KURAL FAYDACILIK BAĞLAMINDA İNSAN HAKLARI

Yıl 2021, Sayı: 32, 49 - 68, 09.12.2021

Fikri Gül , Nurşen Ekinci

https://doi.org/10.53844/flsf.930144

Öz

Ahlak felsefesinde daimi bir problem olan ‘En Yüksek İyi’, Jeremy Bentham ve John Stuart Mill tarafından en çok sayıda insanın en yüksek miktarda mutluluğunu temin edecek olan fayda ilkesi çerçevesinde yorumlanmaya çalışılır. Bu çerçevede geliştirilen fayda ilkesi sayesinde, ahlaki problemleri toplumsal düzlemde değerlendirmeye çalışan faydacı ahlak anlayışı, Bentham ve Mill ile esas biçimini aldığı günden günümüze kadar olan süreçte birçok eleştiriye maruz kalır. En önemlilerinden biri olarak nitelendireceğimiz ve bu makalede odaklanacağımız eleştiri, insanın insan olmak bakımından değerini görmezden gelen ve dolayısıyla insan haklarına karşı bir pozisyonda olması gerekçesiyle faydacılığı hedef göstermektedir. Faydacılık ve insan hakları ilişkisine değindikten sonra faydacılığın ilk biçimi olarak adlandırılan eylem faydacılığın, mümkün olabildiği kadar çok sayıda insanın yine yüksek miktarda mutluluğunu temin edecek eyleme odaklanarak çoğunluk içinde gözden kaçırılan insanın bireyselliği ve şahsi değerleri bağlamında insan hakları tarafından eleştirisini ele alacağız. Bu çalışmanın nihai hedefi olarak ise eylem faydacılığının bu eleştiriye karşı yetersizliği noktasında, faydacılığın ikinci biçimi olarak Richard B. Brandt tarafından sunulan kural faydacılığa ve eleştiriye çözüm niteliğinde hakları muhafaza ve müdafaa eden yapısına değineceğiz.

Anahtar Kelimeler

Faydacılık, Eylem Faydacılık, Kural Faydacılık, İnsan Hakları, Richard B Brandt

HUMAN RIGHTS IN THE CONTEXT OF RULE UTILITARIANISM

Öz

Abstract: “Summum Bonum”, which is a permanent problem in moral philosophy, is attempt to be interpreted by Jeremy Bentham and John Stuart Mill within the frame of the principle of utility that will ensure the greatest amount of happiness for the greatest number of people. Thanks to the principle of utility developed in this framework, the utilitarian conception of morality, which attempt to evaluate moral problems in the social basis, has been exposed to many criticisms in the process from the day it took its main form with Bentham and Mill until today. The criticism that we will consider as one of the most important and focus on in this article, targets utilitarianism on the grounds that it ignores the value of human beings in terms of being human and therefore it is in a position against human rights. After mentioning the relationship between utilitarianism and human rights, we will consider the critique of act-utilitarianism, which is called the first form of utilitarianism, in the context of the individuality and personal values of the person that has been overlooked by the majority by focusing on action to ensure the high amount of happiness of as many people as possible. As the final aim of this study, regarding the inadequacy of act-utilitarianism against this criticism, we will refer to the rule utilitarianism presented by Richard B. Brandt as the second form of utilitarianism and its structure that protects and defends rights as a solution to criticism.

Anahtar Kelimeler

Richard B. Brandt, Utilitarianism, Act-Utilitarianism, Rule-Utilitarianism, Human Rights

Kaynakça

• Bentham, Jeremy. (1891). A Fragment on Government, (ed. F. C. Montegue), Oxford: The Clarendon Press, London.
• Bentham, Jeremy. (1987). Anarchical Fallacies; Being An Examination of The Declaration of Rights Issued During The French
• Revolution, (ed. Jeremy Waldron), Nonsense upon Stilts: Bentham, Burke, and Marx on the Rights of Man, Methuen, London.
• Bentham, Jeremy. (2017). Ahlak ve Yasama İlkeleri, (çev. Ömer Saruhanlıoğlu, Uğur Kaşif Boyacı), Litera Yayıncılık, İstanbul.
• Brandt, R. B. (1959). Ethical Theory: The Problems Of Normative and Critical Ethics, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, N.J.
• Brandt, R. B. (1992). Morality, Utilitarianism and Rights, Cambridge Universty Press, Cambridge.
• Çüçen, A. Kadir. (2018). İnsan Hakları, Sentez Yayıncılık, Ankara.
• Donnelly, Jack. (2013). Universal Human Rights in Theory and Practice, Cornell University Press, New York.
• Dworkin, Ronald, (1977). Taking Rights Seriously, Harvard University Press, Cambridge.
• Feldman, Fred. (2012). Etik Nedir? , (çev. Ferit Burak Aydar), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Freeman, Michele, (2011). Human rights: An Interdisciplinary Approach, Polity Press, Cambridge.
• Goodin, Robert E. (1995). Utilitarianism as a Public Philosophy, Cam¬bridge University Press. Cambridge.
• Gül, Fikri (2013). Bir Değer Olarak İnsan Hakları ve İnsan Hakları Bilincinin Gelişiminde Demokrasinin Rolü, Muhafazakâr Düşünce, 9, (36), 67-75.
• Hart, H.L.A. (1979). Between Utility and Rights, Columbia Law Review, Vol.79, No. Jun. 829-846.
• Kuçuradi, İoanna. (2016). Çağın Olayları Arasında, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Kuçuradi, İoanna. (2018). İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Locke, John. (2012). Yönetim Üzerine İkinci İnceleme: Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme Çev. Fahri Bakırcı, Ebabil Yayınları, Ankara.
• Lyons, David. (1977). Human Rights and the General Welfare, Philosophy & Public Affairs, Winter, Vol. 6, No. 2, 113-129.
• Mill, J. S. (2018). Özgürlük Üzerine, (çev. Tuğçe Kanbur), Litera Yayıncılık, İstanbul.
• Mill, J. S. (2019). Faydacılık, (çev. Gökhan Murteza). Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
• Nozick, Robert. (1974). Anarchy, State, and Utopia, Blackwell Publishers, Oxford.
• Rawls, John. (2018). Bir Adalet Teorisi, (çev. V. Ahsen Coşar), Phoenix Yayınevi, Ankara.
• Shestack, Jerome J. (1998). The Philoshopic Foundations of Human Rights, Human Rights Quarterly, Vol.20, No. 2, May, 201-234. Tepe, Harun. (2018). İnsan Hakları Felsefesi, BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
• Williams, Bernard. Smart, J. J. C. (1973). A Critique of Utilitarianism, Utilitarianism: For and Against, Cambridge University Press, Cambridge.