FİİLİ MÜZAKERE SÜRECİNDE TÜRKİYE’NİN POLİTİK RİSK GÖRÜNÜMÜNÜN SEÇİLİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜYESİ ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 23 - 58, 22.12.2022

Zülfükar Aytaç Kişman , Yavuz Özek , Mehmet Selçuk Sadak

Öz

Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Birliği’ni oluşturan kurum ve kuruluşlar ile olan ilişkileri son 60 yıldır Türk siyasetinin, Türk ekonomisinin ve Türk dış politikasının en önemli gündem maddelerinden birini teşkil etmiştir ve etmeye de devam etmektedir. Dolayısıyla AB ile olan ilişkilerin aynı şekilde Türk siyaset, ekonomi ve dış politikasına etkileri de tartışılmaz olmaktadır. Türkiye’nin AB ile ilişkilerinde önemli bir kilometre taşı olan ve 2005 yılında başlayan AB ile tam üyelik müzakerelerinde 2007 yılı sonrasını kapsayan Fiili Müzakere Süreci içerisinde bu etkilerin hangi seyirde olduğu bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır.
Gerek temel makro ve mikro ekonomik veriler gerekse de çeşitli uluslararası kurum ve kuruluşlarca değerlendirme konusu yapılan politik bazı değerlendirmeler ülkeler için oluşan ve/veya oluşabilecek ekonomik, finansal ve politik risklerin anlaşılmasında önemli göstergeler olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin AB ile Fiili Müzakere sürecinde politik risk göstergelerinin ne durumda olduğu incelenmiştir. Politik Risk görünümü için Dünya Bankası tarafından yayınlanan ve altı bileşenden oluşan Yönetim Göstergeleri (Governance Indicators: Yolsuzluğun Kontrolü, Hükümetin Verimliliği, Siyasi İstikrar ve Şiddet / Terörizmin Olmaması, Düzenleyici Kalite, Hukuk Devleti, İfade Özgürlüğü ve Hesap Verebilirlik) incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Avrupa Birliği, Müzakere Süreci, Politik Risk

COMPARISON OF TURKEY’S POLITICAL RISK OUTLOOK WITH SELECTED EUROPEAN UNION COUNTRIES IN THE ACCESSION NEGOTIATION

Öz

Turkey's relations with the European Union (EU) and the institutions and organizations that constitute the European Union have been and will continue to be one of the most important topics of Turkish politics, Turkish economy and Turkish foreign policy for the last 60 years. Therefore, the effects of relations with the EU on Turkish politics, economy and foreign policy are in the same way indisputable. The main subject of this study is the course of these effects in the Actual Negotiation Process, which is an important milestone in Turkey's relations with the EU and covering the period after 2007 within the full membership negotiations with the EU started in 2005.
Both basic macro and micro economic data and some political evaluations made by various international institutions and organizations are considered as important indicators in understanding the economic, financial and political risks that have occurred and/or may occur for countries. In this study, the status of political risk indicators in Turkey's Actual Negotiation Process with the EU has been examined. For the Political Risk outlook, the Governance Indicators published by the World Bank and consisting of six components (Control of Corruption, Efficiency of Government, Political Stability and Violence / Absence of Terrorism, Regulatory Quality, Rule of Law, Freedom of Expression and Accountability) have been examined.

Anahtar Kelimeler

Turkey, European Union, Negotiation Process, Political Risk

Kaynakça

• AKDEMİR, E. (2017). Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğrencilerinin Avrupa Birliği Algısı. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 9-38.
• ALPER, A. E. (2018). BRICS-T Ülkelerinde Politik İstikrar Ve Ekonomik Performans İlişkisi Üzerine Bir Analiz. Business and Economics Research Journal, 9(1), 49-56.
• AYAYDIN, H., PALA, F., & BARUT, A. (2016). Ülke riskinin hisse senedi getirisine etkisi: Ampirik analiz. Global Journal of Economics and Business Studies, 5(10), 66-75.
