RUMELİ’DEN İSTANBUL’A BAŞKALDIRI: CEMİYET-İ FESADİYE VE HEZEYANNÂMELERİ

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 1, 127 - 147, 02.07.2019

İlyas Ak

Öz

Balkanlarda çete takibinde bulunarak huzur ve asayişi
sağlamakla görevli Osmanlı subaylarının birçoğu İttihatçı subaylardan
oluşmaktaydı. Basın yoluyla muhalefet farklı bir boyuta taşınmıştı. İkinci
Abdülmamid’in iktidarını İstibdat olarak adlandıran bu subaylar Meşrutiyeti
yeniden ilan ettirebilmek için kendi inisiyatiflerini de kullanarak
yanlarındaki askeri birliklerle beraber devlete alenen isyan ederek dağa çıktı.
Padişah buna karşı, Şemsi Paşa’yı durumu kontrol altına alarak asayişi
sağlaması için görevlendirdi. Ancak Şemsi Paşa’nın İttihatçı bir subay
tarafından Manastır’da suikast sonucu öldürülmesi ve Padişah’ın Rumeli’de
kontrolü tam olarak sağlayamaması sonucunda 24 Temmuz 1908’de Meşrutiyeti
yeniden ilan ettiğini duyuracaktı.

            24
Temmuz 1908’de gazetelerin başında iki satırlık ufak bir devlet bildirisi
yayınlanmıştı. Bu yazı, Anayasanın (Kanun-u Esasi) yeniden yürürlüğe girmesi
konusunda Padişah buyruğunun çıktığını müjdeliyordu. Böylece 1878’de kapatılan
meclis yeniden açılarak, anayasa yürürlüğe konulacak ve seçimlere gidilecekti.

            2
Aralık 1902’de Hüseyin Hilmi Paşa, Rumeli Umumi Müfettişliğine atandı. Saray’a
sık sık gönderdiği yazılarda “göreve sadakatle devam etmekte olduğunu/edeceğini
ve kendisine gösterilen güvene layık olmaya çalışacağını” bildirmekteydi.
İttihatçıların Rumeli’deki faaliyetlerini eleştiren Hüseyin Hilmi Paşa, bu
örgütü de “Cemiyet-i Fesadiye” diye adlandırmakta; onların propaganda amaçlı
astıkları afişleri ise “hezeyannâme” olarak nitelemekteydi. Bu araştırmanın
amacı, Hüseyin Hilmi Paşa’nın İttihatçılara karşı yürüttüğü mücadeleyi Saray’a
gönderdiği jurnaller temelinde ele almaktır. Çalışmada Hüseyin Hilmi Paşa
Evrakında yer alan jurnaller analiz edilmiş ayrıca araştırmayı desteklemek
amacıyla telif eserler ve makalelerden de yararlanılmıştır.

            

Anahtar Kelimeler

İkinci Abdülhamid, Hüseyin Hilmi Paşa, Jön Türkler, Rumeli Umumî Müfettişliği, İkinci Meşrutiyet

Kaynakça

• KAYNAKÇA- Arşiv Belgeleriİslam Araştırmaları Merkezi, Hüseyin Hilmi Paşa Evrakı
• -Araştırma ve İnceleme EserleriAdanır, F. (1996). Makedonya Sorunu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Ahmad, F. (1971). İttihat ve Terakki 1908-1914 (Jön Türkler), İstanbul: Sander Yayınları. Akşin, S. (1980). 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul: Gerçek Yayınevi, Akşin, S. (1985). “Jön Türkler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, C. III, ss. 832-843.Akünal, D. (1985). “Jön Türk Gazeteleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, C. III, ss. 850-856.Alkan, M. (2017). “Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Umûmî Müfettişliği (1902-1908)”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, S. 1, ss. 242-255.Alkan, N. (2014). Selanik İstanbul’a Karşı 31 Mart Vak’ası ve II. Abdülhamid’in Tahtan İndirilmesi, İstanbul: Timaş Yayınları. Alkan, N. (2017). Selanik’in Yükselişi Sultan II. Abdülhamid ve 1908 Jön Türk İhtilâli, İstanbul: Timaş Yayınları.Altınkaya, E. İ. (2018). Hüseyin Hilmi Paşa’nın Hayatı ve Devlet Adamlığı (1855-1923), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Antalya. Aydın, M. (1998). “Hüseyin Hilmi Paşa”, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 18, ss. 550-551.Çavdar, T. (1991). İttihat ve Terakki, İstanbul: İletişim Yayınları.Gencer, M. (2003). Jöntürk Modernizmi ve “Alman Ruhu” 1908-1918 Dönemi Türk-Alman İlişkileri ve Eğitim, İstanbul: İletişim Yayınları.Girit, K. (2017). Dönemin Olayları Işığında Resneli Niyazi Bey, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.Güllüoğlu, Ö. (2009). “Halkla İlişkiler ve Propaganda İlişkisi Üzerine Bir Kuramsal Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi MYO Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, S. 1, ss. 505-520.Hacısalihoğlu, M. (2003). “Makedonya”, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, s. 437-444.Hacısalihoğlu, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Hanioğlu, M. Ş. (1985). “Jön Türk Basını”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, C. III, ss. 844-850.Kansu, A. (2015). 1908 Devrimi, İstanbul: İletişim Yayınları.Knight, E. F. (2010). 1908 İhtilâli’nin Hikâyesi Jön Türkler ve II. Abdülhamid, İstanbul: Kariyer Yayıncılık. Kumkale, T. T. (2007). Psikolojik Savaş Uyan Türkiye Küresel Psikolojik Savaşı Kaybetmek Üzereyiz, İstanbul: Pegasus Yayınları.Kuran, A.B. (2000). İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, İstanbul: Analiz Yayıncılık.Mardin, Ş. (2017). Jön Türklerin Siyasî Fikirleri 1895-1908, İstanbul: İletişim Yayınları.McMeekin, S. (2012). Berlin-Bağdat Demiryolu, Çev. Azize F. Çakır, İstanbul: Picus Yayınları.Saatçi, M. B. (2004). Makedonya Sorunu (1903-1913), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Antalya.Saygılı, H. (2014). “Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Müfettişliği Döneminde (1902-1908) Rus Diplomatik Misyonlarının Bulgar Komitacıları ile İlişkileri”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 1, S. 2, ss. 198-226.Tekinsoy, Y. E. (2015). Balkan Harpleri Esnasında Osmanlı Kamuoyu (1912-1913), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.Temo, İ. (2013). İttihât ve Terakki Anılarım, İstanbul: Alfa Yayınları. Zürcher, E. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.