21. Yüzyılda ‘‘Hulefâ-yi Râşidîn Dönemi’’ni, Siyaset Sosyolojisi Perspektifi ile Yeniden Okumak

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 131 - 150, 30.12.2024

Erden Kişi

https://doi.org/10.61524/fuuiibfdergi.1555754

Öz

Madde ve mana alemi arasında, bir yaşam felsefesi oluşturmaya çalışan bir kısım insanoğlu, var olduğu günden beri bu mücadelesinde çeşitli aşamalar kaydetmiştir. Madde aleminde çeşitli düşünceler ve felsefik bakış açıları ile mesafeler kateden bir kısım insanoğlu, mana alemini ise teolojik unsurlar ile geliştirme gayreti göstermiştir. Öte yandan teolojik değerlerin, insanlığın bir kısmının mana alemini şekillendirdiği gibi maddi alemini de şekillendirdiği anlaşılmaktadır. Özellikle İslam toplumlarında teolojik değerlerin, insanın tüm yaşam alanını şekillendirdiği görülmektedir. Teolojik değerler ile harmanlanmış dönemlerin ise tüm İslam toplumları tarafından, saygı ve sevgi ile karşılandığı bilinmektedir. Bu dönemler içerisinde en öne çıkanlardan birisi de ‘‘Hulefâ-yi Râşidîn dönemi’’dir. Bu dönem içerisinde yaşanan olaylar ve uygulamalar, her yönü ile İslam toplumlarını gerek siyasi gerek ekonomik gerekse de hukuksal anlamda etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Bu çalışmada, İslam tarihi için büyük bir önem taşıyan ‘‘Hulefâ-yi Râşidîn dönemi’’nin İslam toplumlarında uyandırdığı etkinin boyutları anlaşılmaya çalışılmıştır. Daha sonrasında ise bu dönemde yaşanan gelişmelerin siyasi ve sosyolojik sonuçları, dönemin şartları içerisinde analiz edilmiştir. En nihayetinde ise 21. yüzyıla gelindiğinde İslam toplumları için ‘‘‘Hulefâ-yi Râşidîn dönemi’’nin siyaset sosyolojisi bağlamındaki önemi, yeniden anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışma sürecinde genel hatları ile çağdaş bilimsel eserler üzerinden literatür taraması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

“Hulefâ-yi Râşidîn Dönemi”, Siyaset Sosyolojisi, İslam Modernizmi, Teoloji-Siyaset İlişkisi

Re-Reading the “The Rashidun Caliphate Period” in the 21st Century with the Perspective of Political Sociology

Öz

Since the beginning of time, some humans have striven to establish a life philosophy encompassing both matter and spirit. They have traversed various stages in this endeavor. In the realm of matter, a certain subset of humanity has endeavored to traverse distances and explore diverse perspectives on philosophical thought. In the realm of spirit, this same subset has also striven to develop the spiritual realm through theological elements. Furthermore, it is understood that theological values have also shaped the material world like they have shaped the spiritual realm. In particular, within Islamic societies, it is evident that theological values profoundly impact all aspects of human life. It is acknowledged that the historical periods in which these theological values were prevalent were met with respect and affection by all Islamic societies. One of the most prominent periods within this era is ‘‘the Rashidun Caliphate period’’. The events and practices that occurred during this period had a profound impact on Islamic societies, influencing them in various ways, including politically, economically, and legally. The aim of this study is to gain a deeper understanding of the impact of ‘‘the Rashidun Caliphate period’’ on Islamic societies. Subsequently, the political and sociological consequences of developments during this period were analyzed in the context of the prevailing circumstances. Ultimately, the political and sociological significance of ‘‘the Rashidun Caliphate period’’ for Islamic societies in the 21st century is being re-examined. During the study, a comprehensive literature review was conducted using contemporary scientific sources.