• BALAN, F. (2016). Politik İstikrar Ve Devlet Harcamaları İlişkisi: 1986-2013 VAR Analizi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 519-537.
• BİÇEN, Ö. F. (2020). Politik istikrar ekonomik büyümeyi sağlamada yeterli bir faktör müdür? Brıcst ülkeleri üzerine bir inceleme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(43), 119-139.
• BİLSON, C. M., BRAİLSFORD, T. J. ve HOOPER, V. C. (2002). The Explanatory Power of Political Risk in Emerging Markets, International Review of Financial Analysis, 11, ss. 1-27.
• BOZKURT, E. (2018). Son Gelişmeler Işığında Türkiye’de Avrupa Birliği Algısı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(2), 267-288.
• CHERİAN, J. A. ve PEROTTİ, E. (2001). Option Pricing and Foreign Investment under Political Risk, Journal of International Economics, 55, ss. 359- 377.
• ÇÖMLEKÇİ, M. F., & BAHADIR, N. H. (2020). Avrupa Birliği-Türkiye İlişkileri ve Seçim Gündemlerinde Medyada Türkiye Söylemi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 1130-1141.
• DEMEZ, S., TURAN, İ. & KIZILKAYA, F. (2019). NIC Ülkelerinde Politik İstikrar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 485-499.
• DEMİRTAŞ, G. ve AKÇAY, S. (2006). Kurumsal Faktörlerin Doğrudan Yabancı Yatırımlar Üzerine Etkisi: Ampirik Bir Kanıt, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol. 8, No. 2, ss. 15-34.
• ELA, M. (2020). Türkiye’de Politik Devir ve Devlet Borçları İlişkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(30), 3110-3133.
• ERB, B. C., HARVEY, R. C., & VİSKANTA, E. T. (1996). Political Risk, Economic Risk And Financial Risk. Financial Analysts Journal, 52(6), 29-46.
• ERHAN, Ç., & AKDEMİR, E. (2016). Türkiye–Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde İlk On Yılın Muhasebesi 2005-2015. Bilig, (78), 7-35.
• ERKAL, G., AKINCI, M., & YILMAZ, Ö. (2015). Politik İstikrarsızlık ve Yolsuzluk İlişkisi: Bir Panel Veri Analizi/Relationship of Political Rights And Corruption: A Panel Data Analysis. Ege Akademik Bakış, 15(3), 327.
• GÜLCAN, Y., AKGÜNGÖR, S. & KUŞTEPELİ, Y. (2020). 2023 Hedefleri Kapsamında 15 Temmuz Darbesinin Türkiye Ekonomisine Etkileri Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20(15 Temmuz), 107-131.
• HASSAN, M. K., MARONEY, C. N., EL-SADY, H. M., & TELFAH, A. (2003). Country Risk And Stock Market Volatility, Predictability, And Diversification İn The Middle East And Africa. Economic Systems, 27(1), 63-82.
• KAKIŞIM, C., & ERDOĞAN, S. (2018). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri ve 15 Temmuz Darbe Girişimin Ardından Yaşanan Gelişmeler. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10(18), 399-420.
• KAMACI, A. (2019). Politik İstikrarsızlık-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 20 OECD ülkesi için panel veri analizi. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 75-85.
• KARA, E., & KARABIYIK, L. (2015). The Effect Of Country Risk On Stock Prices: An Application İn Borsa İstanbul. Suleyman Demirel University The Journal Of Faculty Of Economics And Administrative Sciences, 20(1), 225-239.
• KARA, F. (2006). Ülke Riskinin Finansal Piyasalara Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KARTAL, G., & ÖZTÜRK, S. (2018). Orta Doğu ülkelerinde politik istikrarsızlık, enerji güvenliği ve ekonomik büyüme ilişkisi.
• KAVAZ, İ. (2021). The Energy Equation in the Eastern Mediterranean. Insight Turkey, 23(1), 139-160.
• KAYA, E. (2015). Ülke Riskinin Yabancı Portföy Yatırımları Üzerindeki Etkisi. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 29(4).
