NASREDDİN HOCA FIKRALARININ TOPLUMSAL ZEKÂ KURAMI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Sayı: 20, 101 - 111, 25.06.2017

İbrahim Ethem Arıoğlu

Öz

Bir toplumun hayat karşısındaki tutumu, o toplumun meseleleri ele alış tarzını yansıtması yönüyle önem arz etmektedir. Bu yönüyle, insanoğlunun ortaya koymuş olduğu eylemleri, içinde var olduğu toplumsal ilişkiler ağından bağımsız düşünmek mümkün değildir. Bu durumun en açık örneklemlerinin izlerini, sözlü gelenekteki edebi ürünlerde görebiliriz. Bu anlatmalarda, bireyden ziyade toplumun algı düzeyinin ve de bir yönüyle bilişsel zekâ düzeyinin izlerini takip etmek mümkündür. Nasreddin Hoca fıkraları bu kapsamda değerlendirildiğinde, bir toplumun hayata dönük meseleleri ele alış biçimini, yöntem ve tekniğinin izlerini bu fıkralarda bulabiliriz. Bu fıkralara konu olan meseleler ve fıkralardaki çözümlemeler aynı zamanda o toplumun dünya tasavvurunu, eşyaya hâkim olma biçimini, hayat karşısındaki tutumunu göstermesi açısından da büyük bir öneme sahiptir. Nasreddin Hoca fıkralarının geneli incelendiğinde görülecektir ki, bu fıkralar, içinde yüksek bir estetik ve sanat ve de aynı zamanda sosyo-psikolojik gerçekleri barındırmaktadır. Özellikle karşı muhatabı kırmadan ve belli bir hoş görü atmosferi içerisinde, kendi sorunu hakkında ona bir gerçeği, hem de sanatsal ve estetik bir form içerisinde sunmak o toplumun sosyal meseleleri ele alırken nasıl bir teknik ve metot geliştirdiğini açığa vurması açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Zekâ Kuramı, Sözlü Gelenek, Fıkra, Nasreddin Hoca

Kaynakça

• AİOUROVA, Erjena (2003), Buryat Mizahı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BAYRAKTAR, Zülfikar (2010), Mizah Teorileri ve Mizah Teorilerine Göre Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü.
• BAYRAKTAR, Zülfikar (2013), “Metin Merkezli Halk Bilimi Kuramlarından Yayılma ve Gelişme Kuramına Göre Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili”, Eskişehir Osmangazi Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir, Kasım, C.14, S 3, s. 141-152.
• BOYRAZ, Şeref (2012), “Nasreddin Hoca Fıkralarına Göre Türk Kimliğini Oluşturan Temel Nitelikler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S12, s. 81-88.
• DOĞAN, Tayfun vd. (2008), “Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ Düzeylerinin Depresyon ve Bazı Değişkenlerle İlişkisinin İncelenmesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, S 2, s. 1-19.
• DUMAN, Mustafa (2008), Nasreddin Hoca ve 1555 Fıkrası, İstanbul: Heyemola Yayınları.
• GÖKŞEN, Cengiz (2017), “Türk Halk Edebiyatında Fıkra Türü”, Türk Fıkra Kültürü (Tanım Tahlil Yöntem) Editörler, Kürşat Öncül; Songül Çek), Ankara: Akçağ Yayınları, s. 9-29.
• GÜREL, Emet vd. (2010), “Çoklu Zekâ Kuramı: Tekli Zekâ Anlayışından Çoklu Zekâ Yaklaşımına”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S 11, s. 336-357.
• KIRMAN, Ümral Deveci (2009), “Nasreddin Hoca Fıkralarında Eksikliğe Dayalı Gülmeceyi Yaratan Karşıtlıklar”, I. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Sempozyumu (6–7 Temmuz 2005 ) Bilgi Şöleni Bildiriler Kitabı, Akşehir: Akşehir Belediyesi Yayınları, s. 318-335.
• KLEIN, Allen (1999), Mizahın İyileştirici Gücü, (Çev. Sibel Karayusuf), İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• MORREAL, John (1997),Gülmeyi Ciddiye Almak, (Çevirenler, Kubilay Aysevener; Şener Soyer), İstanbul: İris Yayıncılık.
• ÖĞÜT EKER, Gülin (2009), İnsan Kültür Mizah (Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah), Ankara, Grafiker Yayınları.
• ÖZDEMİR, Nebi (2010),“Mizah, Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca”, Milli Folklor, S 87, s. 27-40.
• ÖZKAN, İsa (1999), Nasreddin Hoca Fıkraları-Ependi Şorta Sözler Yomaklar, Ankara: T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA).
• ÖLÇER ÖZÜNEL, Evrim (2009), “Kolektif Bilinçdışında Nasreddin Hoca Fıkraları ve Bilgelik”, 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum (Akşehir 8–9 Mayıs 2008) Bildiriler Kitabı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s. 647-656.
• SAKAOĞLU, Saim (2005), Nasreddin Hoca Fıkralarından Seçmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ŞENTÜRK, Rıdvan (2016), Gülme Teorileri, İstanbul, Küre Yayınları.
• TOKMAKÇIOĞLU, Erdoğan (2004), Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca, İstanbul: Geçit Kitapevi.
• TÜRKMEN, Fikret (1999), Nasreddin Hoca Latifelerinin Şerhi (Burhaniye Tercümesi) Transkripsiyon, İnceleme, Metin, 2. Baskı, İzmir: Akademi Kitabevi.
• YILDIRIM, Dursun (2016), Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, 3. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YILDIZ, Süleyman (2007),“Kimlik ve Ulusal Kimlik Kavramlarının Toplumsal Niteliği”, Milli Folklor, S 74, s. 9-16