Danışman Mentorluk Rolleri: Aday Öğretmen Yetiştirme Sürecinde Aday ve Danışman Öğretmenlerin Görüşleri

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 1, 307 - 345, 26.04.2021

Mehtap Naillioğlu Ferudun Sezgin

Öz

Araştırmanın amacı, MEB’e bağlı orta öğretim okullarında görevli aday ve danışman öğretmenlerin, aday öğretmen yetiştirme sürecinde mentorluk ilişkisinde sergilenen veya sergilenmesi beklenen danışman mentorluk rollerine ve rol davranışlarına ilişkin görüşlerin belirlenmesidir. Cohen Mentorluk Rolleri (CMR) ve rol davranışlarının referans alındığı nitel araştırmada olgubilim deseni kullanılmıştır. Maksimum çeşitlilik ve ölçüt örnekleme ile belirlenmiş, 12 aday ve 9 danışman öğretmenin görüşleri betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırma bulgularına göre, sergilenen danışman mentorluk rolleri ve rol davranışları, CMR ve alanyazındaki diğer mentorluk rolleri ile çeşitli farklılıklar ve benzerliler göstermektedir. İlgiye dayalı ve bilgiye dayalı danışman mentorluk rol davranışları aday öğretmenlere yeterince veya kısmen sergilenmektedir. Bununla beraber, adayların mentorluk ilişkisi içinde danışmanlarınca en az sergilendiğini düşündükleri mentorluk rol davranışları, yüzleştirici, kolaylaştırıcı ve model olma mentorluk rol davranışlarıdır. Her iki tarafta ‘yapıcı eleştirme’ davranışını özellikle yüzleştirici danışman mentorluk rolünde önemsemektedir. Yaş farkı ilgiye dayalı mentorluk rolünde, nesil/kuşak farklılığı ile adayın öğrenmeye açık/kapalı olma hali model olma mentorluk rolünde, danışmanın sergilediği mentorluk rolü ve davranışları için önemli etkenlerdir. Danışman mentorluk rollerinin somutlaştırılması için ‘uygulamalı sertifikalı (danışman) mentorluk eğitim programı’ oluşturulması ve diğer ülke örneklemlerinde yapılacak karşılaştırmalı araştırmalar ile danışman mentorluk rollerinin sergilenmesinde kültürel farklılıkların etkisinin araştırılması öneriler arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen mentorluğu, Aday öğretmen, Göreve yeni başlamış öğretmen, Danışman öğretmen, Mentorluk rolleri

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum bulunmamaktadır.

