GELENEKSEL ABAZA DANSI: APSUA KOŞARA

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 334 - 349, 28.08.2021

Kudret Çiçek

Öz

Bu çalışmanın amacı Kafkasya’nın kadim halklarından olan Abazaların geleneksel halk dansı Apsua Koşara’nın her yönüyle araştırılması ve kayda geçirilmesidir. 19. yüzyılda Kafkas – Rus savaşı sonrasında Abazaların beş yüz binden fazla olduğu tahmin edilen nüfuslarının neredeyse %60’ı Rus orduları tarafından yok edilmiştir. Geriye kalan iki yüz bin kişinin ise neredeyse %85’inden fazlası Ruslar tarafından Osmanlı Devleti topraklarına sürülmüştür. Sürgünün neticesinde 19. yüzyılın sonlarında Abhazya’da sadece yirmi yedi bin Abaza kalmıştır. Abhazya’daki Abazalardan kat kat fazla Abaza; Osmanlı Devleti’nde iskân olmuştu. Abaza dilinin tüm lehçeleri, Abaza kültürünün en eski parçalarının birçoğu Türkiye’de bulunuyordu. Dolayısıyla Abaza kültürünün en canlı yaşandığı yer de Osmanlı toprakları ve sonraları Türkiye Cumhuriyeti olmuştur. Yeni vatanlarında kadim kültürlerini devam ettiren Abazalar, kimliklerinin bir parçası olan müzik ve danslarını da günümüze kadar taşıyabilmişlerdir. Geleneksel Abaza dansı Apsua Koşara da Türkiye’ye taşınmış ve küçük değişikliklerle varlığını koruyarak günümüze kadar ulaşmıştır.
Daha önce hakkında çalışma yapılmamış bir alanda hazırlanan bu makalede, Kafkasya göçmeni Abazaların kültürlerinin bir parçası olan Apsua Koşara dansının tarihsel geçmişi ve pagan kültürlerle olan bağlantısı irdelenmeye çalışılmıştır. Apsua Koşara dansı ve bu dans çevresinde oluşmuş geleneksel davranış şekilleri tespit edilmiştir. Bu dansla içi içe geçmiş ritüel ve uygulamalar, ilgili kavramlar ve kavramların ayrıntılı açıklamaları makale içerisinde yer almaktadır. Apsua Koşara’nın diasporadaki Abazaların kimliklerini koruma çabalarına katkısı açıklanmaya çalışılmıştır. Makalede anlatılanları daha somut hale getirmek için örnek görüntüler QR kodları aracılığıyla makalenin sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Apsua Koşara, Abhazya, Abaza, diaspora folkloru, halk dansı

TRADITIONAL ABKHAZIAN DANCE: APSUA KOSHARA

Öz

The aim of this study is to research and document the traditional folk dance Apsua Koshara of the Abkhazians, one of the ancient people of the Caucasus. After the Caucasian-Russian war in the 19th century, almost 60% of the Abkhazian population, estimated more than five hundred thousand, were exterminated by the Russian armies. More than 85% of the remaining two hundred thousand people were exiled by the Russians to the territories of the Ottoman Empire. As a result of the exile, at the end of the 19th century only twenty-seven thousand Abkhazians remained in their homeland Abkhazia. Many times more Abkhazians than the Abkhaz population in Abkhazia were settled in the Ottoman Empire. Consequently all dialects of the Abkhazian language, many of the oldest fragments of Abkhazian culture were present in Turkey. Therefore, the place where the Abkhazian culture was most vital were the Ottoman Empire and the later Republic of Turkey. Continuing their ancient culture in their new homeland, the Abkhazians have been able to maintain their music and dance rites, which are a part of their identity, to the present day. Among these rites the traditional Abkhazian dance Apsua Koshara was also moved to Turkey and has survived, with minor changes, to the present day.
The historical background of the Apsua Koshara dance as a part of the culture of the Caucasian Abkhazian immigrants and its connection with pagan cultures, a field that has not been studied before as a research object, will be examined in this article. The Apsua Koshara dance and the traditional behavior patterns formed around this dance have been identified. The rituals and practices that are intertwined with this dance, the related concepts and detailed explanations of the concepts are included in the article. The contribution of Apsua Koshara to the efforts of the Abkazians in the diaspora to preserve their identity has been tried to be explained. In order to visualize/specify what is described in the article, QR codes have been added at the end of this article. They will lead to sample images.