Anahtar Kelimeler

‘‘The Rashidun Caliphate Period’’, Political Sociology, Islamic Modernism, Theology-Politics Relationship

Kaynakça

• ADIGÜZEL, A. (2019). Hz. Osman Döneminde (24-35/644-656) Fetihler. Şarkiyat, 11(3), 1173-1199.
• APAK, A. (2005). Hz. Ali’nin İlk Dönem Siyasi Hadiselerdeki Rolü. Marife, 5(1), 123-144.
• APAK, A. (2009). Emevîlerin Irak Siyaseti. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 103-128.
• AKHTER, N. (2021). Historical and Research Review of The Scholarly Position of Syedina Hazrat Ali (RA). International Research Journal of Management and Social Sciences, 2(3), 117-121.
• AKYÜZOĞLU, İ. (2018). Siyasal Meşruiyet Açısından Hz. Ebu Bekir'in İktidarı. Journal Of International Social Research, 11(61), 209-220.
• ARSHAD, M. R. (2019) Islamic Modernism. Al-Hikmat: A Journal of Philosophy, Volume 39, 59-74.
• AYCAN, İ. (1999). Emevîler Dönemi İç Siyasi Gelişmeleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39(1), 147-174.
• AZİMLİ, M. (2007). Hulefa-i Raşidin Dönemi Halife Seçimleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7(4), 35-59.
• BEKTOVIC, S. (2016). Towards A Neo-Modernist Islam: Fazlur Rahman and The Rethinking of Islamic Tradition and Modernity. Studia Theologica-Nordic Journal of Theology, 70(2), 160-178.
• BUSHRA, MUSHTAQ, MS R., MUHAMMAD, NAZIA W., ATTAULLAH, S. S., ASLAM R., A. (2023). Rights and Responsibilities of The Ruler of Time in The Light of Hazrat Ali Murtaza's Khilafat. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 20(1), 935-942.
• BLACK, A. (2011). The History of Islamic Political Thought: From the Prophet to the Present. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• CANETTI, E. (2023). Kitle ve İktidar. Çev. Gülşat Aygen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÇAĞATAY, N. (1997). Sorularla İslam dini ve İslam tarihi (Vol. 5). İstanbul: Gündoğan yayınları.
• ÇERÇİ, F. (2007). Mâlik El-Eşter’e Verdiği Ahd-Nâme’ye Göre Hz. Ali’nin Yönetim Anlayışı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(28), 89-125.
• ÇELİK, Y. (2017). Râşid Halifeler Döneminde Askerî Sosyal Hizmetler. Mütefekkir, 4(8), 375-390.
• CORBIN, H. (2001), History of Islamic Philosophy. Translated by Liadain Sherrard with the assistance of Philip Sherrard. London: The Institute of Ismaili Studies.
• COŞKUN, K. (2022). Râşid Halifelerin İçtihatlarına Sosyolojik Bir Bakış. Dini Araştırmalar, 25/62, 291-314.
• DEMİR, H. (2008). Meşruiyet Açısından Hz. Osman’ın Öldürülmesinin İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (11), 77-119.
• DEMİRCAN, A. (2013). Hz. Ali’nin İktidar Yıllarında İslam Toplumunda Siyaset. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 173-190.
• DERTLİ, O. (2022). Hz. Ebu Bekir’in Halife Seçilmesinin Geleneksel Otorite Bağlamında Değerlendirilmesi. İlsam Akademi Hakemli Dergisi, 2(1), 39-60.
• DONNER, F. M. (2010). Umayyad Efforts at Legitimation: The Umayyads’ Silent Heritage. In Umayyad legacies. pp. 185-211, Brill.
• EL-ASHKER, Ahmed A. F., WILSON, R. (2006). Islamic Economics: A Short History (Themes in Islamic Studies). Boston: Brill.
• ETHEREDGE, L. (2010), Islamic History. New York: Britannica Educational Publishing.
• FAKHRY, M. (2004), A History of Islamic Philosophy-Third Editio. New York: Columbia University Press.
• GENCER, B. (2008). İslam’da Modernleşme,1839-1939. Ankara: Lotus Yayınevi.
