İSTEMİ YABGU VE HÜSREV ANUŞİRVAN ARASINDAKİ İPEK YOLU HÂKİMİYET MÜCADELESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Sayı: 33, 189 - 206, 31.12.2023

Ali Hüseyin Toğay

Öz

Bu çalışma, İstemi Yabgu ile Hüsrev Anuşirvan arasındaki İpek Yolu hâkimiyet mücadelesine yoğunlaşmaktadır. Sasaniler ve Göktürkler arasındaki ilk siyasi ve ticari temaslar, Orta Asya bölgesinde İpek Yolu güzergâhındaki bazı önemli ticari şehirleri elinde tutan Akhunların bertaraf edilmesi üzerine başlamıştır. İki devlet arasında varılan mutabakat sonucunda, Akhun devletine karşı savaş ilan edilmiş ve bu savaş sonucunda Akhunlara ağır darbe indirilerek, toprakları mezkûr devletler arasında paylaştırılmıştır. Ancak iki devlet arasındaki bu dostluk, çok kısa süre sonra İpek Yolu egemenliği nedeniyle bozulmuştur. Çin'den başlayıp Orta Asya bölgesinde birden fazla güzergâhı izleyen Tarihi İpek Yolu sırayla; İran, Irak, Suriye, Anadolu ve oradan Avrupa’ya kadar uzanan küresel bir ticaret ağını oluşturmaktaydı. Bu ticaret ağını ele geçirmek isteyen Göktürk ve Sasani devletleri birbirleri ile kıyasıya mücadele içerisine girmişlerdir. Bahsedilen bu mücadele, Ötüken’den Tisfon’a hatta Konstantinopolis’e kadar geniş bir alanı kapsamıştır. Göktürkler ve Sasaniler arasındaki çatışmalara dâhil olan Bizans da, Göktürkler ile yaptıkları geçici bir ittifak sayesinde ezeli rakibi olan Sasanileri güç durumda bırakma fırsatını yakalamasına rağmen bu konuda başarılı bir politika takip edememiştir.

Anahtar Kelimeler

İstemi Yabgu, Hüsrev Anuşirvan, İpek Yolu, Soğd, Bizans, Akhun

an Evaluation on the Silk Road Struggle Between Istemi Yabghu and Khosrow Anoushirvan

Öz

This study aims to focus on the silk road domination struggle between Istemi Yabghu and Khosrow Anoushirvan. The first political and commercial contacts between the Sassanids and the Göktürks started with the elimination of the White Huns, who held some important commercial cities on the silk road route in the Central Asia region. consequently the agreement reached between the two states, war was declared against the Akhun state and as a result of this war, the White Huns were dealt a heavy blow and their lands were divided among the aforementioned states. However, this friendship between the two states was soon destroyed by the silk Road dominance. The historical Silk Road, the gates from China, formed a global trade network that followed more than one route in the Central Asian region, stretching from Iran, Iraq, Syria, Anatolia and from there to Europe in the region. Göktürk and Sassanid states, who wanted to seize this trade network, entered into a fierce struggle with each other. This struggle covered a wide area from Ötüken to Ctesiphon and even to Constantinople. Even though Byzantium, which was involved in the conflicts between the Göktürks and the Sassanids, had the opportunity to put their arch-rival Sassanids in a difficult situation thanks to a temporary alliance with the Göktürks, they could not follow a successful policy in this regard.

Anahtar Kelimeler

Istemi Yabghu, Khosrow Anoushirvan, Silk Road, Sogd, Byzantium, White Huns

Kaynakça

• AYDINLI, O. (2014). “İslâm Hâkimiyetine (II. /VIII. Asır) Kadarki Dönemde Soğd Havzasının İktisadî ve Sosyo kültürel Dinamikleri”. İslâm Araştırmaları Dergisi, 32: 99-126.
• AZARPAY, G. (1981). Sogdian Painting: the Pictorial Epic in Oriental Art. California: University of California Press.
• BADAMCHI, H., PAŞAZANOS, H. (1393/2014). “Baz Guşe-yi Caddeyi Ebrişem: İritibatı ve Ber hem Koneş Ferhengha-yi İran ve Çin Hem Zeman ve Seferha-i Chang Kien Ber Merzha-yi Şark-I Şehinşah-I Eşkani”. Faslıname-yi İlmi, 22: 5-28.
• BARATOVA, L. S. (2001). “Orta Asya'daki Türk Kağanlığı (MS 600- 800)”. Türkler Ansiklopedisi (ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 142-154.
• BARTHOLD, V.V. (1927). Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler. İstabnul: Evkaf Matbaası. BECKWITH, C. (2009). Empires of the Silk Road A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton: Princeton University Press.