• KAYA, H. P. (2019). Politik ve Finansal Riskin BİST İmalat Sektörünün Performansı Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(1), 30-45.
• KILIÇ, B. & KESER, A. (2020). Avrupa Birliği’ne Üye Ve Aday Ülkelerde Yönetişim İle Ekonomik Veriler Arasındaki İlişki. Beykoz Akademi Dergisi, 8(1), 265-279.
• KIRBAŞOĞLU, F., & TÜFEKÇİ, Ö. (2019). Avrupa Birliği’nin Yükselen Güçler Politikası: BRICS ve MIKTA Ülkelerinin Meydan Okumaları. Novus Orbis: Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 2(1), 39-70.
• KÖK, R., EKİNCİ, R. & YALÇINKAYA, A. E. A. (2017). Ülke Riski Bileşenlerinin Reel Sektör Üzerindeki Etkisi: Azerbaycan-Kazakistan-Rusya ve Türkiye Örneği. Bilig, (83), 281-302.
• KUTLU, Ö., KAHRAMAN, S., & DİNÇER, S. (2019). Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’nin Siber Güvenlik Politikalarının Analizi. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 1-14.
• LE, Q. V. & ZAK, P. J. (2006). Political Risk And Capital Flight, Journal Of International Money And Finance, Volume 25, Issue 2, s. 308-329.
• OĞUZ, İ. H. (2019). Politik İstikrar ve Çevresel Sürdürebilirlik. Uluslararası İşletme ve Ekonomi Çalışmaları Dergisi, 1(1), 1-11.
• ORAL, İ. O. & YILMAZ, C. (2017). Finansal ve Politik Risk Endeksinin Bist Sinai Endeksi Üzerindeki Etkisi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 33(33), 192-202.
• ÖCAL, A. T. (2018). Avrupa Birliği’ne Katılım Müzakereleri Sürecinde Türkiye’de Sosyal İçerme Uygulamaları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 80, Ekim 2018, s. 130-144.
• ÖZDEMİR, A. & SALİHOĞLU, M. (2019). Ekonomik ve Politik Faktörlerin İnsani Gelişmişlik Üzerindeki Etkileri. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(3), 21-35.
• PAKSOY, S., & KILIÇ, S. B. (2013). Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde Türkiye’nin Üyelik Olasılığının Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 81-96.
• ŞAHİN, G., & ÖNDER, H. G. (2021). Atık yönetimi, sera gazı emisyonları ve Türkiye: Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(112), 194-216.
• ŞAHİN, G. , TAKSİM, M. A. & YİTGİN, B. (2021). Effects of the European Green Deal on Turkey’s electricity market . İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi , 4(1) , 40-58.
• ŞAHİN, H. (2019). Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde Türkiye’nin Üyelik Olasılığının Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Ana Bilim Dalı, Adana.
• ŞANLISOY, S. (2020). Türkiye’de Politik İstikrarsızlık İle Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bir Nedensellik Analizi. Bilig, (92), 85-114.
• TAŞ, R. (2020). Türkiye-Avrupa Birliği Müzakerelerinde Kıbrıs Sorununun Etkisi ve Bugünkü Durum. Anadolu Strateji Dergisi, 2(2), 43-54.
• TOPALOĞLU, E. E., & KORKMAZ, T. (2021). Politik Riskin Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Pay Piyasası Endeks Getirilerine Etkisi: G7 Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama. Verimlilik Dergisi, (1), 97-115.
• TUTAL, O. (2014). Ekonomik Gelişme Ve Doğal Kaynakların Laneti İlişkisi: Politik İstikrar Üzerine Ampirik Bir Çalışma, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, İstanbul.
• TÜRE, H., GÖKTEN, S. & BAŞER, F. (2016). Politik Risk ve Ekonomik Gelişmişlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesinde Kapsamlı Bir Yaklaşım. İşletme Araştırmaları Dergisi/Journal of Business Research-Türk, 8(4), 187-201.