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Abu-Zaineh, S. & Karge, B. D. (2019). Learning about mentoring from professions outside of education. The Chronicle of Mentoring and Coaching, 2(1), 123−126.
• Aguilar-Gaxiola, S. (1984, April). The roles of mentors in the lives of graduate students [Conference Presentation]. The Annual Meeting of the American Educational Research Association, New Orleans, LA.
• Akay, E., & Gürgür, H. (2018). Kaynaştırma uygulamalarında destek özel eğitim hizmeti sunan öğretmenin mesleki gelişimi: Mentörlük. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 9−36.
• Aktaş, B. Ç. (2018). Assessment of induction to teaching program: Opinions of novice teachers, mentors, school administrators. Universal Journal of Educational Research, 6(10), 2101−2114.
• Aspfors, J., & Fransson, G. (2015). Research on mentor education for mentors of newly qualified teachers: A qualitative meta-synthesis. Teaching and Teacher Education, 48, 75−86. doi: 10.1016/j.tate.2015.02.004
• Bakioğlu, A., Bayhan, G. ve Özgen, B. (2013). Öğretmenlerin profesyonel gelişiminde mentorluk. Bakioğlu, A. (Ed.), Eğitimde mentorluk içinde (s. 31−164). Ankara: Nobel.
• Bakioğlu, A., Göğüş, N., Ülker, N., Bayhan, G. ve Özgen, B. (2013). Mentorluk ve eğitimde mentorluk. Bakioğlu, A. (Ed.), Eğitimde mentorluk içinde (s. 1−40). Ankara: Nobel.
• Bakioğlu, A., ve Hacıfazlıoğlu, Ö., (2013). Mentorluk süreci ve yeni eğilimler. Bakioğlu, A. (Ed.), Eğitimde mentorluk içinde (s. 41−72). Ankara: Nobel.
• Balkar, B., ve Şahin, S. (2014). Aday öğretmenlere yönelik mentorluk programının uygulanmasına ilişkin eğitimcilerin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 29(29), 83−100.
• Baumgartner, C. M. (2020). Supporting beginning music teachers: The development of the Oklahoma Music Educators Association mentorship program. Journal of Music Teacher Education, 29(3), 10−23.
• Bozionelos, N. (2006). Mentoring and expressive network resources: Their relationship with career success and emotional exhaustion among Hellenes employees involved in emotion work. The International Journal of Human Resource Management, 17(2), 362−378.
• Büngül, B. (2015). Öğretmenlikte uygulanan mentorluğun öğretmen koçluğu ile desteklenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Cihan, T. (2016). Induction into teaching: A multiple-case study of the first year teachers’ experiences at schools [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Cohen, N. H. (1999). The manager's pocket guide to effective mentoring. Human resource development. Amherst: HRD. Connor, M., & Pokora, J. (2007), What is effective coaching and mentoring at work? In Connor, M., & Pokora, J. (Eds.), Coaching and mentoring at work: Developing effective practice (s. 4−22). McGraw-Hill: Open University Press.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Duban, N., ve Yelken, T. Y. (2010). Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimleri ve yansıtıcı öğretmen özellikleriyle ilgili görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 343−360.
• Dünya Bankası. (2011). Türkiye’de temel eğitimde kalite ve eşitliğin geliştirilmesi zorluklar ve seçenekler (Rapor No. 54131-TR). Dünya Bankası İnsani Kalkınma Departmanı Avrupa ve Orta Asya Bölgesi, Washington, DC: U.S. http://siteresources.worldbank.org/TURKEYINTURKISHEXTN/Resources/455687-1326904565778/EducationQualityReport2011-tr.pdf
• ERG. (2020). Öğretmenler eğitim izleme raporu 2020. https://www.egitimreformugirisimi.org/wp-content/uploads/2020/11/EIR20_Ogretmenler.pdf
• Erol, Y. C., & Özdemir, T. Y. (2018). Öğretmen adaylarının okul tabanlı mentorluk ve özyeterlik algılarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 874−894.
• Galbraith, M.W. & Cohen, N. H. (1997). Principles of adult mentoring scale: Design and implications. Michigan Community College Journal, 3(1), 29−50.
• Ghosh, R. (2012). Mentors providing challenge and support: Integrating concepts from teacher mentoring in education and organizational mentoring in business. Human Resource Development Review, 12(2), 144−176.
• Gökoğlu, S., & Çakıroğlu, Ü. (2017). Determining the roles of mentors in the teachers’ use of technology: Implementation of systems-based mentoring model. Educational Sciences: Theory & Practice, 17(1).
• Halai, A. (2006). Mentoring in−service teachers: Issues of role diversity. Teaching and Teacher Education, 22(6), 700−710. İbrahimoğlu, N. (2008). Kişilik özellikleri açısından örgüt-kariyer bağlılık düzeyini araştırmada sosyalizasyon ve mentorluk etkisi: Bir örgüt geliştirme modeli [Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• İbrahimoğlu, N. (2013). Biçimsel olmayan mentorluk yoluyla öz-etkinliğin artırılması. Sosyoekonomi, 19(1), 141−156. Kartal, S. E., Özdemir, T. Y., & Yirci, R. (2017). Kırsalda çalışan öğretmenlerin mesleğin ilk yıllarında mentorluk ihtiyaçları. Turkish Journal of Education, 6(1), 30−40.
• Koç, E. M. (2012). Idiographic roles of cooperating teachers as mentors in pre-service distance teacher education. Teaching and Teacher Education, 28(6), 818−826.
• Kram, K. E. (1983). Phases of the mentor relationship. Academy of Management Journal, 26(4), 608−625. Kuter, S. (2016). İşbirlikli mentorluk penceresinden öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin mesleki gelişimi. Eğitim ve Bilim, 41, (183), 129−145. doi: 10.15390/EB.2016.3728
• Lejonberg, E., Elstad, E., Sandvik, L. V., Solhaug, T., & Christophersen, K. A. (2018). Developmental relationships in schools: pre-service teachers’ perceptions of mentors’ effort, self-development orientation, and use of theory. Mentoring & Tutoring: Partnership in Learning, 26(5), 524−541.
• Lovo, P., Cavazos, L., & Simmons D. (2006). From BTSA to induction: The changing role of school districts in teacher credential. Issues in Teacher Education, 15(1). 53−68.
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu beş yıllık kalkınma planı (2014-2018). http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf
