism, representation and compensation among the Dukha Reindeer Herders of Mongolia, Open Agriculture, 4, 608-615. https://doi.org/10.1515/opag-2019-0058.
• Hitchcock, M. (1999). Tourism and ethnicity: Situational perspectives. International Journal of Tourism Research. 1, 17-32. https://doi.org/10.1002/(SICI)1522-1970(199901/02)1:1<17::AIDJTR145>3.0.CO;2-L
• Inamura,T. (2005). The transformation of the community of Tsaatan Reindeer Herders in Mongolia and their relationships with the outside world. (K. Ikeya and E. Fratkin. Ed.) Pastoralists and their neighbours in Asia and Africa, (pp. 123-152). Senri Ethnological Studies, 69. http://doi. org/10.15021/00002643
• Irum S., Chaudhry, H. R. and Mohyuddin, A. (2014). Religion as a space for Kalash identity: A case study of village Bumburetin Kalash Valley, District Chitral. World Applied Sciences Journal, 29 (3): 426-432.
• Ismail, J. (2008). Ethnic tourism and the Kayan Long-Neck Tribe in Mae Hong Son, Thailand [Master’s thesis, Victoria University]. Virginia Tech, https://vtechworks.lib.vt.edu/handle/10919/71510.
• Jamontaite, K. ve Akova, O. (2016). Litvanya Karay Türklerinin etnik turizm potansiyelinin incelenmesi. Turizm ve Araştırma Dergisi. 5 (1), 30-52.
• Kartal, Ü. (2013). Delilik ve eser yokluğu: Bir sınır deneyimi olarak delilik. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1(1), 45-54.
• Kartal, Ü. (2017). Thomas Pynchon ve yaratıcı paranoya: “Bahar bu yıl biraz geç gelecek”. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 81, 185–201.
• Khoo Thwe, P. (2002). From the land of green ghosts: A Burmese Odyssey. Harper Collins.
• Koopman, A. (2016). Ethnonyms (C. Hough. Ed.) The Oxford handbook of names and naming, (pp.1- 13), Oxford University.
• Küçüküstel, S. (2020). Rengeyiği Türkleri Dukhalar. Kolektif.
• Mpampiniotis, G. (2010). Etimologiko leksiko tis neas Ellinikis Glossas [Çağdaş Yunanca Etimoloji Sözlüğü/ Etymological Dictionary of Modern Greek]. Kentro Leksikologias.
• Münüsoğlu, H. (2017). Ötekinin üçüncü hali: İmroz’da otantiklik ve turizm (H. Yücel. Ed.) Rum olmak Rum kalmak (197-226) İstos.
• Smith, V. L. (1989). Introduction (V. L. Smith . Ed.) Hosts and guests: the anthropology of tourism (pp.1-17), University of Pennsylvania.
• Urry, J. (2009). Turist bakışı (E. Tataroğlu ve İ. Yıldız Çev.) BilgeSu.
• Van den Berghe, P. L. and Keyes C. F. (1984). Introduction tourism and re-created ethnicity. Annals of Tourism Research. 11, 343-352. https://doi.org/10.1016/0160-7383(84)90026-4.
• Van den Berghe, P. L. (1994). The quest for the other: ethnic tourism in San Cristobal, Mexico. University of Washington.
• Viken, A. (2006). Tourism and Sami identity- An analysis of the tourism-identity nexus in a Sami Community. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism. 6(1), 7-24. https://doi.org/10.1080/ 15022250600560604.
• Wheeler. A. (1999). The Dukha: Mongolia’s reindeer herders. Mongolia Survey, 6, 58-66.
• Williams, R. (2007). Anahtar sözcükler (S. Kılıç. Çev.) İletişim.
• Yamashita, S. (2016). Cultural tourism (J. Jafari and H. Xiao. Ed.) Encyclopedia of Tourism, (pp.212- 214). Springer.
• Yang, L. (2011). Ethnıc tourism and cultural representation. Annals of Tourism Research, 38(2), 561– 585. https://doi.org/10.1016/j.annals. 2010.10.009
• Yang, L. (2016). Ethnic tourism (J. Jafari and H. Xiao. ed.) Encyclopedia of Tourism, (pp. 318-320). Springer