• YALÇINKAYA, Ö. & KAYA, V. (2017). Politik İstikrarın/İstikrarsızlığın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Dünyanın En Büyük İlk Yirmi Ekonomisi Üzerinde Bir Uygulama 1996-2015. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(2), 277-298.
• YAPRAKLI, S., & GÜNGÖR, B. (2007). Ülke Riskinin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi: İMKB 100 Endeksi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(02), 199-218.
• YAŞA, A. A., ŞANLISOY, S., & Özen, A. (2020). Bütçe Tutarlılığı ile Politik İstikrarsızlık İlişkisi: Türkiye’de 1984-2018 Dönemi Analizi. Sosyoekonomi, 28(44), 337-354.
• YILMAZ, A. (2019). Politik İstikrar Endeksi – Ekonomik Göstergeler Arasındaki Etkileşim: Türkiye ve Seçilmiş Ülkeler İçin Bir Araştırma, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Uluslararası İşletmecilik Bilim Dalı, İstanbul.
• YÜCESAN, M. & YAĞIŞ, O. (2019). Ekonomik Finansal Ve Politik İstikrarın İşsizlik Üzerindeki Etkisi: Türkiye İçin ARDL Sınır Testi Ve Nedensellik Analizi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 14(2), 153-165.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• AB Bakanlığı. (2019). AB’ye Genel Bakış. Erişim Adresi https://www.ab.gov.tr/files/rehber/02_rehber.pdf, Erişim Tarihi: 09/01/2021.
• AB Bakanlığı. (2019). Katılım Müzakerelerinde Mevcut Durum. Erişim Adresi https://www.ab.gov.tr/katilim-muzakerelerinde-mevcut-durum_65.html, Erişim Tarihi: 22.01.2021.
• AB Bakanlığı. (2019). Müzakere Sürecine İlişkin Sıkça Sorular. Erişim Adresi https://www.ab.gov.tr/muzakere-surecine-iliskin-sikca-sorular-sorular_44460.html, Erişim Tarihi: 22.01.2021.
• AB Bakanlığı. (2019). Tarama Süreci. Erişim Adresi https://www.ab.gov.tr/tarama-sureci_38.html Erişim Tarihi: 25.12.2021.
• Dünya Bankası. (2021). Governance Indicators. Erişim Adresi https://info.worldbank.org/governance/wgi/ Erişim Tarihi: 25.12.2021.
• Öz Yazılım LTD. ŞTİ. (2021). Politik Risk Yönetimi ve Anlaşmalar. Erişim Adresi http://www.ozyazilim.com/ozgur/marmara/uluslararasi/politikrisk.htm, Erişim Tarihi: 07.09.2021.
• The PRS Group. (2012). International Country Risk Guide Methodology. Erişim Adresi https://www.prsgroup .com/wp-content/uploads/2012/11/icrgmethodology.pdf, Erişim Tarihi: 14/09/2021.
• 2018 Active Ageing Index, Analytical Report (2019). Erişim adresi: https://unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/Active_Ageing_Index/Stakeholder_Meeting/ACTIVE_AGEING_INDEX_TRENDS_2008-2016_web_cover_reduced.pdf (Erişim tarihi 01.09.2021).
• AK, Muammer, KÖZLEME, Olgun, "Yaşlı yoksulluğu", Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, Sa. 2, 2017, s. 197-208.
• AKDEMİR, Nuran, ÇINAR, Fatma İlknur, GÖRGÜLÜ, Ülkü, "Yaşlılığın algılanması ve yaşlı ayrımcılığı", Türk Geriatri Dergisi, C. 10, Sa. 4, 2007, s. 215-222.
• AKSOY, Aybala Demirci, "Bireylerin aktif yaşlanmaya ilişkin görüşleri", Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, C. 8, Sa. 2, 2015, s. 54-62.
• ALTIN, Zeynep, "Covid-19 pandemisinde yaşlılar", Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, C. 30, Sa. 2, 2020, s. 49-57.