• Keller, T. E., Perry, M., & Spencer, R. (2020). Reducing social isolation through formal youth mentoring: opportunities and potential pitfalls. Clinical Social Work Journal, 48(1), 35−45.
• MEB (1995). MEB aday memurların yetiştirilmesine ilişkin yönetmelik. Tebliğler Dergisi, 1995/2423, 49−63. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/42.html
• MEB (2006). XVII. Millî eğitim şurası (13-17 Kasım) kararları. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_06/06021327_17_sura.pdf
• MEB (2010a). XVIII. Millî eğitim şurası (1-5 Kasım) kararları. http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2010/ttkb/18Sura_kararlari_tamami.pdf
• MEB (2015). MEB öğretmen atama ve yer değiştirme yönetmeliği. T.C. Resmî Gazete, 29329, 17 Nisan 2015. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150417-4.htm
• MEB Strateji Belgesi. (2017). MEB 2017-2023 ulusal öğretmen strateji belgesi. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_06/09140719_Strateji_Belgesi_Resmi_Gazete_sonrasY_ilan.pdf
• Clarke, A., & Mena, J. (2020). An international comparative study of practicum mentors: Learning about ourselves by learning about others. Teaching and Teacher Education, 90(4), 1−14.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. CA: Sage.
• Moss-Weir, V. M., Bourne, P. A., & Charles, M. (2020). An Empirical Evaluation of the Mentorship and Beginner Teacher Induction Programme in Jamaica. Social Science and Humanities Journal, 4(4), 1860−1888.
• Naillioğlu-Kaymak, M. N., & Sezgin, F. (2020). Aday ve danışman öğretmenler için mentorluk rolleri ölçeklerinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(1), 349−375.
• Nkhata, L., Banda, A., Chituta, D., Jumbe, J., & Choobe, B. (2020). Mentors Views on Mathematics and Science Student Teachers School Experience. Education Quarterly Reviews, 3(3), 284−299.
• Noe, R. A. (1988). An investigation of the determinants of successful assigned mentoring relationships. Personnel Psychology, 41(3), 457−479.
• OECD. (2019). TALIS 2018 results (volume I): Teachers and school leaders as lifelong learners (Ekim 2020). https://www.oecd.org/education/talis-2018-results-volume-i1d0bc92a-en.htm
• Özdemir, A., & Kaygısız, C. (2019). Beginning preschool teachers' views toward mentoring programs in Turkey. Journal of Education and Learning, 8(1), 182−195.
• Pala, A. (2017). MEB ilkokul ve ortaokul eğitim kurumlarına atanan aday öğretmenlere uygulanan mentorluk süreci [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice (4th ed.). CA: Sage. Reitman, G. & Karge, B. D. (2020). Investing in teacher support leads to teacher retention: Six supports administrators should consider for new teachers, Multicultural Education, 27(1), 7−18.
• Richardson, J. (2011). Tune in to what the new generation of teachers can do: The changing demographic in today's teaching workforce has consequences for how teachers relate to each other and how they will shape the culture of the profession. Phi Delta Kappan, 92(8), 14−20.
• Sandvik, L. V., Solhaug, T., Lejonberg, E., Elstad, E., & Christophersen, K. A. (2020). School mentors’ perceived integration into teacher education programmes. Professional Development in Education, 46(3), 424−439.
• Schmidt, J. A., & Wolfe, J. S. (2009). The mentor partnership: Discovery of professionalism. NASPA Journal, 46(3), 371−381. doi: 10.2202/1949-6605.5015
• Sezgin, F. (2002). Araştırma görevlilerinin yetiştirilmesinde tez danışmanı öğretim üyelerinin yetiştiricilik rolleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sezgin, F., Koşar, S., & Er, E. R. (2014). Okul yöneticisi ve öğretmen yetiştirmede mentorluk sürecinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 1337−1356.
• Sezgin, F., Sönmez, E., & Naillioğlu-Kaymak, M. (2020). Mentoring-based learning culture at schools: Learning from school administrator mentoring. Research in Educational Administration and Leadership, 5(3), 786−838.
• Shillingstad, S., McGlamery, S., Davis, B., & Gilles, C. (2014). Navigating the roles of leadership: Mentors perspectives on teacher leadership. The Delta Kappa Gamma Bulletin, 1, 12−20.
• Sierra, H. (2020). Surviving and thriving: A description of the experiences of teachers and mentors during a California induction program [Yayınlanmamış doktora tezi]. Concordia University. http://hdl.handle.net/11414/3446
• Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. CA: Sage.
• Şahinoğlu, A., & Arslan, A. S. (2019). Eğitimde mentörlük uygulamaları. Online Fen Eğitimi Dergisi, 4(2), 183−195.
• TED (2009). Öğretmen yeterlikleri. (Özet rapor). Ankara: Adım Okan Matbaacılık.
• TEPAV (2013, Ağustos). Onuncu kalkınma planı hakkında bir değerlendirme. (Rapor No. N201330). Ankara: Çağlar, E. & Acar, O. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1376393421-7.Onuncu_Kalkinma_Plani_Hakkinda_Bir_Degerlendirme.pdf
• Vatan, F. (2009). Hemşirelerde liderlik geliştirmede formal mentorluk programı: Eylem araştırması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Watts, E., & Levine, M. (2010). Partnerships, practices, and policies to support clinically based teacher preparation: Selected examples. National Council for Accreditation of Teacher Education. Washington, DC.
• Yıldırım, R., ve Yılmaz, E. (2013). Okul yöneticilerinin mentorluk rollerinin okulun akademik başarısı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 98−119.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yirci, R., Özalp, U., & Kocabaş, İ. (2018). Danışman öğretmen mentorluk fonksiyonları ile aday öğretmenlerin öznel mutluluk düzeyi arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 24(2), 387−435.
• Zanting, A., Verloop, N., & Vermunt, J. D. (2001). Student teachers’ beliefs about mentoring and learning to teach during teaching practice. British Journal of Educational Psychology, 71(1), 57−80. doi:10.1348/000709901158398