ON THE POSITION OF THE PRINCIPLE OF CAUSATION IN THE CONTEXT OF IDEA-NATURE: IS THE PRINCIPLE A CATEGORY OF THE MIND OR A TOOL FOR UNDERSTANDING THE REGULARITIES OF NATURE?

Yıl 2024, Sayı: 38, 1 - 20, 20.09.2024

Ömer Fatih Tekin

https://doi.org/10.53844/flsf.1485708

Öz

The principle of causation is a highly significant concept in the philosophy of science. When we contemplate why events occur in nature, we discover the existence of this principle. However, should this principle be interpreted as a product of the knowing subject or as a tool for understanding the regularity of nature independent of the subject's mental production? This study will be shaped by the views of two philosophers (Hume and Kant) who have reflected on the principle of causation and will argue that laws of nature, such as the principle of causation, enable us to comprehend the regular structure of nature by accepting that such regularities exist. An approach based on the premise that nature is orderly and independent of the human mind has become more intriguing in contemporary discussions than approaches that transform causation into a categorical form. While the alignment of the human mind with the laws of nature appears significant for understanding nature, it is evident that such principles would continue to maintain the regularity of nature even in the absence of the human race. This study aims to present a perspective on the position of the principle of causation based on the concepts of idea and nature, emphasizing the similarity between nature and the mind. Additionally, by detailing Hume's and Kant's understandings of causation, the conclusion will summarize the current state of the causation debate in the contemporary philosophy of science.

Anahtar Kelimeler

causation, ide, mind, category, Hume, Kant

İDEA-DOĞA BAĞLAMINDA NEDENSELLİK İLKESİNİN KONUMU ÜZERİNE: İLKE, ZİHNİN BİR KATEGORİSİ Mİ YOKSA DOĞANIN DÜZENLİLİĞİNİ KAVRAMA ARACI MI?

Öz

Nedensellik ilkesi, bilim felsefesi açısından oldukça önemli bir kavramdır. Doğada karşılaştığımız olayların neden gerçekleştiği üzerine düşündüğümüzde bu ilkenin varlığını keşfederiz. Ancak, bu ilke, bilen öznenin üretimi olarak mı yorumlanmalı, yoksa öznenin zihinsel üretiminden bağımsız doğanın düzenliliğini kavrama aracı olarak mı? Bu çalışma, nedensellik ilkesi üzerine düşünen iki filozofun (Hume ve Kant) görüşleri üzerinden şekillenecek ve nedensellik ilkesi gibi doğa yasalarının doğanın düzenli bir yapısı olduğunu kabul ederek böyle düzenlilikleri kavramamızı sağladığını iddia edecektir. İnsan zihninden bağımsız bir şekilde doğanın düzenli olduğu üzerine kurulu böyle bir yaklaşım, nedenselliği kategorik bir forma dönüştüren yaklaşıma nazaran çağdaş yaklaşımlarda daha çok ilgi çekici bir konuma yerleşmiştir. İnsan zihninin doğanın yasalarına uyumlu olması, doğayı anlamak bakımından önemli görünse de insan ırkının yok olduğu bir durumda bile böyle ilkelerin doğadaki düzenliliği devam ettireceği aşikardır. Çalışma, idea-doğa kavramları üzerinden nedensellik ilkesinin konumu üzerine doğa ve zihin benzerliğine dayalı bir görüş belirtme amacını taşımaktadır. Aynı zamanda, Hume ile Kant’ın nedensellik anlayışlarının detayları verilerek sonuç kısmında çağdaş bilim felsefesinde nedensellik tartışmasının güncel durumunu özetler

Anahtar Kelimeler

Nedensellik, İde, Zihin, Kategori, Hume, Kant

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Çağdaş Felsefe Kant’tan Günümüze Felsefe Akımları. 7. Baskı. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1994.
• Anscombe, G. E. Margaret. 1971. “Causality and Determination”. See Sosa & Tooley (1993), 88-104.
• Aristoteles, Metafizik. Çeviren Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996: Kitap VII, 1037a-1037b.
• Armstrong, M. David, What is a Law of Nature? Cambridge: Cambridge University Press. 1983.
• Bird, Alexander. Nature’s Metaphysics. Oxford: Oxford University Press, 2007.
• Bozkurt, Nejat. Kant. İstanbul: Say Yayınları, 2005.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları. 2000.
• Copleston, Frederick. Berkeley & Hume. Çeviren: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1993.
• Copleston, Frederick. Kant. Çeviren: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2004.
• Craig, Edward. “The New Hume Debate” içinde, Hume on Causality: Projectivist and Realist? editörler R. Read & K.A. Richman, London: Routledge, 2000: 113-121.
• Deleuze, Gilles. Kant Üzerine Dört Ders. Çeviren: Ulus Baker. İstanbul: Kabalcı Yayınları 2007.
• Ducasse, C. John. Causation and Types of Necessity. New York: Dover, 1969.
• Ellis, B. David. Scientific Essentialism. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
• Heimsoeth, Heinz. Immanuel Kant’ın Felsefesi. Çeviren Takiyettin Mengüşoğlu, İstanbul: Remzi Kitapevi, 1993.
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. Çeviren: Oruç Aruoba. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1976.
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. Çeviren: Ferit Burak Aydar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021.
• Hume, David. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çeviren: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1997.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi. Çeviren: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1993.
• Kant, Immanuel. Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. Çeviren: Ioanna Kuçuradi ve Yusuf-Örnek. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2002.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi. Çeviren Ionna Kuçuradi, Ülker Gökberg ve Füsun Akatlı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2021.
• Karademir, Aret & Sandıkçıoğlu, A. Pakize. “David Lewis’in Modal Realizminde Dünya-Ötesi Karşı olgusal Önermeler, İkinci-Dereceden Dünyalar ve Dünyalar-Arası Nedensellik Sorunları”. Felsefe Tartışmaları, 2009: 1-15.
• Lewis, David. “New Work for A Theory of Universals”. Australasian Journal of Philosophy, 1983: 343-377.
• Lewis, David. Causation. (Dü. E. Sosa, M. Tooley) New York: Oxford University Press, 1993.
• Mumford, Stephen. Dispositions. Oxford: Clarendon Press, 1998.
• Mumford, Stephen ve Anjum, Rani. Causation A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2013.
• Palavan, Sercan. “Çağdaş Nedensellik Anlayışında İki Model: Yeni Humecu Görüş ve Yeni Aristotelesçi Görüş”, Liberal Düşünce Dergisi, 107, (2022): 19-34.
• Psillos, Stathis. Nedensellik ve Açıklama. Çeviren: Ömer Fatih Tekin ve Sercan Palavan. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık, 2024.
• Strawson, Galen. The Secret Connexion. Oxford: Clarendon Press, 1989.
• Tooley, Michael. Causation: A Realist Approach. Oxford: Clarendon Press, 1987.
• Üner, Aslı. “Nedensellik İlkesi: Hume’a Karşı Kant”, Mavi Atlas. 3/2024:100-108.
• Wood, W. Allen. Kant. Çev. Aliye Kovanlıkaya. Ankara: Dost Kitapevi, 2009.
• Wright, P. John. The Sceptical Realism of David Hume. Manchester: Manchester University Press, 1973.
• Yeşilçayır, Celal ve Tutal, Ayşe. “Kant Felsefesinde Nedenselliğin Uğrakları”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 2023.