Türkiye’de Kömür Madenciliğinde Etkinlik Değişimi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 27 - 36, 30.04.2023

M. Esra Atukalp , Ayhan Kesimal

Öz

Sanayileşme, teknolojik gelişmeler ve nüfus artışı ile bağlantılı olarak enerji ihtiyacı giderek artmakta ve ülkelerin, toplumların refahı için ihtiyaç duyulan enerjinin temini büyük önem arz etmektedir. Artan enerji ihtiyacı tüm dünyada enerji kaynakları üzerinde önemle durulmasını, bu kaynaklardan en üst düzeyde faydanın sağlanmasını, kaynakların kullanımı ve üretimi açısından etkinliğin, verimliliğin tesis edilmesini gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye kömür madenciliğinde etkinliğin ve etkinlikteki değişimin belirlenmesi ve analiz sonucu doğrultusunda yapılması uygun görülen düzenlemelerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Türkiye’de linyit ile taşkömürü üretiminde bulunan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ve Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin olarak dönemsel etkinlik analizi gerçekleştirilmiş ve etkinliğin sağlanması noktasında yapılması gerekli olan hususlar belirlenmeye çalışılmıştır. İnceleme dönemi olarak 2001-2020 döneminin seçildiği çalışmada, linyit ve taşkömürü madenciliğine ilişkin etkinlikler, veri zarflama analizi yöntemi ile belirlenmiştir. Analiz sonucuna göre linyit ve taşkömürü madenciliğinde dönemler itibariyle değişken bir etkinlik mevcuttur. Veri zarflama analizi sonuçlarına göre, etkinliğin söz konusu olmadığı yıllarda kömür işletmelerinde, mevcut yatırım harcaması ve faaliyet giderine göre satılabilir üretim ve net satışın en üst düzey çıkarılmasına ilişkin düzenlemelere ihtiyaç olduğu, gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Linyit madenciliği, Taşkömürü madenciliği, Etkinlik, Türkiye

Efficiency change in coal mining in Türkiye

Öz

In connection with industrialization, technological developments and population growth, the need for energy is increasing and supplying the energy needed for the welfare of countries and societies is of great importance. Increasing energy need requires emphasis on energy resources all over the world, providing the highest level of benefit from these resources, and establishing efficiency and effectiveness in terms of the use and production of resources. In this study, it is aimed to determine the efficiency and the efficiency change in Turkish coal mining and to determine the appropriate arrangements to be made in line with the analysis result. Periodic efficiency analysis has been carried out regarding the Turkish Coal Enterprises Institution and the Turkish Hard Coal Enterprise Institution, which are producing lignite and hard coal in Turkey, and the issues that need to be done at the point of ensuring efficiency have been tried to be determined. In the study, in which the period 2001-2020 was chosen as the review period, the activities related to lignite and hard coal mining were determined by the data envelopment analysis method. According to the results of the analysis, there is a variable activity in lignite and hard coal mining by periods. According to the results of the data envelopment analysis, it is observed that there is a need for regulations regarding maximizing salable production and net sales according to the current investment expenditure and operating expense in coal enterprises in the years when efficiency is not in question.

Anahtar Kelimeler

Lignite mining, Hard coal mining, Efficiency, Turkey.