• AYDIN, İpek, TÜTÜNCÜ, Özkan, “Pandemi Sürecinde Yaşlılık ve Rekreasyon”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 32, Sa. 1, 2021, s. 100-105.
• BAĞDOĞAN, Selver Yıldız, “Yaşlılara yönelik sosyal politikalar”, içinde Aysen Tokol ve Yusuf Alper (Eds), Sosyal Politika, Dora Yayınları, Bursa 2020, s. 453-472.
• BAŞYİĞİT, Raziye (2019). Demografik Yapı İçinde Yaşlı Nüfusun Görünümü ve Aktif Yaşlanma Yaklaşımı Perspektifinde Politika Örnekleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• BENLİ, Abdurrahman, YENİHAN Bora, “Yoksulluğun kavramsal çerçevesi”, İçinde Gökçe Cerev ve Bora Yenihan (Eds), Yoksulluk Farklı Boyutlarıyla, Dora Yayınları, Bursa 2018, s.1-14.
• BOZKIR SERDAR, Aysu, “Sosyal Politika Kavramı, Tarihsel Gelişimi ve Türkiye’de Sosyal Politika”, içinde Aysen Tokol ve Yusuf Alper (Eds), Sosyal Politika, Dora Yayınları, Bursa 2020, s. 1-73.
• ÇİFÇİLİ, Serap, "Aktif yaşlanma: fiziksel boyut", The Journal of Turkish Family Physician, C. 3, Sa. 1, 2012, s. 6-12. ÇOLAK, Murat, ÖZER, Yunus Emre, "Sosyal Politika Anlamında Aktif Yaşlanma Politikalarının Ulusal Ve Yerel Düzeydeki Analizi", Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.14, Sa. 55, 2015, s. 115-124.
• DANIŞ, Didem, “Nüfus ve Toplum”, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, 2021. Erişim adresi: http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/sosyoloji_lisans_ao/nufus_ve_toplum.pdf (Erişim tarihi: 01.01.2022).
• DANIŞ, Mehmet Zafer, "Türkiye’de Yaşlı Nüfusun Yalnızlık Ve Yoksulluk Durumları Ve Sosyal Hizmet Uygulamaları Açısından Bazı Çıkarımlar”, Toplum ve Sosyal Hizmet, C. 20, Sa.1, 2009, s. 67-84.
• DEMİREL, Aykut Can, SÜTÇÜ, Semih, "Covid-19 Salgınında Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Uygulamalar ve Hizmetlerin Değerlendirilmesi", Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, C. 17, Sa. Pandemi özel sayısı, 2021, s. 3641-3675.
• DENİZ, Bülent, KILIÇASLAN, Çiğdem, KOŞAN, Fulya, “Rekreasyonel Olanaklara Yönelik Beklentilerin Sağlıklı Kentler Yönüyle İrdelenmesi, Aydın Kenti Örneği”, Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 3, Sa. 2, 2019, s. 79-89.
• DONALDSON, Jean M., WATSON Roger, "Loneliness in elderly people: an important area for nursing research" Journal of advanced nursing, C. 24, Sa. 5, 1996, s. 952-959.
• ESER, Burçin, KÜÇÜK Saniye, “Yaşlanan nüfus, sorunlar ve politikalar: Türkiye için bir değerlendirme”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, C. 12, Sa. 2, 2021, s. 541-556.
• FOSTER, Liam, WALKER, Alan, “Gender and active ageing in Europe”, European Journal of Ageing, C. 10, Sa. 1, 2013, s. 3–10.
• GÖK, Mertcan, ÖCAL, Aslan Tolga, "Sağlıklı, Güvenli ve Bağımsız Yaşamaya Yönelik Aktif Yaşlanma: Almanya ve Türkiye Karşılaştırması", Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 9, Sa. 1, 2020, s. 43-66.
• GÖKBUNAR, Ali Rıza, KOÇ, Özgür Emre, “Demografik Değişimlerin Sosyal Güvenlik Kurumlarına Etkisi ve Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumlarının Mali Yapısının Analizi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, Sa. 1, 2009, s. 15-34.
