ÜLKE KARŞILAŞTIRMALARI IŞIĞINDA TÜRKİYE’DE SENDİKA-SİYASET İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 115 - 143, 30.06.2018

Nebiye Şahin

Öz

Sendikalar 18.yüzyılın sonlarına doğru İngiltere’de Sanayi Devrimi’nin yol açtığı olumsuz koşullar nedeniyle ortaya çıkmıştır. Türkiye’de sendikaları doğuran koşullar ve sendikaların yapısı diğer Batı Avrupa ülkelerinden farklılık göstermektedir. Genellikle sendikalar, işçi sınıfının hak ve çıkarlarını koruyabilmek için ekonomik, sosyal ve siyasal fonksiyonlarını araç olarak kullanmıştır. Sendikalar, siyasal fonksiyonlarını daha çok hükümet politikalarını etkilemek amacıyla kullanırlar. Böylece siyasi parti ve sendikalar arasında karşılıklı çıkarlara dayanan bir ilişki doğmuştur. Siyasal partilerle kurulan ilişkilerin boyutu, sendikaların örgütlenme felsefelerine göre değişebilmektedir. Dünyadaki uygulamalara bakıldığında, sendika-siyasi parti ilişkilerinde günümüze kadar üç model ortaya çıkmıştır. Bu modeller; “bağımsız model”, “bağımlı model” ve “ara bağımlı model” olarak sınıflandırılmaktadır. Bağımsız modelde, sendikalarla siyasi partiler arasında doğrudan ve organik bir ilişki mevcut değildir. Bu model içinde yer alan sendikalar, örgütsel çıkarları doğrultusunda mevcut partilerin programlarına bakarak, onlarla kalıcı olmamak şartı ile her zaman ilişki kurabilirler. Bağımlı modelde, sendikalar siyasi partiler karşısında bağımsızlıklarını koruyamamakta ve bir siyasi partinin güdümü altına girerek, rejimin gerektirdiği şekilde hareket etmektedirler. Ara bağımlı modelde ise, kendilerine yakın hissettikleri partilerle organik ilişki kurabildiği gibi, ilişkilerini organik olmadan da sürdürebilirler. Her iki grupta yer alan sendikaların ortak noktaları, siyasi partiler karşısında tamamen bağımlı konuma düşmemektir. Çalışmanın son kısmında ise bu modeller çerçevesinde çeşitli ülkelerin sendika-siyaset ilişkisi incelenmekte ve Türkiye açısından değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sendika, Siyaset

Kaynakça

• Akın, Cihangir, “Japon Endüstriyel İlişkileri (Türkiye İle Kısmi Bir Karşılaştırma)”, Sakarya Üniversitesi Yayını No:14, (1995).
• Aydoğanoğlu, Erkan, “Dünyada ve Türkiye’de Sendika-Siyaset İlişkisi”, Kültür- Sen Yayınları, 2.Basım, Ankara, (2011).
• Bayrak, Selami, “Bir İskandinav Refah Devleti Modeli Olarak İsveç’te Esnek Çalışmanın Görünümü”, ÇGSB Çalışma Dünyası Dergisi, Cilt:3, Sayı:1 (2015).
• Cerev, Gökçe & Yenihan, Bora, “Sendikalı Kadınlar ve Yaşadıkları Sorunlar: Kocaeli-Gölcük’te Kamu Çalışanları Sendikaları Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt:14, Sayı:4, (2016).
• Ekin, Nusret, “Endüstri İlişkileri”, İşletme Fakültesi Yayınları, İstanbul, (1989).
• Erol, Işık Sevgi, “Kendine Özgü Yaklaşımıyla Japon Endüstri İlişkileri Sistemi”, Kamu-İş, Cilt:13, Sayı: 4, (2014).
• Işıklı, Alpaslan, “Sendikacılık ve Siyaset”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, (1972).
• Işıklı, Alpaslan, “Sendikacılık ve Siyaset Cilt 1”, Öteki Yayınevi, Ankara, (1995).
• Işıklı, Alpaslan, “Sendikacılık ve Siyaset Cilt 2”, Öteki Yayınevi, Ankara, (1995).
• Kocabaş, Fatma, “Endüstri İlişkilerindeki Dönüşüm”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2015).
• Koç, Yıldırım, “Sendikacılık Tarihi”, Türk-İş Eğitim Yayınları, No:1, (1998).
• Koç, Yıldırım, “Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi”, Kaynak Yayınları, İstanbul, (2003).
• Kozak, İbrahim, “İşçi Sendikalarının Tarihi Gelişimi (İngiltere Örneği)”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı:37-38, (2012).
• Lefranc, Georges & Sülker, Kemal, “Dünyada ve Bizde Sendikacılık”, Varlık Yayınları, İstanbul, (1966).
• Mahiroğulları, Adnan, “Fransa’da Sendika-Siyasal Parti İlişkileri”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı:1, Cilt:18, (2003).
• Mahiroğulları, Adnan, “Teorik Çerçevesi ve Dünyadaki Uygulamalarıyla Sendika-Siyaset, Sendika-Siyasal Parti İlişkisi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:19, Sayı:1, (2004).
• Mahiroğulları, Adnan, “Dünyada ve Türkiye’de Sendikacılık”, Ekin Yayıncılık, 2.Baskı, Bursa, (2013).
• Millen, Bruce, “Gelişen Ülkelerde Sendikalar ve Siyaset”, Sosyal Siyaset Konferansları, (1968).
• Özkiraz, Ahmet & Talu, Nuray, “Sendikaların Doğuşu; Türkiye ve Batı Avrupa Ülkeleri Karşılaştırılması”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, s.108-126, (2008).
• Stroby, Jensen, Carsten, “Trade Unionism: Differences and Similarities- A Comparative View on Europe, USA and Asia, Çeviren: Fuat MAN (2004).