SOSYALLEŞMEDEN ŞEYLEŞMEYE: TOPLUMSAL GERÇEKLİĞİN DİYALEKTİK İNŞASI

Yıl 2021, Sayı: 31, 317 - 336, 12.05.2021

Mehmet Balcı

Öz

Toplumsal dünya benin ve ötekinin, nesnenin ve öznenin beraberliğine dayanır ancak bu beraberlik yan yana gelmekten öte diyalektik bir karşılaşma öngörür. Peter L. Berger’e göre toplumsal gerçeklik kendini benin ötekiye, nesnenin özneye ve tam tersi bir istikamette dönüştüğü bir varlık durumu olarak gösterir. Berger’e göre toplumsal gerçekliği ele almayı amaçlayan bir sosyoloji toplumsal diyalektiğin paradoksal doğasını ve söz konusu doğanın tezahür alanı olan sembolik evreni dikkate almak zorundadır. Yetkin bir sosyolojik açıklama insanın doğa ile kurduğu ilişkiyi başlangıç noktası olarak alıp Durkheim’ın toplumsal gerçekliği kendine has bir şekilde ele alan nesnel yaklaşımı ile Weber’in bireysel eylemin öznel anlamını ön plana çıkaran içe bakışçı yaklaşımının bir sentezini yapmalıdır. Çağdaş Sosyolojinin klasik eserleri arasında gösterilen Gerçekliğin Sosyal İnşası’nda (The Social Construction of Reality, 1966) toplumsal dünyanın yapılaşma safhaları dışsallaştırma, nesnelleştirme ve içselleştirme süreçleri olarak ele alan Berger klasik sosyolojinin teorik kampları arasında bir ittifak kurmaya çalışır. Öte yandan toplumsal gerçekliğin antropolojik kökenini oluşturan eş zamanlı bu üç safhaya bir şeyleşme pratiğinin eşlik ettiğini ileri sürer. Berger’e göre şeyleşme toplumun insan ürünü ve insanın toplum ürünü olduğu bir eşitlikten sembolik düzenin doğal ve aşkın bir seviyeye yükselmesidir. Bu çalışmada toplumsal gerçekliğin diyalektik oluşum sürecini göstermek adına öncelikle Berger’in 3 aşamalı kuramsallaştırması ele alınacaktır. Daha sonra bu aşamalarla eş zamanlı işleyen sosyalleşme sürecinin yapısal özellikleri ele alınacaktır. Son olarak Berger’e göre sembolik bir düzenin kurucusu olan şeyleşme ve yabancılaşma sürecinin toplumsal gerçekliğin doğallaşmasını sağlamakta nasıl bir bilinç pratiği yarattığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

kurumlaşma, sosyal benlik, yabancılaşma

From Socialization To Reification: The Dialectic Construction of Social Reality

Öz

The social world is based on the unity of self and other, object and subject. On the other hand, this union predicts a dialectical encounter rather than juxtaposition. According to Peter L. Berger, social reality manifests itself in a state of being in which the self transforms into the other, the object into the subject, and vice versa. According to Berger, sociology aiming to address social reality must take into account the paradoxical nature of the social dialectic and the symbolic universe, which is the field of manifestation of the nature in question. A competent sociological explanation should take the relationship that man establishes with nature as the starting point and make a synthesis of Durkheim's explanatory approach and Weber's understanding approach. Berger tries to establish an alliance between the theoretical camps of classical sociology while considering the social construction phases of the social world as externalization, objectification, internalization processes in The Social Construction of Reality (1966), which is shown among the classical works of Contemporary Sociology. On the other hand, he argues that the practice of reification accompanies these three simultaneous phases that constitute the anthropological origin of social reality. According to Berger, reification means a transition from equality in which society is a product of a human being and a product of human society, to a level where the symbolic order is accepted as natural and transcendent. In this study, first of all, Berger's three-stage theorization will be discussed to show the dialectical formation process of social reality. Then, the structural features of the socialization process that work simultaneously with these stages will be discussed. Finally, it will be discussed how the process of reification and alienation, which is the founder of a symbolic order according to Berger, creates a practice of consciousness in ensuring the naturalization of social reality.

Anahtar Kelimeler

institutionalization, social self, alienation

Kaynakça

• Adorno, Theodor ve Max Horkheimer (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. çev. Nihat Ülner - Elif Öztarhan Karadoğan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2014
• Althusser, Louis (2015). Marxizm ve Hümanizm, Marx İçin, çev. Işık Ergüden, İstanbul: İthaki Yayınları, s.269-296
• Berger, Peter L. (1961). Precarious Vision: A Sociologist Looks at Social Fictions and Christian Faith. New York, Doubleday ve Company,
• Berger, Peter L. (1963). Invitation To Sociology: A Humanistic Perspective, New York: Anchor Books Edition.
• Berger, Peter L. (2000). Bilgi Sosyolojisinde Bir Problem Olarak Kimlik, çev. Mehmet Cüneyt Birkök, Sosyoloji Konferansları Dergisi. Sayı:26. İstanbul. s.241-251
• Berger, Peter L. and Anton Zjderveld (2010). In Praise of Doubt: How To Be Conviction Without Becaoming A Fanatic, Harper Colins e-books.
• Berger, Peter L. ve Hansfried Kellner (1965). “Arnold Gehlen and The Theory of Institutions”, Social Research. Cilt:32, Sayı:1. Bahar. s. 110-115
• Berger, Peter L. ve Stanley Pullberg (1965). “Reification and Sociological Critique of Counsciousness.” History and Theory. Cilt: 4. Sayı:2. s.196-211
• Berger, Peter L. ve Thomas Luckman (1995). Modernity, Pluralism and The Crisis of Meaning: Orientation of Modern Man, Gütersloh, Bertelsmant Foundation Publishers
• Berger, Peter L. ve Thomas Luckmann (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası. çev. Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Berger, Peter, Brigitte Berger, Hansfried Kellner (1985). Modernleşme ve Bilinç, çev. Cevdet Cerit, İstanbul: Pınar Yayınları
• Bewes, Timothy (2008). Şeyleştirme ve Geç Kapitalizmde Endişe. çev. Deniz Soysal, Metis Yayınları. İstanbul
• Durkheim, Emil (2014). Sosyolojik Metodun Kuralları. çev. Enver Aytekin. Sosyal Yayınları. İstanbul.
• Gehlen, Arnold. (1973). İnsan: İnsanın nereden geldiği, biricikliği, eylem ve zeka, içgüdüler, dil ve idrak, kültür, teknik, hayat standartı ve medeniyet, çev. Bedia Akarsu. Edebiyat Fakültesi Matbaası. İstanbul
• Hegel, Friedrick (2011). Tinin Görüngübilimi. terc. Aziz Yardımlı. İdea Yayınları: İstanbul.
• Jameson Friedrich (2008). A note on reification in Hegel's logic. Critical Quarterly. vol. -50. no. 3, s.33-42.
• Lukács, Georg (1998). Tarih ve Sınıf Bilinci. çev. Yılmaz Öner, İstanbul: Belge Yayınları
• Marx, Karl (1975). 1844 Felsefe Yazıları. çev. Murat Belge. İstanbul: Payel Yayınları
• Mead, Georg Herbert (1972). Mind, Self and Society: From Standpoint Of A Social Behaviorist. Chicago: The University of Chicago Press
• Simmel, Georg (2008). Yabancı. Bireysellik ve Kültür. çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Weber, Max (2012). Sosyal Bilimlerin Metodolojisi. çev. Vefa Saygın Öğütle. Küre Yayınları, İstanbul.