A Study on Spelling of Arabic Words and Phonetic Features in Two Cönks

Yıl 2019, Sayı: 14, 1 - 28, 27.12.2019

Yasemin Çelik

https://doi.org/10.16947/fsmia.666183

Öz

Spellings of Arabic and Persian words in texts written in Ottoman Turkish mostly remained loyal to original and that different spellings were preferred for Turkish words, or borrowed words from other languages. In this study, spelling properties differing from the original form or general spelling tendencies of Arabic words in Ottoman Turkish were focused on. The material of this study is comprised of two cönk texts. In the study, spelling properties of Arabic words have been evaluated. The purpose of this study is to contribute to the spelling-pronunciation relationship of the 19th century through Arabic words in Ottoman Turkish.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Turkish, spelling, pronunciation, phonetics, cönk

İki Cönkte Arapça Sözcüklerin İmlası ve Ses Düzeni Üzerine

Öz

Osmanlı Türkçesi metinlerinde Arapça ve Farsça sözcüklerin yazımında özgün imlaya büyük oranda bağlı kalındığı, Türkçe ve diğer başka bazı dillerden geçen sözcüklerde ise özgün imlanın dışına çıkıldığı görülmektedir. Bu çalışmada Arapça sözcüklerin “bozuk” ve / veya konuşma dilinin özelliklerine göre, kimi zaman, “Türkçeleştirilmiş” imlaları üzerinde durulmuştur. Çalışmaya malzeme olarak, Milli Kütüphane kayıtlarında bulunan, 1818 ve 1830 yılları ile tarihlenen, iki cönk metni ele alınmıştır. Çalışmada, Arapça sözcükler, imla ve ses özellikleri bakımından değerlendirilmiş ve yapılan bu değerlendirmeler, cönk yazıcılarının imla tercihlerine göre oluşturulmuştur. Bu çalışmanın Osmanlı Türkçesindeki Arapça sözcükler üzerinden 19. yüzyılın imla-telaffuz ilişkisi üzerine bir katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi, imla, telaffuz, ses bilgisi, cönk

Kaynakça

• Adamoviç, Milan, Floransalı Filippo Argenti’nin Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi, çeviren Aziz Merhan, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Cönk, Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu: 06 Mil Yz Cönk 51, 136 varak (Erişim Tarihi 10.11.2012), http://www.yazmalar.gov.tr/ Cönk, Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu: 06 Mil Yz Cönk 151, 50 varak (Erişim Tarihi 10.11.2012), http://www.yazmalar.gov.tr/ Çelik, Yasemin, “19. Yüzyıla Ait İki Cönk Metni, Söz Varlığı ve İmla Özelikleri”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017. Develi, Hayati, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları, 2003. Duman, Musa, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995a. ___________, “Türkiye Türkçesinin Tarihî Kaynaklarından Carbognano’nun Grameri ve İmlâ-Telaffuz İlişkisi Bakımından Önemi”, İlmî Araştırmalar, İstanbul, 1995b. ___________, “Klasik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili”, Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara, Türk Dil Kurumu, 1996. ___________, “Klâsik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili”, III. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 23-27 Eylül, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları 1999. Duran, Hamiye, “Dana Dili Terimi ve Cönk Araştırmacılarının Karşılaştığı Bazı Problemler”, Milli Folklor, Ankara, 2016. Duymaz, Ali, “Sözün Yazılaşması Yazının Sözleşmesi: Cönkler”, Milli Folklor, Ankara, 2016. Erdal, Tuğçe, “Cönklerde Sözlü Kültür Etkisi”, Milli Folklor, Ankara, 2016. Gülensoy, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (A-N/0-Z), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007. Gümüşkılıç, Mehmet, 18. Yüzyıl Osmanlı Türkçesi Ses Hadiseleri (I-IV), yayınlayanlar Şinasi Tekin, Gönül Alpay Tekin, Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynakları 66, Türkçe Kaynaklar LVI, Harvard Üniversitesi, Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 2005. ______________, “Orta Osmanlıcada İmlâ-Telaffuz İlişkisi”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, Voluma 3/6, 2008. Karaağaç, Günay, Türkçenin Dil Bilgisi, 2. Basım, Ankara, Akçağ Yayınları, 2013. ______________, Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul, Kesit Yayınları, 2015. Kartallıoğlu, Yavuz, “Tanzimat Gramerlerinde Bazı Eklerin İmlası ve Dudak Uyumu ile İlgili Uyarılar”, Bilig, sayı 43, Ankara, 2007. ________________, “Xavier Bianchi’nin ‘Dictionnaire Français-Turc’ Adlı Sözlüğünde İmlanın Gizlediği Telaffuzlar”, Türkbilig, 2010. ________________, Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni (16, 17 ve 18. Yüzyıllar), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. ________________, Osmanlı Konuşma Dili, İstanbul, Kesit Yayınları, 2017. Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Köksal, M. Fatih, “Cönklerde Divan Şiiri, Divan Şiirinde Cönkler”, Milli Folklor, 2016. Özçelik, Sadettin, “Türkçede Kullanılan Arapça Kelimelerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bazı Tespitler”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2004. _____________, Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar (1. Cilt), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016/I. _____________, Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin (2. Cilt), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016/II. Özkan, Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2017. Öztürk, Jale, Hatay Ağzı, İnceleme-Metin-Sözlük, Adana, Karahan Kitabevi, 2009. Tulum, Mertol, Osmanlı Türkçesine Giriş, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2009. Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. Yavuzarslan, Paşa, Şemsettin Sami Kâmûs-ı Türkî, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2010.