Kaynakça

• [1] Z. Akal, İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri, Ankara: MPM Yayınları No: 473, 2002.
• [2] H. Aktaş, “İşletme performansının ölçülmesinde veri zarflama analizi yaklaşımı”, Yönetim ve Ekonomi, cilt 7, sayı 1, ss. 163-175, 2001.
• [3] P. Andersen and N. C. Petersen, “A Procedure for ranking efficient units in data envelopment analysis”, Management Science, cilt 39, sayı 10, ss. 1261-1264, 1993.
• [4] H. Aydın ve G. Önsoy, “Zonguldak taşkömürü havzası kömür işletmelerinde verimlilik analizi”, Madencilik, cilt 50, sayı 1, ss. 33-41, 2011.
• [5] F. Bakırcı, E. Yakut, A. Demirci ve M. Gündüz, “Efficiency measurement in turkish coal enterprises using data envelopment analysis and data mining”, Canadian Social Science, cilt 10, sayı 1, ss. 103-110, 2014.
• [6] R. D. Banker, A. Charnes and W. W. Cooper, “Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis”, Management Science, cilt 30, sayı 9, ss. 1078-1092, 1984.
• [7] R. D. Banker, W. W. Cooper, L. M. Seiford, R. M. Thrall and J. Zhu, “Returns to scale in different DEA models”, European Journal of Operational Research, vol. 154, pp. 345-362, 2004.
• [8] A. Boussofiane, R.G. Dyson and E. Thanassoulis, “Applied data envelopment analysis”, European Journal of Operational Research, vol. 52, no. 1, pp. 1-15, 1991.
• [9] W. F. Bowlin, “Measuring performance: an introduction to data envelopment analysis (DEA)”, The Journal of Cost Analysis, vol. 15, no 2, pp. 3-27, 1998.
• [10] A. Charnes, W. W. Cooper and E. Rhodes, “Measuring the efficiency of decision making units”, European Journal of Operational Research, vol. 2, no. 6, pp. 429-444, 1978.
• [11] S. Cingi ve Ş. A. Tarım, Türk banka sisteminde performans ölçümü DEA-Malmquist TFP endeksi uygulaması. Türkiye Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri Serisi, Sayı: 2000-01, 2000.
• [12] S. Çimen, 2011. The analysis of total factor efficiency in the public lignite mining organizations in Turkey. [Doktora Tezi]. [Ankara]: Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• [13] S. E. Dinçer, Stratejik Planlama ve Veri Zarflama Analizinde Etkinlik Ölçümü. İstanbul: Der Yayınları, 2011.
• [14] H. Ergin, Yeraltı Kömür İşletmeciliğinde Maliyet Kontrolü Standart Maliyetler ile Kontrol. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, Üniversite Yayın No: 226, İİBF Yayın No: 50, 1987.
• [15] H. Fang, J. Wu ve C. Zeng, “Comparative study on efficiency performance of listed coal mining companies in China and the US”, Energy Policy, vol. 37, pp. 5140-5148, 2009.
• [16] Y. Kasap, “Enerji kaynağı olarak kömür kullanımının etkinlik değişimi”, Zonguldak: Türkiye 21. Uluslararası Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, ICCET 2018, Nisan 11-13, 2018, ss. 93-104.
• [17] M. Kulshreshtha ve J. K. Parikh, “Study of efficiency and productivity growth in opencast and underground coal mining in India: a DEA analysis”, Energy Economics, vol. 24, 439-453, 2002.
• [18] Y. Li, Y. H. Chiu ve T. Y. Lin, “Coal production efficiency and land destruction in China's coal mining industry”, Resources Policy, vol. 63, pp. 1-11, 2019.
• [19] M. M. Martić, M. S., Novaković and A. Baggia, “Data envelopment analysis - basic models and their utilization”, Journal of Management Informatics and Human Resources, vol. 42, no. 2, pp. 37-43, 2009.
• [20] M. Mercan ve R. Yolalan, “Türk bankacılık sisteminde ölçek ve mülkiyet yapıları ile finansal performans ilişkisi”, İMKB Dergisi, cilt 4, sayı 15, ss. 1-26, 2000.
• [21] L. Tong ve R. Ding, “Efficiency assessment of coal mine safety ınput by data envelopment analysis”, Journal of China University of Mining & Technology, vol. 18, pp.88-92, 2008.
• [22] Türkiye İstatistik Kurumu, “Katı Yakıtlar”, Kasım 2020. [Online]. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kati-Yakitlar-Kasim-2020-37442 [Erişim: 12 Temmuz 2021].
• [23] Türkiye Maden Mühendisleri Odası Birliği, “Kömür ve Enerji Raporu 2020”, [Online]. https://enerji.mmo.org.tr/wp-content/uploads/2020/09/MADEN-M.O-K%C3%96M%C3%9 CR-VR-ENERJ%C4%B0-RAPORU-2020.pdf [Erişim: 05 Temmuz 2021].
• [24] Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü, “2020 Yılı Faaliyet Raporu”, [Online]. https://webim.tki.gov.tr/file/8c2075ff-e388-4f53-b84f-f1ca36647497?download [Erişim: 12 Temmuz 2021].
• [25] Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü, “2020 Yılı Faaliyet Raporu”, [Online]. http://www.taskomuru.gov.tr/file/2020_faaliyet.pdf [Erişim: 12 Temmuz 2021].
• [26] M. Uygun, Y. Kasap ve A. Konuk, “Tunçbilek bölgesi kömür madenciliğinde uygulanan işletme yöntemlerinin verimlilik analizi”, Madencilik, cilt. 46, sayı 1, 25-32, 2007.
• [27] R. Yolalan, İşletmelerarası Göreli Etkinlik Ölçümü. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No: 483, 1993.