• GÖRGÜLÜ, Ülkü, AKYAR, İmatullah, AKDEMİR, Nuran, SUN KAPUCU, Sevgi, “Dünyada ve Ülkemizde Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar”, Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, C. 56, Sa. 1, 2010, s.30-33.
• GÜRSOY ÇUHADAR, Seyran (2019). Türkiye’de Demografik Dönüşüm ve Aktif Yaşlanma İlişkisi: Kocaeli Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• GÜRSOY ÇUHADAR, Seyran, “Yaşlanan Nüfusa Çözüm Önerisi Olarak Aktif Yaşlanma Yaklaşımı: Eleştiriler ve Olası Endeks için Türkiye Önerileri”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sa. 79, 2020, 361-397.
• HEID, Allison R, CARTWRIGHT, Francine, WILSON-GENDERSON, Maureen, PRUCHNO, Rachel, “Challenges Experienced by Older People During the Initial Months of the COVID-19 Pandemic”, The Gerontologist, C. 61, Sa. 1, 2021, s. 48–58.
• İÇAĞASIOĞLU ÇOBAN, Arzu, “Yalnız Yaşayan Yaşlılara İlişkin Aile Politikaları”, Aile ve Toplum, C. 2, Sa. 9, 2005.
• KAÇAN, Havva, DİBEKLİ Eşref, AKKAN Kübra, “Toplumda Yaşayan Bireylerin Yaşlı Ayrımcılığı Tutum Düzeylerinin İncelenmesi”, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, C. 11, Sa. 2, 2018, s. 8-15.
• KALINKARA, Velittin, KALAYCI Işıl, “Aktif Yaşlanma ve Sağlıklı Yaşam için Güçlendirme Becerileri”, İçinde Deniz SAY ŞAHİN (Ed.), Etik Yönleri ile Yaşlılık ve Yaşlanma, Ekin Yayınevi, Bursa, 2020, s. 33-68.
• KARAALİ, Gizem Burcu (2017). Türkiye’de Yaşlı Refahına İlişkin Uygulamaların Aktif Yaşlanma Kavramı Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KARAKUŞ, Bülent, “Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler, kurumsal yaşlı bakımı ve kurumsal yaşlı bakımında illerin durumu”, Ertem Basım Yayın Dağıtım, Ankara, 2018.
• KIM, Oksoo, "Predictors of loneliness in elderly Korean immigrant women living in the United States of America", Journal of Advanced Nursing, C. 29, Sa. 5, 1999, s. 1082-1088.
• KING'S College London (2020). New research identifies those most at risk from 'long COVID'. https://www.kcl.ac.uk/news/study-identifies-those-most-risk-long-COVID (Erişim tarihi: 04.01.2022).
• KOÇAK, Orhan, “Sosyal Politika ve Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Politikaları”, içinde Orhan Koçak (Ed.), Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Ders Notları 2021, s. 347-370. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/yasli_bakimi_onlisans_ao/aktif_ve_saglikli_yaslanma.pdf (Erişim tarihi: 10.02.2022).
• KUL PARLAK, Nurgün, “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma”, içinde Orhan Koçak (Ed.), Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Ders Notları 2021, s. 167-193. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/yasli_bakimi_onlisans_ao/aktif_ve_saglikli_yaslanma.pdf (Erişim tarihi: 10.02.2022).
• KURTKAPAN, Hamza, "Aktif yaşlılık ve yerel yönetim uygulamaları: İstanbul örneği", Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, C. 2, Sa. 2, 2018, s. 38-52.
• LLOYD-SHERLOCK, Peter, EBRAHIM, Shah, GEFFEN, Leon, MCKEE, Martin, “Bearing the brunt of Covid-19: Older people in low and middle income countries”, BMJ, 368, 2020.
• MAHASE, Elisabeth, "Covid-19: What do we know about “long covid”?” BMJ, 370, 2020.
