İNSAN NEDEN UNUTUR? DÜŞÜNSEL BİR FİGÜR OLARAK UNUTMA SORUNSALI

Yıl 2021, Sayı: 31, 613 - 630, 12.05.2021

Hülya Yaman

Öz

Bu çalışma insan ve kültür bilimleri açısından önemi yeterince dile getirilmemiş unutma konusu üzerine düşünmeyi amaçlamaktadır. Unutma, biyolojik ve nörolojik bir konu olmanın yanı sıra tinsel bir konu olarak da gündeme gelir. Eldeki çalışmada, unutma olmadan ne hafızanın ne soyut düşünmenin ne de bilginin mümkün olabileceğinin bilimsel tanımına kısaca değindikten sonra, kültürel ve tinsel bağlamda unutmanın tasvirine yönelik ileri sürülen yaklaşımlar ele alınmaktadır. Fransız antropolog Marc Auge unutmanın antropolojik önemini ortaya çıkaran unutma biçimleri üzerinde durur. Kültür bilimci Aleida Assmann da unutmanın, hafızanın doğasına ait olduğunu ileri sürerek, unutma edimini hatırlamadan daha insani bir durum olarak öne çıkarır. Assmann, belirlediği yedi temel unutma biçimini toplumsal yaşamın temel biçimleri olarak ele almaktadır. Çalışma ayrıca, biçimleri üzerine konuşulabilen unutma hakkında bir teori ileri sürmenin mümkün olup olmadığını sorgulamaktadır. Friedrich Nietzsche, anda yaşayan hayvanın aksine, insanın, tarihselliği nedeniyle unutamayışından yola çıkarak, unutabilmenin varoluşsal değeri üzerine bir bakış açısı ortaya koyar. Ve böylece Freud’dan Ricoeur’e birçok düşünürün bu konudaki yaklaşımlarına öncülük eder.

Anahtar Kelimeler

Unutma, Unutma Biçimleri, Hafıza, Lethe

WHY DOES ONE FORGET? THE PROBLEM OF FORGETTING AS AN INTELLECTUAL FIGURE

Öz

This study aims to reflect on the subject of forgetting, which has not been adequately expressed in terms of human and cultural sciences. Forgetting comes to the fore as a spiritual issue besides being a biological and neurological issue. In the present study, after briefly mentioning the scientific definition that neither memory nor abstract thinking nor knowledge is possible without forgetting, the approaches put forward for the depiction of forgetting in a cultural and spiritual context are discussed. French anthropologist Marc Auge emphasizes forms of forgetting that reveal the anthropological importance of forgetting. Cultural scientist Aleida Assmann also suggests that forgetting belongs to the nature of memory and highlights the act of forgetting as a more human condition than remembering. Assmann considers the seven basic forms of forgetting as the basic forms of social life. The study also questions whether it is possible to propose a theory about forgetting, whose forms can be spoken of. Friedrich Nietzsche puts forward a point of view on the existential value of forgetting, based on the fact that man cannot forget because of his historicity, unlike the animal that lives in the present. And thus he pioneers the approach of many thinkers from Freud to Ricoeur.

