1699/1700 YILINDA NAZİLLİ KAZÂSI’NIN NÜFUS YAPISI

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 1, 449 - 461, 02.07.2019

Musa Sezer

Öz

Özet:
Nazilli erken
dönemlerden beri bulunduğu bölgede ticarî malların pazarlanmasında önemli
toplanma yerleri arasında sayılmaktaydı. Osmanlı Devleti döneminde Kestel
olarak da anılan Nazilli, bu ticarî özelliğinden dolayı sürekli bir yerleşime
sahne olmuştur.

Yıldırım Bayezid döneminde Osmanlı
idaresine geçen Nazilli, XVI. yüzyılın ilk yarısına ait tahrir defterlerinde
yer almaya başlamıştır. Bu kaynaklarda Kestel kazâsına bağlı bir nefs olan şehir,
çok geçmeden gelişerek kazâ statüsünde yer almıştır. İncelenen tarihte ise “Kestel
nâm-ı diğer Nazilli” şeklinde Kestel isminin diğer adı olmuştur.

XVI. yüzyılın sonlarından
itibaren tutulmaya başlanan avârız defterlerinin Osmanlı demografi alanındaki
çalışmalarda önemli arşiv malzemeleri arasında olduğu tartışılmaz bir
gerçektir. Bu defterlerden biri olan Nazilli avârız defteri, 1699/1700 yılında
Nazilli Kazâsı’na bağlı mahalleler ve köylere ait nüfus bilgilerini ihtiva
etmektedir. Söz konusu çalışmada belirtilen zamanda Nazilli’deki yerleşim
birimleri ve isimleri, burada yaşayan reaya ile muafların nüfusu ve bunların sosyal
statülerine dair bilgiler ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bölgesel bir
özelliğe sahip olan bu çalışma ile özel anlamda Nazilli, genel anlamda ise
Osmanlı demografi çalışmalarına bir katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca
avârız defteri esas alınarak yapılan bu çalışma ile Nazilli’nin bu alana ait bir
boşluğunun nâçizane doldurulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Nazilli, Kestel, Avârız, Nüfus

Kaynakça

• Kaynaklar1. Arşiv Kaynakları ve Yayımlanmış KaynaklarBaşbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)Kamil Kepeci (KK), 2801.
• Tapu Tahrir (TT), 176.
• 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530), <Dizin ve Tıpkıbasım>, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları, Ankara 1995.
• 2. Kaynak, İnceleme ve Araştırma EserleriBarkan, Ö. L. (1979). “Avârız”. MEB, II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 13-19.
• Çakır, İ. E. (2006). “XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Kütahya Kazâsı”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Nisan (1), 243-274.
• Emecen, F. (1991). “Aydın”. DİA, IV, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 235-237.
• Erdoğru, M. A. (2016). Kanuni Sultan Süleyman Devri Aydın İli Evkaf Defteri (Metin ve İnceleme). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğru, M. A. ve Bıyık, Ö. (2015). T.T 0001/1 M. Numaralı Fatih Mehmed Devri Aydın İli Mufassal Defteri (Metin ve İnceleme). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Evliya Çelebi (2005). Seyahatnâme, 9. Kitap, (Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İnbaşı, M. (2001). “1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Erzurum Şehri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, İstanbul, IV, 9-32.
• İnbaşı, M. (2009). “Erzincan Kazâsı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16/41, 189-214.
• İzbırak, R. (1977). “Nazilli”. Türk Ansiklopedisi, XXV, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 158-159.
• Kâtip Çelebi (2009). Kitâb-ı Cihânnümâ li-Kâtib Çelebi. C.1. Ankara: TTK.
• Kul, E. (2010). “1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Şiran Kazâsı ve Köyleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 44, 271-289.
• Özel, O. (2000). “Avarız ve Cizye Defterleri”. Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, (Ed. Halil İnalcık, Şevket Pamuk), Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 33-50.
• Öztürk, M. (1997). “1616 Tarihli Halep Avarız-Hane Defteri”. OTAM-Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 8, 249-293.
• Pullukçuoğlu Yapucu, O. (2006). Aydın Sancağı 1845-1914 (Sosyal, Ekonomik, İdari, Kültürel Durum). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sahillioğlu, H. (1991). “Avârız”. DİA, IV, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 108-109.
• Sezer, M. (2018). “Avârız Kayıtlarına Göre XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Karinabad Kazâsı”. History Studies, 10 (9), 301-318.
• Sezer, M. (2017). “Zile Kazâsı ve Bağlı Kabileler (1695 Tarihli Avârız Defterine Göre)”. Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 9 (October), 357-383.
• Sönmez, E. (2017). 571 Numaralı Evkaf Defterine Göre Aydın Vakıfları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Topçu, A. S. (2015). Bozdoğan-Nazilli Nüfus Defterleri -H.1246- Örnekleminde Ege Nüfus Yapısı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak: Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2008). Osmanlı Tarihi. C. I, Ankara: TTK.
• 3. İnternet Kaynaklarıwww.nazilli.bel.tr/nazillimiz.asp (Erişim Tarihi: 21.02.2019)