Hz. Osmân (23-35/644-656) Döneminde Denizcilik Faâliyetleri

Yıl 2021, , 195 - 230, 29.12.2021

Murat Öztürk

https://doi.org/10.16947/fsmia.1050277

Öz

Hz. Osmân b. Affân, hilâfeti zamanında kazanılan deniz zaferleriyle temâyüz etmiştir.
Bizans İmparatorluğu’nun denizdeki üstünlüğü devam ettiği sürece Bilâdü’ş-Şâm ve
Mısır’daki hâkimiyetlerinin tehdit altında olduğunu ve Bizans’a karşı mücâdelenin donanmanın
desteği olmadan yürütülemeyeceğini fark eden ilk devlet adamı olan Suriye
(Şâm) Vâlisi Muâviye b. Ebû Süfyân’ın (ö. 60/680) deniz seferleriyle ilgili isteklerini ilk
başta selefi Hz. Ömer b. el-Hattâb (13-23/634-644) gibi reddeden Hz. Osmân, en nihâyetinde
onun denize açılma isteğini bâzı şartların yerine getirilmesi koşuluyla kabul etti.
Hz. Osmân’dan aldığı izinle denizcilik faâliyetlerini hızlandıran Muâviye b. Ebû Süfyân
önderliğinde Müslüman Araplar, Kıbrıs, Ervâd (Arados), Sicilya, Rodos, Kos, Girit adalarına
ve Endülüs’e seferler düzenleyerek çok miktarda ganîmet elde ettiler. Kaynakların
verdiği bilgilere göre bu dönemde İstanbul’a da deniz seferi yapan Müslüman Araplar, 31
(652) veya 34 (655) yılında Antalya’nın Finike (Phoenix) ilçesi açıklarında, İmparator II.
Konstans’ın (641-668) kumandası altındaki Bizans donanmasını İslâm tarihinde Zâtü’s Savârî adıyla anılan muhârebede yenmek sûretiyle ilk büyük deniz zaferini elde ederek
Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetine son verdiler. Bu makalede Müslümanların
denize açılma sebepleri, bahrî anlamda kıyı şehirlerinde yürüttükleri faâliyetler, tertip
edilen çıkarma harekâtları öncesinde yapılan hazırlıklar ve seferlerin netîceleri hem İslâm
hem de Hıristiyan kaynaklarında verilen bilgilerin ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Osmân, Muâviye, Akdeniz, adalar, çıkarmalar, kıyı şehirleri, Zâtü’s-Savârî

Maritime Activities During The Period of Caliph ʻUthmān b. ‘Affān (23-35/644-656)

Öz

ʻUthmān b. ʻAffān shined through the sea victories at the time of his caliphate.
Muʻāwiya b. Abī Sufyān (d. 60/680), the governor of Syria (Shām), was the first statesman
to realize that as long as Byzantium’s rule in the sea continued, their dominance in
Bilād al-Shām and Egypt was under threat and that the struggle against Byzantium could
not be carried out without the support of the navy. Although Muʻāwiya’s requests for
naval expeditions were initially rejected by ‘Uthmān just like the former Caliph ‘Umar
b. al-Khaṭṭāb (13-23/634-644), he accepted his request to sail only if certain conditions
were met. Under the leadership of Muʻāwiya b. Abī Sufyān, who accelerated his maritime
activities with the permission of ʻUthmān, the Muslim Arabs made expeditions to Cyprus,
Arados, Sicily, Rhodes, Cos, Crete Islands and Andalusia. According to the information
given by the sources, Muslim Arabs who made the sea expedition also to Istanbul in this
period, defeated the Byzantine navy under the command of Emperor Constans II (641-
668) around Antalya Phoenix in the battle called Dhāt al-Sawārī [The Battle of Masts] in
Islamic history in 31 (652) or 34 (655). This was the first major naval victory achieved by
Muslim Arabs and it ended Byzantium’s dominance in the Eastern Mediterranean. In this
article, the reasons for the sailing of Muslims, the activities carried out in coastal cities in
maritime sense, the preparations made before the landing operations and the results of the
expeditions will be evaluated in the light of both Islamic and Christian sources.

Anahtar Kelimeler

ʻUthmān, Muʻāwiya, Mediterranean, islands, landings, coastal cities, Dhāt al-Sawārī

Kaynakça

• Abdülalîm, Enver, el-Milâha ve ‛Ulûmü’l-Bahr ‛İnde’l-‛Arab, Kuveyt, 1979. Adevî, İbrahim, “Neş’etü Esâtîli’d-Düveli’l-‛Arabiyye fî Şarki’l-Bahri’l-Mütavassıt”, el-Mecelle, cilt 19, 1958. Agapius, Kitab al-̔Unvan - Histoire Universelle : Patrologia Orientalis, trans. to French Alexandre Vasiliev, part 2, vol. 8, Paris, 1912.