Anahtar Kelimeler

Forgetting, Form of forgetting, Memory, Lethe

Kaynakça

• Agualusa, José Eduardo. Unutmanın Genel Teorisi. çev. Sevcan Şahin, İstanbul: Timaş Yayınları, 2018.
• Assmann, Aleida. “Formen des Vergessen”, Johannes Gutenberg-Stiftungsprofessur Vorlesungsreihe 2015: Erinnern und Vergessen – Zur Konstruktion von Vergangenheitshorizonten, Mainz: 30.06.2015. URL (18.01.2021): https://www.youtube.com/watch?v=TSsmErEUwEk
• Assmann, Jan. “Das Kulturelles Gedächtnis und das Unbewusste”, in: Michael B. Buchholz, Günter Gödde (Hg.), Das Unbewußte in aktuellen Diskursen. Anschlüsse (Bibliothek der Psychoanalyse; Das Unbewusste 2), S. 368-392, Gießen: Psychosozial-Verlag, 2005.
• Augustinus, St. İtiraflar. çev. Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Alfa, 2014.
• Dimbath/Wehling. “Soziologie des Vergessens: Konturen, Themen und Perspektiven”, Oliver Dimbath, Peter Wehling (Hg), Soziologie des Vergessens. Theorie und Methode. Vol. 58, S. 7-36, Konstanz: UVK, 2011.
• Freud, Sigmund. “Erinnern, Wiederholen und Durcharbeiten” Sigm. Freud. Gesammelte Werke X. Werke aus den Jahren 1913-17. S. 125-136. London: Imago Publishing Co., Ltd., 1949. --- “Selbstdarstellung”. Sigm. Freud. Gesammelte Werke XIV. Werke aus den Jahren 1924-31. S. 31-95. London: Imago Publishing Co., Ltd., 1955a.
• --- “Das Unbehagen in der Kultur”. Sigm. Freud. Gesammelte Werke XIV. Werke aus den Jahren 1924-31. S. 419-506. London: Imago Publishing Co., Ltd., 1955b.
• --- “Der Mann Moses und die monotheistische Religion”. Sigm. Freud. Gesammelte Werke XVI. Werke aus den Jahren 1932-39. S. 101-246. Frankfurt am Main: Fischer Verlag, 1961. --- “Das Ich und Das Es”. Sigm. Freud. Gesammelte Werke XIII. Werke aus den Jahren 1920-24. S. 235-289, Frankfurt am Main: Fischer Verlag, 1967.
• Hamilton, Edith. Mitologya. Çev. Ülkü Tamer, İstanbul: Varlık, 2016.
• Korte, Martin. Wir sind Gedächtnis: Wie unsere Erinnerungen bestimmen, wer wir sind. München: Deutsche Verlags-Anstalt, 2017. “Warum Wir vergessen”. Gehirn&Geist. Spektrum der Wissenschaft. S. 42-48, 9/2018.
• Husserl, Edmund. Texte Zur Phänomenologie des inneren Zeitbewusstseins (1893-1917). Hrsg. u. eingel. von Rudolf Bernet. Text nach Husserliana, Band X Hamburg: Meiner,1985.
• Nietzsche, Friedrich. Nachgelassene Fragmante Sommer 1872- Ende 1874. Nietzsche Werke. Kritische Gesamtausgabe III4, hrsg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, Berlin/New York: De Gruyter, 1978.
• --- Jenseits von Gut und Böse. Zur Genealogie der Moral. Kritische Studienausgabe KSA 5, hrsg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, Berlin/New York: De Gruyter, 1993.
• --- Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Yararsızlığı Üzerine. Çev. Nejat Bozkurt, İstanbul: Say, 2011a.
• --- İyinin ve Kötünün Ötesinde, Bir Gelecek Felsefesini Açış. çev. Ahmet İnam, İstanbul: Say Yayınları, 2011b.
• --- Ahlakın Soykütüğü Üstüne. çev. Ahmet İnam, İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Quiroga, Rodrigo Quian. Borges ve Bellek. çev. Ferit Burak Aydar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2017.
• Ricoeur, Paul. Yorumların Çatışması. Hermenoytik Üzerine Denemeler I. çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma, 2009.
• --- Hafıza, Tarih, Unutuş. çev. M. Emin Özcan, İstanbul: Metis, 2017.
• Varlık, Selami. “Paul Ricoeur’de Bellek ve Kendilik”. Akbank Sanat Felsefe Seminerleri Dizisi: Felsefe ve Bellek. 30.11.2017. URL(08.12.2020): https://www.youtube.com/watch?v=LjSeXzB9jGw
• Weinrich, Harald. Lethe. Kunst und Kritik des Vergessens. München: Beck, 2000.