• ÖZMETE, Emine, “Türkiye Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Araştırması”, T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, Ankara, 2016, Erişim adresi: http://yasam.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/259/2019/05/T%C3%9CRK%C4%B0YE-AKT%C4%B0F-VE-SA%C4%9ELIKLI-YA%C5%9ELANMA-ARA%C5%9ETIRMASI-kitap.pdf (Erişim tarihi: 05.10.2021).
• RANTANEN, Taina, ERONEN, Johanna, KAUPPINEN, Markku, KOKKO, Katja, SANASLAHTI, Sini, KAJAN, Niina, PORTEGIJS, Erja, “Life-Space Mobility and Active Aging as Factors Underlying Quality of Life Among Older People Before and During COVID-19 Lockdown in Finland-A Longitudinal Study”, The Journals of Gerontology: Series A, C. 76, Sa. 3, 2021, s. 60-67.
• ROWE, John W, KAHN, Robert L, "Successful aging", The gerontologist, C. 37, Sa. 4, 1997, s. 433-440.
• SMITH, Matthew Lee, STEINMAN, Lesley E, CASEY E. A., “Combatting social isolation among older adults in a time of physical distancing: the COVID-19 social connectivity paradox”, Frontiers in public health, C. 8: 403, 2020, s. 1-9.
• ŞEKER, Aziz, KURT, Gökhan, “Bir Sosyal Politika Alanı Olarak Yaşlılık ve Sosyal Hizmet Uygulamaları”, Nüfusbilim Dergisi, Sa. 40, 2018, s. 7-30.
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (T.C. AÇSHB) (2020a). Yaşlı Nüfusun Demografik Değişimi. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/45354/yasli-nufus-demografik-degisimi-2020.pdf (Erişim tarihi: 12.11.2021).
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (T.C. AÇSHB) (2020b). Koronavirüs (Covid-19) Bilgilendirme Rehberi-VI. Erişim adresi. https://aile.gov.tr/media/46206/rehber-eyhgm-65-yas-uzeri-yaslilar-ve-kronik-hastalara-yonelik-koronavirus-bilgilendirme-rehberi.pdf, (Erişim tarihi: 19.12.2021).
• T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı (2011). 2012 Avrupa Aktif Yaşlanma ve Nesiller Arası Dayanışma Hakkında Bilgi Notu, Ankara, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/SBYPB/Sosyal%20Politika%20ve%20%C4%B0stihdam/aktif_yaslanma_bilgi_notu.pdf (Erişim tarihi: 02.12.2021).
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (T.C. Başbakanlık DPT) (2007). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. Ankara. Erişim adresi: https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/34232/0/turkiyede-yaslilarin-durumu-ve-yaslanma-ulusal-eylem-planipdf.pdf (Erişim tarihi 04.09.2021).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf (Erişim tarihi 04.09.2021).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2015). TÜRKİYE SAĞLIKLI YAŞLANMA EYLEM PLANI ve UYGULAMA PROGRAMI 2015-2020. Ankara. Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/508 (Erişim tarihi: 05.09.2021).
• TÜİK (2020). İstatistiklerle Yaşlılar-2019. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=4Istatistiklerle-Yaslilar-2019-33712 (Erişim tarihi: 15.12. 2021).
• TÜRK, Ahmet, “Koronavirüs (Covid-19) pandemisi sürecinde yaşlılara yönelik uygulamalar ve yaşlıların psiko-sosyal durumu üzerine bir değerlendirme”, SOSYAL HİZMET “SOCIAL WORK”, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını, Temmuz-Aralık, 2020, s. 35-46.
• Uluslararası Çalışma Örgütü Araştırma Notu (ILO) (2021). “İkinci Dalga COVID-19 Önlemlerinin Türkiye’de İstihdam Üzerindeki Etkisi”, Erişim adresi: https://www.ilo.org/ankara/publications/research-papers/WCMS_775756/lang--tr/index.htm (Erişim tarihi: 01.11.2021).
• MUTLU, Selin, EPİK, Meryem Tekin, “Türkiye’de Yaşlı Nüfus ve Sosyal Politika Uygulamaları”, Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, C. 11, Sa. 1, 2019, s. 29-43.