Anahtar Kelimeler

Apsua Koshara, Abkhazia, Abkhaz, diaspora folklore, folk dance

ТРАДИЦИОННЫЙ АБАЗСКИЙ ТАНЕЦ: АПСУА КУАШАРА

Öz

Целью данного исследования являетя изучение традиционного народного танца Апсуа Куашара, который исполняет один из древнейших народов Кавказа- Абхазы. В 19 веке во время Кавказско- русской войны, русскими войсками было истреблено почти 60 процентов абхазов, численность которых на тот период предположительно составляло более пятисот тысяч человек. Более 85% из оставшихся двухсот тысяч человек были сосланы русскими на земли Османской империи. В результате ссылки в конце XIX века в Абхазии осталось всего 27 тысяч абазин. В Османской империи обосновалось во много раз больше абхазов, чем проживало в самой Абхазии. Все диалекты абхазского языка, многие древнейшие фрагменты абхазской культуры были обнаружены в Турции. Таким образом, местом, где абхазская культура была наиболее жива и сохранена, были османские земли, а затем и Турецкая Республика. Продолжая свою древнюю культуру на своей новой родине, абхазы смогли донести до наших дней свою музыку и танцы, которые являются частью их идентичности. Традиционный абхазский танец Апсуа Куашара также был перенесён в Турцию и сохранился, с небольшими изменениями, до наших дней.
Ранее на эту тему еще не было исследований и в этой статье предпринята попытка изучить исторические предпосылки танца Апсуа Куашара, который является частью культуры кавказских иммигрантов- абхазов, и проследить его связь с языческими культурами. Выявлены традиционные модели поведения, сформированные вокруг танца Апсуа Куашара. В эту статью включены все концепции и подробные объяснения, как переплетаются в этом танце ритуалы этого народа. Кроме того, в статье есть попытка объяснить вклад танца Апсуа Куашара в усилия абхазов в диаспоре по сохранению своей идентичности. Чтобы сделать то, что описано в статье, более конкретным, примеры изображений были добавлены в конец статьи с помощью QR-кодов.

Anahtar Kelimeler

Апсуа Куашара, Абхазия, Абхаз, фольклор диаспоры, народный танец

Kaynakça

• ARGUN, Y. G. (1990) Abhazya’da Yaşam ve Kültür, 1. Basım, Nart Yayıncılık, Çeviren:Hayri Ersoy-Yalçın Karadaş, İstanbul
• BENET, S. (1994) Abhazlar Kafkasların Uzun Ömürlü İnsanları, 1. Basım, Kaf-der Yayınları, Çeviren: Nuran Kılınçaslan, Ankara
• BGANBA, C. (2013) Kardeşlerimiz, Abhazya’mız... 1. Basım, Üç S Basım LTD.ŞTİ. Çeviren: Oktay Çkotua Ankara
• BÜYÜKA, B. Ö. (1972) Abhaz Mitolojisi anaç mı? 1. Basım, Abhazoloji Yayınları, İstanbul.
• BÜYÜKA, B. Ö. (1985) Kafkas Kaynaklarına Göre İlk Yaratılışlar, İlk İnsanlık, Kafkas Gerçekleri, 1. Basım, Abhazoloji Yayınları, İstanbul.
• ÇAKIR, B. (2021), Perküsyon, https://www.mgu.edu.tr/tr/faculty/calgi-egitimi-bolumu/pages/perkusyon.html (1 Nisan 2021 tarihinde ziyaret edildi).
• EROĞLU, T. (2017) Dans Kavramı ve Dansın İşlevi, The Journal Of Academic Social Science Studies (JASSS), Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Number: 60, p. 215-226, Elazığ.
• GOODY, J., (2011) Rönesanslar, 4. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ayhan Matbaası, İstanbul
• GÜÇ, A. (2021) “Güneş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) https://islamansiklopedisi.org.tr/gunes (1 Nisan 2021 tarihinde ziyaret edildi)
• GÜRBÜZ, R. (2010) El Mızıkası Metodu, Baskı Evi, 1. Basım, İstanbul.
• HAŞBA, M. (2014) “Müzik Folkloru”, Çeviren: Uğur Yağanoğlu, İlk Çağlardan Günümüze Abhazya Tarihi, Ed. Stanislav Lakoba, 1. Basım, CSA Global Publishing, İstanbul
• KARATIGİNA, M. (2010) Abkhazian Music, Anthology of Folk Music, https://kavkazmusic.blogspot.com/2012-/02/abkhazian-music-anthology-of-folk-music.html
• KOÇKAR, M.T. (1998) Çağlar Boyunca İletişim Sanatı Olarak Dans ve Halkdansları, 1.Basım, Bağırgan Yayımevi, Ankara
• KOÇKAR, A. A. ve KAPLAN, A. (2019) Çerkes Müziği ve Çalgıları, Eurasian Academy of Sciences Eurasian Studies / Avrasya Çalışmaları Dergisi, sayı: 11, s. 39-62.
• KOÇKAR, M.T. ve KOÇKAR, A.A. (2019) Orta Avrupa’dan Anadolu’ya Bir Çalgının Yeni Kimliği: Çerkes Mızıkası, Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, e-dergi, Cilt:2, Sayı:3, s. 440-469.
• TUNA, Mahinur (2007) Warada 1. Yıl Repertuarı, Tanıtım Broşürü, http://apsnyteka.org/file/Warada_2007_tur.pdf