ÖDEMELER DENGESİ VE CARİ AÇIK: TÜKİYE’DE 2014-2016 YILLARI ARASINDA CARİ AÇIK VE PETROL FİYATLARI ETKİLEŞİMİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 27 - 66, 30.12.2017

Gülden Kadooğlu Aydın

Öz

Türkiye’de cari açık sebepleri en çok enerji ithalatından kaynaklanmaktadır. Ülkemizin özellikle enerji kaynaklarında büyük ölçüde dışa bağımlı oluşu cari açık dengesini önemli derecede olumsuz etkilemektedir. Türkiye enerji ithalatında en çok petrol alımlarında dışa bağımlıdır. Bu sebepten dolayı da cari açık dengesi ve petrol fiyatları arasında önemi azımsanamayacak bir ilişki mevcuttur. Petrol fiyatlarında meydana gelen artış azalışlar cari açığı doğrudan etkilediği için ekonomik boyutta Türkiye’nin karşılaşabileceği olumsuz yansımaları azami seviyeye indirmek için alternatif yollara başvurmak gerekmektedir. Bunun için de enerji kaynakları aramaları arttırılmalı ve daha fazla kaynak arayışları içerisine girilmelidir.

Çalışmamız da öncelikle ödemeler dengesi ve cari açık konuları ele alınmış, cari açık nedenlerinin en büyük kısmını oluşturan enerji ithalatı konusuna değinilmiştir. Ülkemiz petrol ihtiyacının yaklaşık %90’lık bir kısmını dışarıdan almaktadır ve bu sebepten dolayı da cari açık dengesini doğrudan ve ciddi bir şekilde etkilemektedir. Buna istinaden ülkemizdeki petrol fiyatları ve cari açığı 2014-2016(Kasım ayına kadar) yılları arası SPSS programı ile analiz edilmiştir. Yapmış olduğumuz analiz sonucuna göre değişkenler arasında 0,679 değeri ile en güçlü ilişkiye 2014 yılı sahipken, R2 değerinin 0,112 ile 2015 yılının en zayıf ilişkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Ödemeler Dengesi, Cari Açık, Enerji, Petrol

Kaynakça

• AĞASLAN, E. “Türkiye’de Cari Açıkların Boyutları ve Sürdürülebilirliği”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2008, Ankara.
• ALKAN, U. Ödemeler Bilançosu Dengesi ve Türkiye’de Bankacılık Sektörünün Ödemeler Dengesine Katkısının Analizi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007,İstanbul.
• ALTINTAŞ H. “Türkiye’de Petrol Fiyatları, İhracat ve Reel Döviz Kuru İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı ve Dinamik Nedensellik Analizi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 19, 1-30, 2013.
• AREN, S. İstihdam Para ve İktisadi Politika, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, Savaş Yayınları, 1984, Ankara . BALI, S. ve YILMAZ, Z. Kredi Temerrüt Takası Marjları ile İMKB Endeksi Arasındaki İlişki. 16. Finans Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 83-104, 2012.
• BAŞBOLAT, E. Cari İşlemler Açıkları ve Makro Ekonomik Faktörler: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010, Ankara.
• BAYAT Y. ŞAHBAZ A. ve AKÇACI T. “Petrol Fiyatlarının Dış Ticaret Açığı Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 42, 67-90, 2013.
• BAYRAK M. ve ESEN Ö. “Türkiye’nin Enerji Açığı Sorunu ve Çözümüne Yönelik Arayışlar”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 3, 139-158, 2014.
• ÇELİK N. Türkiye’de Petrol Fiyatları ile Cari Açık Arasındaki Nedensellik İlişkisi
• DEMİR M. “Enerji İthalatı Cari Açık İlişkisi, VAR Analizi İle Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Sayı: 9, 1-27, 2013.
• DİNLER, Z. İktisada Giriş, 6.Baskı, Ekin Kitapevi, 2000, Bursa.
• DOĞAN, Ç. “Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: İhracat, Değerli TL’ye Rağmen mi Artmaktadır?”, Finans-Politik&Ekonomik Yorumlar Dergisi, 2004.
• DÜNYA ENERJİ KONSEYİ TÜRK MİLLİ KOMİTESİ, Enerji Raporu, 31/50, 1998.