• UNECE (2016), “The Active Ageing Index Pilot Studies for Serbia and Turkey, UNECE Population Unit”
• UNECE (2019). AAI in brief. https://statswiki.unece.org/display/AAI/I.+AAI+in+brief (Erişim tarihi: 01.09.2021)
• UNECE (2021). Active Ageing Index. https://unece.org/population/active-ageing-index (Erişim tarihi: 01.09.2021).
• United Nations (UN) (2015). World Population Ageing 2015, Erişim adresi: https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WPA2015_Report.pdf, (Erişim tarihi: 02.01.2022).
• United Nations (2019). World Population Prospects 2019 Volume II: Demographic Profiles. Erişim adresi: https://population.un.org/wpp/Publications/Files/WPP2019_Volume-II-Demographic-Profiles.pdf, (Erişim tarihi: 04.01.2022).
• URHAN, Gülcan, ARSLANKOÇ, Sinem, “COVID-19 Pandemi Sürecinde Sosyal Politika ve Yerel Yönetimler: İstanbul İlçe Belediyeleri Örneği”, Çalışma ve Toplum, C. 2, Sa. 69, 2021, 945-980.
• UYANIK, Yücel, “Yaşlılık, Yaşlanan Nüfus Ve Sosyal Politika”, İş ve Hayat, C. 3, Sa. 5, 2017, s. 67-100.
• ÜNAL, Vehbi, “Modernleşme Sürecinde Yaşlılık Düşüncesini Değiştiren Olgular-Toplumsal Yaşamın Kıyısında Kalan Yaşlılar”, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 43, Sa. 2, 2019, s. 275-298.
• WALKER, Alan, "A strategy for active ageing", International social security review, C. 55, Sa. 1, 2002, s. 121-139.
• WHO (2002a). Active Ageing A Policy Framework, Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/67215/WHO_NMH_NPH_02.8.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim tarihi: 09.10. 2021).
• WHO (2002b). Global Chronic Disease Burden - 1990-2020. Erişim adresi: https://www.who.int/dietphysicalactivity/media/en/gsdoc_principles_charts.pdf (Erişim tarihi: 02.02.2022).
• WHO (2020a). Coronavirus disease (COVID-19): Risks and safety for older people, Erişim adresi: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/coronavirus-disease-covid-19-risks-and-safety-for-older-people (Erişim tarihi: 14. 12. 2021). WHO (2020b). Sağlıklı Yaşlanmanın 10 yılı, Erişim adresi: https://www.who.int/initiatives/decade-of-healthy-ageing (Erişim tarihi: 10.12.2021).
• WHO (2020c). The 2030 Agenda for Sustainable Development and the UN Decade of Healthy Ageing 2021-2030, Erişim adresi: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/2021-dha-docs/decade-connection-series-agenda2030.pdf?sfvrsn=3a9895e7_1 (Erişim tarihi: 09.12.2021).
• World Bank (2019), “Life expectancy at birth, total (years)”, Erişim adresi: https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN (Erişim tarihi: 02.01.2022).
• YAĞCIOĞLU, Recep, “Sağlıklı Yaşlanma ve Sosyal Hizmetler”, The Journal of Turkish Family Physician, C. 3, Sa. 1, 2012, s. 30-38.
• YANG, Peishan, LIN, Shan-Ju, “Digital aging as an essential component of active aging: A literature review”, International Journal of Liberal Arts and Social Science, C. 7, Sa. 4, 2019, s. 113-132.
• YILDIZ, Esra (2021). “Yaşlı Dostu Kentler ve Covid- 19 Sürecinde Yerel Yönetim Faaliyetleri”, International Marmara Social Sciences Congress (Autumn) 2021 Proceedings Book, s. 59-68.
• YILMAZ, Tuncay, “Çalışan Yoksulluğu”, İçinde Gökçe Cerev ve Bora Yenihan (Eds), Yoksulluk Farklı Boyutlarıyla, Dora Yayınları, Bursa, 2018, s.185-202.