• GODDARD, H. (2000), A history of Christian-Muslim Relations. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• GÜNAY, E. (2001). Din Sosyolojisi. 3. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları.
• HAGEMANN, H. L., VERKINDEREN, P. (2021). Kharijism in the Umayyad period. The Umayyad World, 489-516.
• HİZMETLİ, S. (1991). İslam Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• HÜSEYİN, M. (2000). Modernizmin İslam Dünyasına Girişi. Çev. Sezai Özel, İstanbul: İnsan Yayınları.
• SARDAR, Z. (2009). The Islamic world: Religion, history, and the future. Encyclopaedia Britannica. Inc. ww.britannica.com.
• JUDD, S. C. (2010). Medieval Explanations for the Fall of the Umayyads. In Umayyad Legacies. 89-104, Brill.
• KARPAT, K. H. (2013). İslam’ın Siyasallaşması: Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Kimlik, Devlet, İnanç ve Cemaatin Yeniden Yapılandırılması. Çev. Şiar yalçın, İstanbul: Timaş Yayınları.
• KELPETİN, M. (2011). Cemel Vakʻasıʼna Farklı Bir Yaklaşım: Linda D. Lau Örneği. Tarih Dergisi, 54/2, 21-37.
• KILIÇ, Ü. (2002). Küfelilerin Hz. Osman'a Muhalefet Etmelerinin Sebepleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 239-260.
• KURT, E. (2021). Muâviye B. Ebî Süfyan’ın Yönetim Anlayışı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1523-1538.
• LINGS, M. (2016). Hz. Muhammed’in Hayatı. Çev. Nazife Şişman, İstanbul: İnsan Yayınları.
• OWEN, D. (2004). Postmodern Political Sociology. Eds. Kate Nash and Alan Scott, The Blackwell Companion to Political Sociology. Malden: Wiley-Blackwell.
• ÖNER, A. (2018). Raşid Halifeler Dönemi Beytülmal ve Oluşum Süreci. Şarkiyat, 10(3), 1016-1036.
• ÖNKAL, A. (2003). Tahkim Olayı Üzerine Bir Değerlendirme. İstem, (2), 33-68.
• ÖZTÜRK, M. (2016). Raşid Halifeler Dönemi İçtihatlarının İslam Hukukunun Seyrine Etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 165-180.
• RAHMAN, F. (2000). İslami Yenilenme: Makaleler II. Der. ve Çev. Adil Çiftçi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• SARIKAYA, A. (2019), Hz. Ebû Bekr’in İslâm öncesi hayatı. Hazreti Ebu Bekir, Ed. Ali Aksu, Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlük Matbaası, 9-22.
• SÖYLEMEZ, M. M. (2003). Hz. Osman Dönemindeki Ekonomik Krizin Garnizon Kentlere Etkisi–Kufe Örneği. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 63-86.
• SILVERSTEIN, Adam J. (2010), Islamic history: a very short introduction. New York: Oxford University Press.
• SCHULZE, R. (2002), A Modern history of the Islamic world. Translated by Azizeh Azodi, New York: I. B. Tauris Publishers.
• SIDDIQI, M. (1973). Islamic Modernism. Islamic Studies, 12(3), 179-192.
• ŞEN, Z. (2015). Hz. Osman Döneminde İstinsah Edilen Mushafların Akibeti. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (36), 31-50.
• TARIQ, M. M. (2011). Jamal Ad-Din Afghani: a pioneer of Islamic modernism. Dialogue (Pakistan), 6(4).
• VAROL, M. B. (2005). Raşid Halifeler Dönemi Toplumsal Değişme Üzerine Bazı Değerlendirmeler. İstem, (6), 195-213.
• VAROL, M. B. (2006). Emevîler’in Hz. Ali ve Taraftarlarına Hakaret Politikası Üzerine. İstem/ 8, 83-107.
• WURTZEL, C. (1978). The Coinage of The Revolutionaries in The Late Umayyad Period. Museum Notes (American Numismatic Society), 23, 161-199.
• YAŞAROĞLU, H. (2013). Bir Taktik ve Propaganda Dehası Olarak Muâviye B. Ebû Süfyân ve Hz. Osman'ın Katillerinin Sorgulanması Meselesi. Electronic Turkish Studies, 8(8), 2213-2224.
• ZAMAN, M. (2014). Islamic modernism and the Shari ‘a in Pakistan. The Dallah Albaraka Lectures on Islamic Law and Civilization, March 4.